Luận văn Ứng dụng mô hình Var để đo lường rủi ro danh mục nghiên cứu thực nghiệm cho danh mục đầu tư cổ phiếu các Ngân hàng Thương mại Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Ứng dụng mô hình Var để đo lường rủi ro danh mục nghiên cứu thực nghiệm cho danh mục đầu tư cổ phiếu các Ngân hàng Thương mại Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH PHAN THỊ QUỲNH ANH ĐỀ TÀI: ỨNG DỤNG MÔ HÌNH VaR ĐỂ ĐO LƢỜNG RỦI RO DANH MỤC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM CHO DANH MỤC ĐẦU TƢ CỔ PHIẾU CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60.34.02.01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGÔ VI TRỌNG TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2016
2. TÓM TẮT Trong những năm gần đây, ngành ngân hàng Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng kém bền vững của hệ thống và các rủi ro khác nhau đã gây tâm lý e ngại cho các nhà đầu tư khi có ý định đầu tư nhóm cổ phiếu này. Do đó, việc cung cấp công cụ hỗ trợ nhà đầu tư trong công tác định lượng rủi ro danh mục nhóm cổ phiếu ngành ngân hàng là điều cần thiết. Trong các kỹ thuật khác nhau được áp dụng để phục vụ cho mục đích quản trị, đánh giá rủi ro danh mục đầu tư, mô hình giá trị rủi ro VaR đã được thực hiện ở nhiều nước trên thế giới tuy nhiên vẫn chưa được áp dụng phổ biến ở Việt Nam. Luận văn đã tập trung nghiên cứu ứng dụng mô hình VaR để đo lường rủi ro danh mục đầu tư thông qua nghiên cứu chỉ số giá cổ phiếu 9 NHTM niêm yết tại Việt Nam giai đoạn từ tháng 07/2006 đến tháng 04/2016, đồng thời sử dụng phương pháp thống kê và mô hình tính toán tỷ lệ vi phạm VR để kiểm định sự phù hợp của mô hình VaR. Để đạt được mục tiêu này, đề tài ứng dụng mô hình VaR với ước lượng phương sai thay đổi GARCH(1,1) và giả định phân phối của tỷ suất lợi nhuận là phân phối chuẩn. Kết quả nghiên cứu cho thấy chuỗi tỷ suất lợi nhuận của các danh mục đầu tư không theo phân phối chuẩn đồng nhất mà có hiện tượng “leptokurtosis” tức hàm xác suất có đuôi dài. Đây là nguyên nhân làm cho mô hình ước lượng VaR theo giả định của phân phối chuẩn trong một số trường hợp chưa có tính chính xác cao. Từ đó cũng cho thấy giả định phân phối có ý nghĩa rất quan trọng đối với chất lượng dự báo của mô hình VaR. Ngoài ra, kết quả kiểm định cũng cho thấy chất lượng dự báo của mô hình VaR không đồng nhất ở các mức rủi ro, ở các mức rủi ro 5%, 2.5% mô hình ước tính VaR cho ra kết quả tốt hơn so với các mức rủi ro còn lại 1%, 0.5%, 0.1%. Đồng thời, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng kích cỡ mẫu có ảnh hưởng đến tính chính xác của ước lượng VaR. Mặc dù còn nhiều hạn chế, luận văn đã cung cấp thêm công cụ hữu ích cho các nhà tài chính, các nhà quản trị rủi ro trong việc ra quyết định và quản lý danh mục đầu tư của mình hiệu quả hơn.
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là Phan Thị Quỳnh Anh, học viên lớp cao học K15A, chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng, trường Đại học Ngân hàng TP.Hồ Chí Minh, niên khóa 2013-2015. Tôi cam đoan: Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Tôi sẽ chịu trách nhiệm hoàn toàn về lời cam đoan của mình. TP.Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2016 Tác giả Phan Thị Quỳnh Anh
4. LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi muốn gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến giáo viên hướng dẫn của tôi, TS Ngô Vi Trọng – người đã tận tình hướng dẫn, góp ý và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Ngoài ra, tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn đối với các thầy cô trường Đại học Ngân hàng TP.Hồ Chí Minh, đặc biệt là cô giáo Lê Hồ An Châu, những người đã dạy cho tôi những kiến thức bổ ích trong những năm học qua, không những thế còn hỗ trợ tôi trong quá trình làm luận văn. Và cuối cùng, tôi cũng muốn gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè tôi, những người luôn ủng hộ và động viên tôi những lúc khó khăn nhất để tôi hoàn thành tốt luận văn này. Dù rất cố gắng, song luận văn sẽ không tránh khỏi những sai sót. Kính mong nhận được sự đóng góp, chia sẻ của quý Thầy, Cô để luận văn hoàn thiện hơn.
5. MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................................... i DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................................ii DANH MỤC HÌNH ...................................................................................................... iii CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI ............................................................................ 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu của đề tài ............................................................................................... 3 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 3 1.4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 4 1.5. Đóng góp của nghiên cứu ..................................................................................... 5 1.6. Kết cấu luận văn ................................................................................................... 5 CHƢƠNG 2: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO DANH MỤC VÀ MÔ HÌNH VaR ...................................................................................................................... 8 2.1 Cơ sở lý thuyết về rủi ro và rủi ro danh mục đầu tư .......................................... 8 2.1.1 Khái niệm rủi ro và rủi ro danh mục đầu tư ................................................. 8 2.1.2 Đo lường rủi ro ........................................................................................... 10 2.2 Cơ sở lý thuyết về mô hình giá trị rủi ro Value at risk (VaR) ......................... 13 2.2.1 Lịch sử ra đời của mô hình giá trị rủi ro VaR ............................................ 13 2.2.2 Khái niệm về Value at Risk (VaR) ............................................................. 14 2.2.3 Điều kiện sử dụng mô hình VaR ................................................................ 16 2.2.4 Các yếu tố ảnh hướng đến VaR .................................................................. 16 2.2.5 Hạn chế của mô hình VaR .......................................................................... 18 2.2.6 Các phương pháp tính VaR ........................................................................ 18 2.3 Tổng quan về các nghiên cứu thực nghiệm ứng dụng Value at Risk để đo lường rủi ro danh mục đầu tư .................................................................................... 21 CHƢƠNG 3: CƠ SỞ DỮ LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................. 27 3.1 Cơ sở dữ liệu .................................................................................................... 27
6. 3.2 Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 28 CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU................................................................... 38 4.1 Kết quả kiểm định phân phối chuẩn ................................................................. 38 4.2 Kết quả kiểm định tính dừng ............................................................................ 41 4.3 Kết quả ước lượng GARCH (1,1) .................................................................... 42 4.4 Kết quả ước lượng VaR 1 ngày của tỷ suất lợi nhuận danh mục đầu tư .......... 43 4.5 Kết quả kiểm định ước lượng VaR tại các mức ý nghĩa .................................. 43 CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ........................................... 50 5.1 Kết luận ............................................................................................................ 50 5.2 Hạn chế của đề tài ............................................................................................ 53 5.3 Hướng nghiên cứu mở rộng ............................................................................. 54 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 58
7. i DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Giải thích ACB Cổ phiếu Ngân hàng TMCP Á Châu BID Cổ phiếu Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam CTG Cổ phiếu Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam DMĐT Danh mục đầu tư EIB Cổ phiếu Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam FED Cục dự trữ liên bang Mỹ Generalized Autoregressive Conditional Heteroscedasticity Models GARCH Mô hình phương sai có điều kiện của sai số thay đổi tự hồi quy tổng quát MBB Cổ phiếu Ngân hàng TMCP Quân Đội NVB Cổ phiếu Ngân hàng TMCP Quốc dân NHTM Ngân hàng thương mại SHB Cổ phiếu Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội STB Cổ phiếu Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín TTCK Thị trường chứng khoán Value at Risk VaR Giá trị rủi ro VCB Cổ phiếu Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam
8. ii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.1: Các cổ phiếu các NHTM Việt Nam niêm yết trên sàn chứng khoán ............ 27 Bảng 3.2: Các danh mục đầu tư ..................................................................................... 29 Bảng 3.3: Bảng phân vị thứ 100p của lợi nhuận chuẩn hóa .......................................... 34 Bảng 4.1: Thống kê mô tả ............................................................................................. 40 Bảng 4.2: Bảng tổng hợp hệ số  các danh mục đầu tư ................................................ 41 Bảng 4.3: Kết quả ước lượng mô hình GARCH(1,1) .................................................... 42 Bảng 4.4: Kết quả tỷ lệ vi phạm VaR thực tế tại các mức rủi ro ................................... 44 Bảng 4.5: Kết quả kiểm định ước lượng VaR thực tế tại các mức rủi ro ...................... 44
9. iii DANH MỤC HÌNH Hình 2.1: Thành phần của rủi ro danh mục đầu tư ........................................................ 10 Hình 2.2: Phân phối xác suất tính VaR .......................................................................... 15 Hình 4.1: Phân phối của tỷ suất lợi nhuận các danh mục đầu tư ................................... 39 Hình 5.1: So sánh VaR và Stress Test ........................................................................... 55
10. 1 CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Rủi ro luôn luôn tồn tại khách quan trong tất cả các hoạt động kinh tế, chúng ta không thể loại bỏ hoàn toàn rủi ro mà chỉ có thể kiểm soát chúng. Quản trị rủi ro là sự kết hợp giữa việc áp dụng các chính sách kinh tế và sử dụng các công cụ để đo lường rủi ro và các tổn thất do rủi ro mang lại. Đây được xem là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của các nền kinh tế để hoạt động ổn định, tránh những tổn thương do những biến động, cú sốc kinh tế tạo ra. Lịch sử nền kinh tế thế giới đã chứng kiến nhiều sự đổ vỡ của các tổ chức và định chế tài chính lớn, phải kể đến như: sự sụp đổ thị trường chứng khoán phố Wall năm 1929, sự sụp đổ thị trường chứng khoán Paris năm 1882, cuộc khủng hoảng Đông Nam Á năm 1997 bắt nguồn từ Thái Lan hay cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008-2009. Một trong những nguyên nhân chung của các cuộc khủng hoảng là thị trường tài chính thiếu vắng các công cụ để quản lý và đo lường rủi ro hiệu quả. Mô hình giá trị rủi ro (VaR) ra đời vào cuối những năm 1980 và được các định chế tài chính lớn phát triển, sử dụng phổ biến đầu những năm 1990. VaR được xây dựng dựa trên cơ sở lý thuyết xác suất thống kê và những phương pháp đo lường rủi ro từ nhiều thế kỷ trước đó. Với những ưu điểm nổi trội, VaR nhanh chóng trở thành công cụ để các định chế tài chính và phi tài chính các nước trên thế lựa chọn để đo lường rủi ro danh mục đầu tư. Từ năm 1994, với sự ra đời của RiskMetric, một gói sản phẩm ứng dụng VaR mang thương hiệu của một công ty tách ra từ JPMorgan Chase, VaR đã được áp dụng rộng rãi và trở thành một tiêu chuẩn trong việc đo lường và giám sát rủi ro tài chính trên toàn thế giới. Vai trò của VaR cũng được nhấn mạnh hơn vào năm 1996 khi Ủy ban giám sát ngân hàng Basel cho phép các định chế tài chính và phi tài chính có thể tính toán các yêu cầu về vốn dựa trên các mô hình VaR nội bộ. Tuy những cơ sở khoa học đầu tiên của VaR được hình thành trong môi trường ngân hàng nhưng