Luận văn Xã hội hóa công chứng ở Việt Nam hiện nay, thực trạng và giải pháp

Nội dung tài liệu: Luận văn Xã hội hóa công chứng ở Việt Nam hiện nay, thực trạng và giải pháp

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT PHẠM THỊ MAI TRANG XÃ HỘI HÓA CÔNG CHỨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY, THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật Mã số: 603801 luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc Hµ néi - 2011
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT PHẠM THỊ MAI TRANG XÃ HỘI HÓA CÔNG CHỨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY, THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CHUYÊN NGÀNH : LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT MÃ SỐ : 60 38 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN ĐỨC CHÍNH HÀ NỘI-2011
3. MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN 1 MỤC LỤC 2 DANH MỤC CÁC BẢNG 3 MỞ ĐẦU 4 Ch•¬ng 1: c¬ së lý luËn vÒ c«ng chøng vµ 10 x· héi hãa c«ng chøng 1.1 Khái niệm, đặc điểm và vai trò công chứng 10 1.2. Xã hội hóa dịch vụ công và khái niệm, đặc trưng, nguyên 30 tắc, phạm vi, ý nghĩa của xã hội hóa công chứng Ch•¬ng 2: thùc tr¹ng x· héi hãa c«ng 63 chøng vµ kiÕn nghÞ nh÷ng gi¶i ph¸p hoµn thiÖn x· héi hãa c«ng chøng ë viÖt nam hiÖn nay 2.1 Thùc tr¹ng x· héi hãa c«ng chøng ë ViÖt Nam hiÖn nay 63 2.2. Kiến nghị những giải pháp hoàn thiện xã hội hóa công chứng ở 90 Việt Nam hiện nay KÕt luËn 102 danh môc tµi liÖu tham kh¶o 105 2
4. DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1: Về nhân sự và cơ sở vật chất phục vụ hoạt động công chứng 117 B¶ng 2: VÒ c¸c viÖc c«ng chøng ®· thùc hiÖn 123 MỞ ĐẦU 3
5. 1. Lý do chọn đề tài Đẩy mạnh cải cách tổ chức và hoạt động của Nhà nước, phát huy dân chủ, tăng cường pháp chế là một nội dung quan trọng của sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước ở Việt Nam hiện nay. Một trong các yêu cầu quan trọng của nội dung này là xác định đúng vai trò, chức năng của Nhà nước trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xác định vai trò của Nhà nước trong cung ứng dịch vụ công nhằm làm cho bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; đảm bảo sự phát triển bền vững và nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế trong điều kiện toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế. Trước yêu cầu trên, xã hội hóa dịch vụ công, trong đó có xã hội hóa công chứng là một giải pháp quan trọng. Công chứng là hoạt động có ý nghĩa quan trọng nhằm duy trì trật tự pháp luật ổn định trong các giao dịch, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể tham gia giao dịch, bảo đảm ổn định trật tự xã hội, phòng ngừa tranh chấp xảy ra, đồng thời cung cấp chứng cứ đáng tin cậy khi xảy ra các tranh chấp. Công cuộc đổi mới toàn diện đất nước hiện nay đang đặt công chứng trước những yêu cầu mới. Đó là, sự linh hoạt về mặt tổ chức, bảo đảm đáp ứng kịp thời nhu cầu của nhân dân; là sự đề cao, phát huy trách nhiệm cá nhân của công chứng viên trong môi trường cạnh tranh lành mạnh, tạo động lực để các công chứng viên phát huy tính tích cực, chủ động, nhiệt tình trong hoạt động; giảm nhẹ sự bao cấp của Nhà nước, làm cho bộ máy nhà nước tinh giản, gọn nhẹ; tiết kiệm ngân sách nhà nước; tách bạch chức năng quản lý nhà nước với chức năng cung ứng dịch vụ công trong lĩnh vực công chứng, góp phần quan trọng nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời nâng cao hiệu quả công chứng. 4
6. Cùng với chủ trương xã hội hóa các hoạt động luật sư, tư vấn, giám định tư pháp, xã hội hóa công chứng là quan điểm, chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta trong giai đoạn hiện nay, thể hiện đặc biệt rõ nét ở Nghị quyết số 49/NQ- TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 với nội dung: Hoàn thiện chế định công chứng. Xác định rõ phạm vi của công chứng và chứng thực, giá trị pháp lý của văn bản công chứng. Xây dựng mô hình quản lý nhà nước về công chứng theo hướng Nhà nước chỉ tổ chức cơ quan công chứng thích hợp; có bước đi phù hợp để từng bước xã hội hóa công việc này [39]. Tuy nhiên, cũng như xã hội hóa dịch vụ công, xã hội hóa công chứng ở nước ta hiện nay vẫn còn là vấn đề mới, chưa có tiền lệ, thực tiễn thì còn rất mới; còn có sự khác nhau về nhận thức không chỉ trong người dân, mà ngay cả trong đội ngũ công chức trong các cơ quan hành chính, cơ quan tư pháp, các chuyên gia, các nhà quản lý và các nhà nghiên cứu khoa học pháp lý. Vì vậy, để thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về xã hội hóa công chứng, kịp thời đáp ứng yêu cầu của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cải cách hành chính, cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế, cần nghiên cứu một cách nghiêm túc, khách quan, toàn diện, có hệ thống cả về cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn nhằm tạo cơ sở khoa học tin cậy cho toàn bộ quá trình xã hội hóa công chứng ở Việt Nam. Tư tưởng xã hội hoá hoạt động công chứng là một trong những nét nổi bật của Luật Công chứng số 82/2006/QH 11 được Quốc hội thông qua ngày 29/11/2006 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2007. Qua hơn ba năm thực hiện Luật Công chứng, hoạt động công chứng đã đạt được những kết quả tích cực, phát triển theo hướng chuyên nghiệp hoá, theo hướng xã hội hoá. Tuy nhiên bên cạnh đó trong quá trình triển 5
7. khai thực hiện Luật Công chứng còn có một số khó khăn, hạn chế, bất cập. Vì vậy cần phải nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Công chứng để khắc phục những hạn chế, bất cập đã nảy sinh trong quá trình thực tiễn áp dụng Luật Công chứng, tạo cơ sở pháp lý chặt chẽ và phù hợp hơn cho phát triển hoạt động công chứng theo hướng chuyên nghiệp hoá, khẳng định chủ trương xã hội hoá hoạt động công chứng là hết sức đúng đắn, phù hợp với chuẩn mực và thông lệ của hoạt động công chứng khu vực và thế giới, góp phần quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước, thu hút đầu tư nước ngoài. Với lý do trên, tác giả chọn đề tài "Xã hội hóa công chứng ở Việt Nam hiện nay, thực trạng và giải pháp" cho luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Xã hội hóa công chứng là vấn đề mới ở Việt Nam, chưa có tiền lệ, thực tiễn áp dụng chưa đầy hai năm còn nhiều hạn chế, bất cập. Về góc độ lý luận, cho đến nay vấn đề xã hội hóa công chứng chưa được nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện, đầy đủ; chưa có một đề tài nào trực tiếp đi sâu nghiên cứu cơ sở lý luận về xã hội hóa công chứng và thực trạng, giải pháp qua hai năm thực hiện Luật Công chứng. Trong một số luận án, luận văn, bài viết về công chứng, xã hội hóa công chứng mới chỉ được đề cập đến như là một trong các giải pháp hoàn thiện pháp luật công chứng hoặc đổi mới tổ chức hoạt động công chứng ở Việt Nam hiện nay. Một số luận văn, bài viết về xã hội hóa các hoạt động bổ trợ tư pháp, trong đó, hoạt động công chứng được đề cập đến như một trong các hoạt động bổ trợ tư pháp cần thiết phải xã hội hóa và mới chỉ trên cơ sở lý luận mà chưa qua thực tiễn áp dụng Luật Công chứng, thực tiễn xã hội hoá hoạt động công chứng. 6
8. Xã hội hóa công chứng ở Việt Nam hiện nay, thực trạng và giải pháp là đề tài nghiên cứu tương đối hệ thống và toàn diện lý luận về xã hội hóa công chứng và thực tiễn qua hơn ba năm thực hiện Luật Công chứng để đề xuất những kiến nghị và giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành Luật Công chứng nhằm góp phần làm cơ sở khoa học cho quá trình xã hội hóa công chứng ở Việt Nam. 3. Phạm vi nghiên cứu của luận văn Xã hội hóa công chứng là một lĩnh vực có phạm vi nghiên cứu tương đối rộng, song dưới góc độ lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật, luận văn chủ yếu tập trung nghiên cứu, làm rõ những vấn đề lý luận về xã hội hóa công chứng gắn liền với quá trình cải cách hành chính, cải cách tư pháp; đánh giá thực trạng hoạt động công chứng từ năm 2001 đến nay (tính từ thời điểm Nghị định số 75/2000/NĐ-CP ngày 08/12/2000 của Chính phủ về công chứng, chứng thực có hiệu lực thi hành và sau đó là đến thời điểm Luật Công chứng số 82/2006/QH 11 được Quốc hội thông qua ngày 29/11/2006 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2007 và qua ba năm thực hiện Luật Công chứng); yêu cầu khách quan xã hội hóa công chứng đã và đang diễn ra; đề ra các quan điểm giải pháp cơ bản để nâng cao hiệu quả xã hội hóa công chứng ở Việt Nam với lộ trình từ nay đến năm 2020. 4. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn 4.1. Mục đích Mục đích của luận văn là trên cơ sở làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về xã hội hóa công chứng, đề xuất và phân tích các quan điểm, giải pháp xã hội hóa công chứng ở Việt Nam trong thời gian tới, góp phần thực hiện mục tiêu cải cách tổ chức và hoạt động của nhà nước nói chung, mục tiêu cải cách tư pháp nói riêng trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. 7
9. 4.2. Nhiệm vụ của luận văn Để thực hiện mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ: - Làm rõ một số vấn đề lý luận về công chứng, xã hội hóa công chứng. - Đánh giá thực trạng tổ chức, hoạt động của các Phòng công chứng và các Văn phòng công chứng hiện nay và phân tích các yêu cầu khách quan và thực tiễn xã hội hóa công chứng ở Việt Nam hiện nay. - Đề xuất các quan điểm, giải pháp hoàn thiện xã hội hóa công chứng, nâng cao hiệu quả thi hành Luật Công chứng. 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật; quan điểm của Đảng, Nhà nước ta về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân; về cải cách hành chính, cải cách tư pháp. Luận văn dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, trực tiếp sử dụng các phương pháp của triết học Mác - Lênin, như phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, phương pháp lịch sử cụ thể, phân tích và tổng hợp, thống kê luật học, lý thuyết hệ thống... 6. Đóng góp mới của luận văn Luận văn là chuyên khảo khoa học nghiên cứu một cách tương đối có hệ thống về xã hội hóa công chứng, đưa ra khái niệm xã hội hóa công chứng, nguyên tắc phạm vi xã hội hóa công chứng, ý nghĩa của xã hội hóa công chứng, nêu thực trạng xã hội hoá công chứng ở nước ta trong thời gian qua và đề xuất các giải pháp cơ bản để hoàn thiện chủ trương xã hội hóa công chứng của Đảng và Nhà nước phù hợp với thực tế cuộc sống. 8
10. 7. Ý nghĩa lý luận, ý nghĩa thực tiễn của luận văn - Luận văn đóng góp cho việc giải quyết các vấn đề lý luận và thực tiễn về việc xã hội hóa công chứng ở Việt Nam. - Những vấn đề được làm sáng tỏ trong luận văn có thể đóng góp cho việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật về công chứng ở Việt Nam theo hướng xã hội hóa, thực hiện chủ trương xã hội hóa công chứng của Đảng và Nhà nước. 8. Kết cấu luận văn Ngoài mục lục, mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 2 chương, 4 tiết. 9