Luận văn Vai trò của Liên Hợp Quốc trong thế giới ngày nay và những đóng góp của Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Vai trò của Liên Hợp Quốc trong thế giới ngày nay và những đóng góp của Việt Nam

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ĐẶNG THỊ MINH HIẾU VAI TRÒ CỦA LHQ TRONG THẾ GIỚI NGÀY NAY VÀ NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2015
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ĐẶNG THỊ MINH HIẾU VAI TRÒ CỦA LHQ TRONG THẾ GIỚI NGÀY NAY VÀ NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA VIỆT NAM Chuyên ngành: Luật quốc tế Mã số: 60 38 01 08 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN BÁ DIẾN HÀ NỘI - 2015
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Đặng Thị Minh Hiếu
4. MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 Chương 1:CÁC VẤN ĐỀ TỔNG QUAN CHUNG VỀ LHQ ................................. 6 1.1. Lịch sử thành lập của LHQ ................................................................................ 6 1.2. Tôn chỉ mục đích và nguyên tắc hoạt động ......................................................... 7 1.3. Cơ cấu tổ chức của LHQ ................................................................................... 8 1.3.1. ĐHĐLHQ ...................................................................................................... 8 1.3.2. HĐBA .......................................................................................................... 11 1.3.3. Hội đồng Kinh tế - Xã hội LHQ..................................................................... 15 1.3.4. Hội đồng Quản thác ..................................................................................... 18 1.3.5. Tòa án Công lý Quốc tế ................................................................................ 18 1.3.6. Ban Thư ký LHQ .......................................................................................... 19 1.3.7. Các chương trình và các cơ quan chuyên môn của LHQ ................................ 20 Chương 2:VAI TRÒ CHÍNH CỦA LHQ ĐỐI VỚI THẾ GIỚI TRONG QUAN HỆ QUỐC TẾ NGÀY NAY ................................................................................. 22 2.1. Vai trò của LHQ trong việc duy trì hòa bình và an ninh quốc tế ........................ 22 2.1.1. Vai trò của LHQ trong việc xây dựng khung pháp lý nhằm duy trì hoà bình và an ninh quốc tế. ..................................................................................................... 22 2.1.2. Vai trò của LHQ trong việc triển khai các hoạt động nhằm duy trì hoà bình và an ninh quốc tế. ..................................................................................................... 25 2.1.3. Đánh giá về việc thực hiện vai trò của LHQ trong việc duy trì hoà bình và an ninh quốc tế ........................................................................................................... 32 2.2. Vai trò của LHQ trong việc phát triển kinh tế - văn hóa – xã hội ....................... 34 2.2.1. Xây dựng cơ sở pháp lý nhằm thực thi việc phát triển kinh tế - văn hóa – xã hội34 2.2.2. Thực tiễn hoạt động của LHQ nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế - văn hóa – xã hội .................................................................................................................... 37 2.3. Vai trò của LHQ trong việc đảm bảo, thúc đẩy quyền con người ....................... 43
5. 2.3.1. Vai trò của bộ máy nhân quyền LHQ ............................................................ 43 2.3.2. Vai trò của LHQ trong việc xây dựng và phát triển các chuẩn mực quốc tế về quyền con người .................................................................................................... 54 2.3.3. Vai trò của LHQ trong việc tăng cường tính hiệu quả trong cơ chế hoạt động nhằm bảo vệ tốt hơn quyền con người..................................................................... 63 Chương 3:NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP TRONG VIỆC PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA LHQ.......................... ....................... 65 3.1. Việt Nam ký kết, gia nhập các điều ước quốc tế của LHQ và vấn đề nội luật hóa vào pháp luật Việt Nam ......................................................................................... 66 3.1.1. Việt Nam ký kết, gia nhập các điều ước quốc tế của LHQ .............................. 66 3.1.2. Vấn đề nội luật hoá các điều ước quốc tế của LHQ mà Việt Nam là thành viên71 3.2. Việt Nam đóng góp trong việc thúc đẩy vai trò của LHQ đối với thế giới .......... 78 3.2.1. Quá trình Việt Nam gia nhập LHQ ................................................................ 78 3.2.2. Những đóng góp tích cực của Việt Nam vào việc thực hiện các nhiệm vụ và vai trò của LHQ .......................................................................................................... 82 3.3. Một số giải pháp khuyến nghị nhằm tận dụng vai trò của LHQ đối với Việt Nam90 3.3.1. Giải pháp cho Việt Nam nhằm tận dụng vai trò chung của LHQ trong việc phát triển đất nước trong thời kỳ hội nhập ...................................................................... 90 3.3.2. Giải pháp nhằm tận dụng vai trò của LHQ nhằm giải quyết các tranh chấp, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia .............................................................................. 97 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 103
6. DANH MỤC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ĐHĐ ĐHĐ ECOSOC Hội đồng kinh tế - Xã hội HĐQT Hội đồng Quản thác HĐBA HĐBA ICJ Tòa án Công lý Quốc tế LHQ Liên Hợp Quốc MDGs Mục tiêu Thiên niên kỷ NAM Phong trào không liên kết
7. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cách đây 70 năm, đông đảo đại diện đến từ 50 quốc gia đã nhóm họp tại San Francisco để đề xuất thành lập một tổ chức quốc tế thay thế cho Hội quốc liên trước đó hoạt động không hiệu quả nhằm dự phòng các cuộc xung đột vũ trang cũng như nhằm ngăn chặn các cuộc chiến như Chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ hai không bao giờ xảy ra nữa. Vài tháng sau đó, Hiến chương của LHQ đã được ký, ra đời Tổ chức đa phương này, "một tổ chức được hình thành với hy vọng chấm dứt tai họa chiến tranh cho nhân loại". So với Hội quốc liên, LHQ chứng tỏ đầy đủ hơn tính chất toàn cầu (thành phần gồm hầu hết các quốc gia độc lập trên mọi châu lục) và đặc biệt là tính toàn diện của nó: chương trình nghị sự không bó hẹp vào vấn đề duy trì hoà bình, an ninh, mà bao gồm cả việc thúc đẩy hợp tác vì phát triển kinh tế – xã hội của cộng đồng các dân tộc; bản thân hệ thống LHQ bao gồm hàng loạt cơ quan, chương trình, quỹ, tổ chức chuyên môn tập trung vào mọi lĩnh vực của đời sống các quốc gia và quan hệ quốc tế ngoài lĩnh vực chính trị - quốc phòng, từ tiền tệ đến nông nghiệp, văn hoá, khoa học – kỹ thuật. LHQ đã đề xuất và tham gia giải quyết các vấn đề toàn cầu truyền thống như cấm thử vũ khí hạt nhân toàn diện, giải trừ vũ khí hạt nhân và vũ khí thông thường, gìn giữ hòa bình và giải quyết xung đột, hòa bình Trung Đông, thương mại quốc tế, chống đói nghèo, và phi truyền thống như khủng bố, biến đổi khí hậu, khủng hoảng kinh tế - tài chính toàn cầu và dịch bệnh HIV/AIDS và nhiều loại bệnh lây nhiễm khác. Tổ chức LHQ ra đời thực sự có ý nghĩa to lớn trong đời sống chính trị quốc tế trong gần 70 năm qua. Đây là sự kiện quan trọng đánh dấu sự xuất hiện của các hoạt động ngoại giao đa phương hiện đại, một bước ngoặt quyết định trong lịch sử phát triển của nền ngoại giao đa phương nói chung. Sự đóng góp của LHQ đối với hoà bình an ninh quốc tế, sự phát triển kinh tế - xã hội của cộng đồng các dân tộc trong 70 năm qua là rất đáng kể. Hiện nay, thế giới đã bước sang kỷ nguyên văn minh, mọi quan hệ quốc tế đều được thiết lập, giải quyết theo cách thức hòa bình, hữu nghị, hợp tác và cùng phát triển. Do đó, với vai trò ngôi nhà chung của gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ, LHQ đang có một vai trò to lớn, được đánh giá là có khả năng tiến tới một siêu quyền lực. 1
8. Việt Nam gia nhập LHQ đã góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho nâng cao trình độ công nghệ và thúc đẩy tiến bộ về khoa học-kỹ thuật ở Việt Nam, phục hồi và xây dựng mới một số cơ sở sản xuất, tăng cường năng lực phát triển, tạo điều kiện để ta tiếp cận được nguồn viện trợ của nhiều nước phương Tây và có được cơ chế quốc tế vững chắc nhằm bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia. Tuy nhiên, LHQ là một tổ chức quốc tế rất lớn, bao gồm nhiều cơ quan chính và cơ quan chuyên môn. Trong đó, mỗi cơ quan có vai trò, nhiệm vụ khác nhau và vai trò của các cơ quan này được ghi nhận trong Hiến chương và các văn bản pháp lý khác và trong thực tiễn hoạt động cũng không hoàn toàn giống nhau. Do đó, việc tìm hiểu vai trò chung của LHQ có ý nghĩa rất lớn giúp các quốc gia thành viên có thể sử dụng tất cả các vai trò và chức năng của tổ chức này vào việc bảo vệ và phát triển đất nước, cũng như góp phần vào sự ổn định và thịnh vượng của toàn thế giới. Nhận thức được tính cấp thiết của vấn đề, đặc biệt là trong quá trình Việt Nam hội nhập quốc tế, Học viên đã chọn đề tài “Vai trò của LHQ đối với thế giới ngày nay và những đóng góp của Việt Nam” làm Luận văn Thạc Sĩ Luật học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu Từ trước đến nay, vấn đề vai trò của LHQ đối với thế giới luôn là phạm vi nghiên cứu đạt được bề dày của sự khai thác về mặt khoa học pháp lý cũng như các khoa học chuyên ngành khác. Đã có rất nhiều cuốn sách chuyên khảo, các công trình nghiên cứu khoa học của các chuyên gia, nhà khoa học nổi tiếng, có vị thế trong ngành luật quốc tế trong nước và nước ngoài viết về các vấn đề khác nhau liên quan đến LHQ và vai trò của nó. Có thể kể một số những cuốn sách và các bài viết như: Vấn đề nhân quyền và cơ chế bảo đảm nhân quyền trong hệ thống LHQ (Vũ Khương Duy, Tạp chí nghiên cứu quốc tế, Số 39); Báo cáo Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ năm 2010: “Việt Nam – 2/3 chặng đường thực hiện các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ, hướng đến năm 2015” (Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Hội thảo “Giới và việc thực hiện các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ (MDGs) tại Việt Nam” Thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng, ngày 6 – 7/9/2010); Cơ cấu tổ chức của LHQ (Trần Thanh Hải , NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2001); LHQ và lực lượng gìn giữ hòa bình (Nguyễn Quốc Hùng – Nguyễn Hồng Quân, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội năm 2008); Quy chế chung quản lý chương trình, dự án hợp tác Việt Nam – LHQ, tháng 5/2010; Các văn kiện 2
9. Quốc tế về Quyền con người (Hoàng Văn Hải, Chu Hồng Thanh, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1998); Luật nhân quyền Quốc tế: Những vấn đề cơ bản (NXB Lao động – xã hội 2011); Hỏi đáp về Quyền con người (NXB Hồng Đức 2011); Danh mục các văn kiện quốc tế về nhân quyền (Văn phòng Cao ủy LHQ về nhân quyền); LHQ và việc đấu tranh bảo vệ chủ quyền hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam (Nguyễn Thị Thu Thủy, Khóa luận tốt nghiệp năm 2010); Đặc san kỷ niệm 60 năm thành lập HLQ năm 2005 thuộc đặc san luật học,... 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của Luận văn Với phạm vi đề tài là “Vai trò của LHQ đối với thế giới ngày nay và những đóng góp của Việt Nam”, bài luận văn đi vào nghiên cứu, phân tích, đánh giá tôn chỉ, mục đích, nguyên tắc hoạt động cũng như cơ cấu tổ chức của LHQ; nghiên cứu, phân tích và đánh giá ưu nhược điểm các vai trò chính của LHQ đối với thế giới, đánh giá thực tiễn thực thi các vai duy trì hòa bình và an ninh quốc tế; vai trò đối với sự phát triển và vai trò bảo vệ và thúc đẩy quyền con người của LHQ; nghiên cứu và phân tích các đóng góp chính của Việt Nam cũng như quan hệ giữa Việt Nam và LHQ và cuối cùng là đưa ra một số giải pháp nhằn tận dụng vai trò của LHQ vào việc bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia và vào sự nghiệp phát triển đất nước. Trên cơ sở mục tiêu tổng quát trên, Đề tài đi vào giải quyết các vấn đề cụ thể về: i) phân tích các vấn đề tổng quan về lịch sử hình thành, tôn chỉ, mục đích và nguyên tắc hoạt độngvà cơ cấu tổ chức của LHQ; ii) tìm hiểu, phân tích và đánh giá vai trò chính của LHQ: Duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ và thúc đẩy quyền con người; iii)Làm rõ những đóng góp của Việt Nam đối với vai trò của LHQ, từ đó đưa ra giải pháp khuyến nghị cho Việt Nam trước các vai trò của LHQ. 4. Tính mới của đề tài Chủ đề về vai trò của LHQ đối với thế giới ngày nay là chủ đề rất rộng không hề mới. Qua khảo sát thực tiễn của học viên, có khá nhiều sách, bài báo, chuyên đề nghiên cứu khoa học cũng như khóa luận tốt nghiệp, luận văn thạc sĩ đã nghiên cứu các vấn đề liên quan đến đề tài này. Tuy nhiên, mỗi bài viết có cách tiếp cận và khai thác các khía cạnh khác nhau liên quan đến vai trò của LHQ và đặc biệt đề tài còn đi 3
10. vào phân tích những đóng góp của Việt Nam đối với vai trò của LHQ. Trên cơ sở tiếp thu những tri thức chung về khoa học pháp lý cũng như kế thừa một cách hợp lý những giá trị các công trình nghiên cứu khoa học trước, bài luận văn xây dựng và khai thác một khía cạnh riêng với phạm vi đã được xác định là “vai trò của LHQ đối với thế giới ngày nay”. Trong đó, tính mới và sự đóng góp của Luận văn thể hiện ở chỗ: - Luận văn tiếp cận nghiên cứu một cách tổng thể về lịch sử hình thành, cơ cấu tổ chức, thẩm quyền, quy trình thủ tục của các cơ quan tài phán quốc tế dưới góc độ luật so sánh để có được những đánh giá thực tiễn và giá trị đối với mỗi cơ chế, từ đó rút ra đánh giá, kết luận về các triển vọng áp dụng hiệu quả nhất cho tranh chấp chủ quyền quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa; - Đưa ra một cái nhìn tổng quan nhất về vai trò chung của LHQ đối với thế giới và đánh giá được ưu điểm cũng như hạn chế của nó mà chưa được thể hiện ở bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào; - Nêu ra được mối quan hệ giữa Việt Nam và LHQ và những đóng góp của Việt Nam đối với sự phát triển của LHQ và ngược lại; - Luận vănđưa ra một số giải pháp khuyến nghị cho Việt Nam nhằm tận dụng các vai trò của LHQ vào sự phát triển của đất nước và vào sự nghiệp bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia. 5. Phương pháp nghiên cứu của luận văn Để nghiên cứu thực hiện đề tài đã chọn, trong bài Luận văn sử dụng rất nhiều phương pháp nghiên cứu khoa học như: dựa trên phương pháp luận của triết học Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Luận văn sử dụng phương pháp so sánh luật học, tiếp cận dưới góc độ luật so sánh để làm sáng tỏ vấn đề. Ngoài ra, còn dựa trên sự kết hợp giữa phương pháp nghiên cứu từ cái chung đến cái riêng, phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp logic và lịch sử, phân tích, đánh giá, diễn giải, dự báo,... Bên cạnh đó, Luận văn cũng kết hợp chặt chẽ giữa lý luận và thực tiễn trong quá trình nghiên cứu và giải quyết những vấn đề mà đề tài đặt ra. 4