Luận văn Vai trò của nhà nước trong việc thúc đẩy hoạt động đầu tư mạo hiểm – kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Vai trò của nhà nước trong việc thúc đẩy hoạt động đầu tư mạo hiểm – kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT NGUYỄN THỊ VÂN ANH VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC TRONG VIỆC THÚC ĐẨY HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ MẠO HIỂM – KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ CHÍNH SÁCH CÔNG TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT ----------------------------- NGUYỄN THỊ VÂN ANH VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC TRONG VIỆC THÚC ĐẨY HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ MẠO HIỂM – KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ CHÍNH SÁCH CÔNG Chuyên ngành: Chính sách Công Mã số: 60340402 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. HUỲNH THẾ DU TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017
3. -i- LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan rằng luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Các trích dẫn và số liệu được sử dụng trong luận văn được ghi nguồn và có độ chính xác cao nhất trong khả năng hiểu biết của tôi. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của Trường Đại học Kinh tế Hồ Chí Minh hay Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright. TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Vân Anh
4. -ii- LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn đến quý Thầy Cô ở Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright đã truyền đạt, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến thầy Huỳnh Thế Du, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và khích lệ tôi trong thời gian thực hiện luận văn. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các anh chị nhân viên làm việc tại Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright đã tạo mọi điều kiện và hỗ trợ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin cảm ơn sự trợ giúp của các đồng nghiệp tại Viện Chiến lược và Chính sách Khoa học và Công nghệ - Bộ Khoa học và Công nghệ trong suốt quá trình tôi học tập và nghiên cứu tại Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright. Tôi luôn biết ơn gia đình, bạn bè, đặc biệt là tập thể lớp MPP8 và các anh chị cựu học viên đã luôn động viên và sát cánh bên tôi trong khóa học vừa qua.
5. -iii- TÓM TẮT Đầu tư mạo hiểm (ĐTMH) ngày càng thể hiện vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy các ngành công nghệ mới, công nghệ cao góp phần không nhỏ vào việc nâng cao năng lực cạnh tranh của nhiều quốc gia trên thế giới. Thành công của mô hình thung lũng Silicon ở Mỹ với vai trò dẫn dắt của nhà nước đã mở ra một kỷ nguyên phát triển thần kỳ trong lĩnh vực công nghệ và đã có tác động lan tỏa tích cực đến nhiều quốc gia, khu vực, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, nhiều nơi đã thử nghiệm mô hình thung lũng Silicon nhưng kết quả không đúng kỳ vọng. Thực tế đã chứng minh, không phải lúc nào các khoản đầu tư của nhà nước cũng mang lại hiệu quả, ngược lại còn làm trầm trọng hóa thất bại thị trường. Do vậy, cách thức sử dụng các nguồn lực công để thúc đẩy hoạt động ĐTMH sao cho hiệu quả đang trở thành mối quan tâm lớn đối với các quốc gia có ý định theo đuổi thành công của mô hình thung lũng Silicon. Nhu cầu ĐTMH ở Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng trong những năm gần đây, tuy nhiên, thị trường ĐTMH Việt Nam chưa thực sự có những đột phá cần thiết để giúp nền kinh tế bước vào giai đoạn cất cánh. Một mặt, do các quỹ ĐTMH ở Việt Nam chủ yếu là quỹ của nước ngoài, lại lựa chọn phương án đầu tư an toàn, tức là đầu tư vào những doanh nghiệp đã trưởng thành; mặt khác, do nhà nước còn lúng túng trong việc lựa chọn hình thức can thiệp và do môi trường, thể chế pháp lý gây cản trở đối với sự phát triển của thị trường này. Kết quả nghiên cứu cho thấy, nhà nước cần xem xét thận trọng trong việc sử dụng nguồn lực công để hỗ trợ hoạt động ĐTMH nhằm đạt được hiệu quả kỳ vọng. Cụ thể, nhà nước nên sử dụng hình thức can thiệp gián tiếp nhằm gia tăng khuyến khích cho ĐTMH và tránh tổn thất xã hội. Nhà nước chỉ nên đóng vai trò như một chất xúc tác bằng cách phối hợp với khu vực tư nhân để thúc đẩy sự phát triển của thị trường ĐTMH. Với kinh nghiệm quốc tế đã phân tích và bối cảnh hiện tại của Việt Nam, tác giả đưa ra khuyến nghị chính sách: (i) nhà nước cần tạo môi trường thông thoáng cho hoạt động ĐTMH bằng cách xây dựng một hệ thống các quy định pháp lý thống nhất về ĐTMH; (ii) xây dựng một hệ sinh thái khởi nghiệp bằng cách khuyến khích tinh thần doanh nhân ở mọi khu vực trong nền kinh tế; (iii) nhà nước nên tìm đến một tổ chức mới có năng lực và động cơ thúc đẩy sự phát triển của thị trường ĐTMH để thay mình thực hiện sứ mệnh.
6. -iv- MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................................ ii TÓM TẮT ............................................................................................................................. iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................................... vi DANH MỤC HÌNH VẼ ...................................................................................................... vii DANH MỤC HỘP .............................................................................................................viii DANH MỤC PHỤ LỤC ....................................................................................................... ix CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU CHUNG ................................................................................. 1 1.1. Bối cảnh nghiên cứu ................................................................................................ 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 3 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................. 3 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: .......................................................................... 3 1.5. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 3 1.6. Bố cục của luận văn ................................................................................................ 4 CHƯƠNG 2. LÝ THUYẾT VỀ SỰ CAN THIỆP CỦA NHÀ NƯỚC VÀO HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ MẠO HIỂM ............................................................................................ 5 2.1. Tổng quan về ĐTMH .................................................................................................. 5 2.1.1. Khái niệm ĐTMH ................................................................................................. 5 2.1.2. Vai trò của ĐTMH đối với sự phát triển kinh tế .................................................. 7 2.2. Can thiệp của nhà nước đối với hoạt động ĐTMH ..................................................... 8 CHƯƠNG 3. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ SỰ THAM GIA CỦA NHÀ NƯỚC VÀO HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ MẠO HIỂM ................................................................... 15 3.1. Hình thức can thiệp trực tiếp ..................................................................................... 15 3.1.1. Nhà nước trực tiếp thành lập và quản lý quỹ ĐTMH ......................................... 15 3.1.2. Nhà nước thành lập quỹ ĐTMH nhưng thuê công ty tư nhân có kinh nghiệm quản lý quỹ ................................................................................................................... 17 3.1.3. Nhà nước dùng tiền ngân sách góp vốn vào các quỹ ĐTMH tư nhân ................ 21 3.2. Hình thức can thiệp gián tiếp .................................................................................... 21 3.2.1. Trợ cấp cho các start-up ..................................................................................... 21 3.2.2. Ưu đãi thuế ......................................................................................................... 22 3.2.3. Đưa ra những quy định/điều tiết ......................................................................... 23 3.3. Tổng kết yếu tố thành công/thất bại của các quốc gia trong hoạt động ĐTMH ....... 25
7. -v- CHƯƠNG 4. THỰC TRẠNG ĐẦU TƯ MẠO HIỂM Ở VIỆT NAM VÀ CÁC BIỆN PHÁP CAN THIỆP CỦA NHÀ NƯỚC ........................................................................... 27 4.1. Tổng quan các nghiên cứu liên quan đến ĐTMH ở Việt Nam ................................. 27 4.2. Thực trạng ĐTMH ở Việt Nam ................................................................................. 28 4.3. Các biện pháp can thiệp của Nhà nước vào hoạt động ĐTMH ở Việt Nam ............. 29 4.4. Bài học cho Việt Nam ............................................................................................... 33 CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH ......................................... 36 5.1. Kết luận ..................................................................................................................... 36 5.2. Kiến nghị chính sách ................................................................................................. 37 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................... 39 PHỤ LỤC ............................................................................................................................ 42
8. -vi- DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tên tiếng Việt Tên tiếng Anh CNC Công nghệ cao DNKN Doanh nghiệp khởi nghiệp ĐTMH Đầu tư mạo hiểm IPO Thị trường sơ cấp Initial Public Offering HSTKN Hệ sinh thái khởi nghiệp KH&CN Khoa học và Công nghệ KNST Khởi nghiệp sáng tạo Organisation for Economic Co- OECD Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế operation and Development R&D Nghiên cứu và phát triển Research and Development SMEs Doanh nghiệp nhỏ và vừa Small and Medium Enterprises TTCK Thị trường chứng khoán UBND Ủy ban nhân dân
9. -vii- DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 1.1. Cách tiếp cận xây dựng phương pháp luận nghiên cứu ......................................... 4 Hình 2.1. Sơ đồ hệ sinh thái khởi nghiệp ............................................................................... 6 Hình 3.1. Mô hình tổ chức của Third Frontier ..................................................................... 19 Hình 3.2. Cơ chế hoạt động của Third Frontier ................................................................... 20
10. -viii- DANH MỤC HỘP Hộp 3.1. Thất bại của chính phủ Úc khi can thiệp trực tiếp ................................................ 16 Hộp 3.2. Trợ cấp cho start-up của Chính phủ Đức .............................................................. 22 Hộp 4.1. Hai quan điểm trái chiều về hình thức can thiệp trực tiếp .................................... 29 Hộp 4.2. Quy định về thuế theo Luật Công nghệ cao .......................................................... 30 Hộp 4.3. Những văn bản chính sách mới ban hành trong thời gian gần đây ....................... 33