Luận văn Xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập giữa cha mẹ và con của học sinh Lớp 9 tại một số Trường Trung học cơ sở Thành phố Hồ Chí Minh

Nội dung tài liệu: Luận văn Xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập giữa cha mẹ và con của học sinh Lớp 9 tại một số Trường Trung học cơ sở Thành phố Hồ Chí Minh

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ. HỒ CHÍ MINH Trần Lý Ngọc Thanh XUNG ĐỘT TÂM LÝ VỀ KỲ VỌNG THÀNH TÍCH HỌC TẬP GIỮA CHA MẸ VÀ CON CỦA HỌC SINH LỚP 9 TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH. LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC Thành Phố Hồ Chí Minh – Năm 2019
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ. HỒ CHÍ MINH Trần Lý Ngọc Thanh XUNG ĐỘT TÂM LÝ VỀ KỲ VỌNG THÀNH TÍCH HỌC TẬP GIỮA CHA MẸ VÀ CON CỦA HỌC SINH LỚP 9 TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành : Tâm lí học Mã số : 8310401 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRƯƠNG CÔNG THANH Thành Phố Hồ Chí Minh – Năm 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là kết quả nghiên cứu của riêng tôi.Các dữ liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả Trần Lý Ngọc Thanh
4. LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn “Xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập giữa cha mẹ và con của học sinh lớp 9 tại thành phố Hồ Chí Minh”tôi xin chân thành cảm ơn: Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh; Các phòng ban Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh; và quý thầy cô khoa Tâm lí học đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc đến thầy Trương Công Thanh, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học đã luôn dành nhiều thời gian, công sức đốc thúc, chỉnh sửa, chỉ bảo tận tình trong suốt quá trình tôi thực hiện đề tài. Tôi xin cảm ơn là sự hỗ trợ của Ban Giám Hiệu và sự hợp tác của cán bộ giáo viên các Trường Trung học Cơ sở Bạch Đằng, Trường Trung học Cơ sở Lê Anh Xuân, Trường Trung học cơ sở Hoàng Hoa Thám đã tạo điều kiện cho tôi thu thập số liệu thực tế. Cuối cùng tôi xin cảm ơn đến gia đình, bạn bè và các bạn học viên cao học khóa 27 đã luôn động viên, nâng đỡ tôi về mặt tinh thần để hoàn thành luận văn. Tuy có nhiều cố gắng, nhưng trong đề tài nghiên cứu khoa học này không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi kính mong Quý thầy cô, các chuyên gia, những người quan tâm đến đề tài, đồng nghiệp, gia đình và bạn bè tiếp tục có những ý kiến đóng góp, giúp đỡ để đề tài được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn.
5. MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục từ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .............................. 6 1.1. Lược sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 6 1.1.1. Nghiên cứu về vấn đề ở nước ngoài ............................................................ 6 1.1.2. Nghiên cứu vấn đề tại Việt Nam .............................................................. 10 1.2. Các khái niệm của đề tài .................................................................................. 15 1.2.1. Khái niệm thành tích học tập ..................................................................... 15 1.2.2. Một số vấn đề về tự ý thức, tự đánh giá .................................................... 19 1.2.3. Khái niệm kỳ vọng ..................................................................................... 24 1.2.4. Kỳ vọng thành tích học tập ........................................................................ 28 1.3. Xung đột và xung đột tâm lý ............................................................................ 30 1.3.1.Khái niệm xung đột .................................................................................... 30 1.3.2. Khái niệm xung đột tâm lý, cách giảm thiểu xung đột tâm lý ................... 32 1.4. Xung đột tâm lý về KVTTHT giữa cha mẹ và con của học sinh THCS ......... 40 1.4.1.Một số đặc điểm tâm lý học sinh THCS ..................................................... 40 1.4.2. Khái niệm xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập giữa cha mẹ và con của học sinh THCS ........................................................................ 44 1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập giữa cha mẹ và con học lớp 9. ............................................................. 47 Tiểu kết Chương 1 .................................................................................................... 50
6. Chương 2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN XUNG ĐỘT TÂM LÝ VỀ KỲ VỌNG THÀNH TÍCH HỌC TẬP GIỮA CHA MẸ VÀ CON CỦA HỌC SINH LỚP 9 TẠI TP.HCM .................................... 51 2.1. Tổ chức nghiên cứu .......................................................................................... 51 2.1.1. Nghiên cứu lý luận ..................................................................................... 51 2.1.2. Nghiên cứu thực tiễn .................................................................................. 51 2.2. Thực trạng xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập giữa cha mẹ và con học sinh lớp 9 ............................................................................................ 58 2.2.1. Biểu hiện kỳ vọng thành tích học tập của học sinh lớp 9 .......................... 58 2.2.2. Thực trạng xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập ở các lĩnh vực học tập của học sinh lớp 9 .................................................................. 61 2.2.3. Mức độ xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập trên mặt nhận thức, cảm xúc, hành vi .............................................................................. 63 2.2.4. Mức độ xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập của học sinh lớp 9........................................................................................................... 71 2.2.5. So sánh mức độ XĐTL về KVTTHT giữa cha mẹ và con học lớp 9 và các nhóm kỳ vọng thành tích học tập. ....................................................... 72 2.2.6. So sánh xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập giữa cha mẹ và con theo giới tính, học lực, hạnh kiểm, giới tính, thứ tự con trong gia đình và trình độ học vấn cha mẹ. ........................................................ 76 2.2.7. Hệ quả xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập ............................. 82 2.3. Đề xuất một số giải pháp nhằm giảm thiểu XĐTL về KVTTHT giữa cha mẹ và con của học sinh lớp 9........................................................................... 83 Tiểu Kết Chương 2 ................................................................................................... 86 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................. 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 89 PHỤ LỤC
7. DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông XĐTL Xung đột tâm lý TTHT Thành tích học tập KVTTHT Kỳ vọng thành tích học tập KV Kỳ vọng XĐ Xung đột TYT Tự ý thức TĐG Tự đánh giá ĐTB Điểm trung bình SL Số lượng ĐLC Độ lệch chuẩn MĐ Mức độ HS Học sinh
8. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Mẫu nghiên cứu học sinh ...................................................................... 52 Bảng 2.2. Mẫu nghiên cứu trên 110 học sinh lớp 9 .............................................. 55 Bảng 2.3. Bảng quy đổi điểm trung bình .............................................................. 57 Bảng 2.4. Mức độ kỳ vọng của học sinh về thành tích học tập (N=316) ............. 58 Bảng 2.5. Biểu hiện kỳ vọng thành tích học tập của học sinh lớp 9 (N=316) ...... 59 Bảng 2.6. Đánh giá mức độ XĐTL về KVTTHT trên các nhóm lĩnh vực (N=316)................................................................................................. 61 Bảng 2.7. Mức độ XĐTL về KVTTHT trên mặt nhận thức (N=110) .................. 63 Bảng 2.8. Đánh giá MĐXĐ trên mặt nhận thức của 206 học sinh không có XĐTL về KVTT giữa cha mẹ và con (N= 206). .................................. 64 Bảng 2.9. Biểu hiện XĐTL về KVTTHT trên mặt nhận thức trên từng lĩnh vực (N=110) .......................................................................................... 64 Bảng 2.10. Mức độ XĐTL về KVTTHT trên mặt cảm xúc (N=110) ..................... 67 Bảng 2.11. Đánh giá mức độ xung đột trên mặt cảm xúc của 206 học sinh không có XĐTL về KVTT giữa cha mẹ và con (N= 206). .................. 68 Bảng 2.12. Đánh giá mức độ XĐTL về KVTTHT trên mặt hành vi (N=110). ...... 69 Bảng 2.13. Đánh giá MĐXĐ trên mặt hành vi của 206 học sinh không có XĐTL về KVTT giữa cha mẹ và con (N= 206) ................................... 70 Bảng 2.14. Mức độ XĐTLvề KVTTHT của học sinh lớp 9 (N=110) .................... 71 Bảng 2.15. Tương quan mức độ XĐTL trên các mặt nhận thức, cảm xúc, hành vi và mức độ XĐTL về KVTTHT. .............................................. 71 Bảng 2.16. Xung đột tâm lý về KVTTHT giữa cha mẹ và con trong mong muốn về thành tích học tập. .................................................................. 72 Bảng 2.17. Xung đột tâm lý về KVTTHT giữa cha mẹ và con trong mong muốn về TTHT ở những lĩnh vực cụ thể. ............................................. 74 Bảng 2.18. So sánh xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập theo giới tính ................................................................................................. 76 Bảng 2.19. So sánh xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập theo học lực................................................................................................... 77
9. Bảng 2.20. So sánh xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập theo hạnh kiểm .............................................................................................. 78 Bảng 2.21. So sánh xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập theo thứ tự con trong gia đình ................................................................................. 78 Bảng 2.22. So sánh xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập theo trình độ học vấn của cha. ............................................................................... 80 Bảng 2.23. So sánh xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập theo trình độ học vấn của mẹ ................................................................................ 81 Bảng 2.24. ĐTB hệ quả khi xảy ra xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập (N=110). .......................................................................................... 82 Bảng 2.25. Một số giải pháp nhằm giảm thiểu xung đột tâm lý về kỳ vọng thành tích học tập giữa cha mẹ và con của học sinh lớp 9 (N=316) .... 83
10. 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Từ xưa đến nay, gia đình luôn được xem là tế bào của xã hội, là trường học đầu tiên của mỗi cá nhân, nơi rèn luyện và đào tạo cá nhân thành những người khỏe mạnh về thể chất lẫn tinh thần để trở thành những thành viên tài, đức ưu tú cho xã hội. Trong quá trình phát triển của trẻ em, gia đình là nhóm xã hội đầu tiên trẻ tham gia với tư cách là thành viên, mối quan hệ cha mẹ - con ảnh hưởng rất lớn đến chiều hướng, tốc độ và mức độ phát triển tâm lý của trẻ, tuy nhiên “tương tác giữa cha mẹ không phải lúc nào cũng diễn ra trong điều kiện có sự hiểu biết, tương hợp, tạo nên bầu không khí hòa thuận mà nhiều khi xuất hiện mâu thuẫn, xung đột” (Lê Minh Nguyệt, 2015). Nhiều phụ huynh cảm thấy căng thẳng, bất lực khi những đứa con bắt đầu có những tranh luận với bố mẹ về các vấn đề trong cuộc sống hàng ngày. Đặc biệt lứa tuổi THCS nói chung và học sinh lớp 9 nói riêng là lứa tuổi đang trải qua quá trình phát triển tâm sinh lý hết sức phức là lứa tuổi dậy thì có nhiều biến đổi quan trong về tâm sinh lý nói chung tạp gây ảnh hưởng đến các hoạt động cuộc sống của rất cần sự hỗ trợ, quan tâm của cha mẹ. Về mặt lý luận có nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả đi trước nhằm tìm hiểu nguyên nhân, tính chất, đề xuất một số biện pháp giải quyết xung đột trong gia đình như “Xung đột tâm lý giữa cha mẹ và con lứa tuổi học sinh Trung Học Cơ Sở về nhu cầu độc lập” của tác giả Đỗ Hạnh Nga (2014), “Xung đột tâm lý giữa cha mẹ với con của tuổi thiếu niên (Lê Thị Minh Nguyệt, 2016); “XĐTL giữa cha mẹ và con ở Thành phố Bắc Giang (Thân Thị Nga, 2010) hầu hết các tác giả đi sâu tìm hiểu nội dung xảy ra XĐ trong gia đình là gì, những nguyên nhân và biện pháp từ đó đưa ra kết luận chung XĐTL vữa mang tinh tích cực và tiêu cực tùy theo tính chất và mức độ xung đột. Nhưng nếu XĐTL xảy ra theo hướng tiêu cực sẽ ảnh hưởng đến thiếu niên, gia đình và xã hội (Trần Thị Tuyết Mai, 2014). Các kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra rằng trong các mặt học tập, quan hệ bạn bè, thầy cô... thì học tập là nội dung thường xuyên xảy ra XĐTL giữa cha mẹ và con nhất. Đối với học sinh THCS đặc biệt là học sinh lớp 9, ngoài hoạt động chủ đạo là giao tiếp với bạn bè thì hoạt động học tập cũng là rất cần được chú trọng vì ở độ tuổi này các em chuẩn bị bước vào giai đoạn mới chuẩn bị cho các hoạt