Luận văn Trí tuệ cảm xúc của giáo viên ở một số trường chuyên biệt tại Thành phố Hồ Chí Minh

Nội dung tài liệu: Luận văn Trí tuệ cảm xúc của giáo viên ở một số trường chuyên biệt tại Thành phố Hồ Chí Minh

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Tuyển TRÍ TUỆ CẢM XÚC CỦA GIÁO VIÊN Ở MỘT SỐ TRƯỜNG CHUYÊN BIỆT TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Tuyển TRÍ TUỆ CẢM XÚC CỦA GIÁO VIÊN Ở MỘT SỐ TRƯỜNG CHUYÊN BIỆT TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành:Tâm lí học Mã số: 8310401 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRẦN THỊ THU MAI Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là sản phẩm khoa học do chính tôi thực hiện, dưới sự hướng dẫn khoa học của cô PGS.TS. Tâm lí học Trần Thị Thu Mai. Đề tài này không phải là sự sao chép, cắt dán một cách máy móc, tuỳ tiện các tài liệu trước đó, mà là sự phân tích, đánh giá, nhận định của cá nhân tôi từ các tài liệu tham khảo có ghi rõ nguồn gốc, trích dẫn. Các số liệu trong luận văn là hoàn toàn trung thực, chính xác. Các nguồn thông tin được xử lí khách quan dựa trên dữ liệu hoàn toàn có thật. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn chưa từng được công bố. Chúng tôi cam đoan những thông tin trên hoàn toàn là sự thật. Nếu có bất kỳ sự gian lận nào, tôi xin chịu trách nhiệm trước Hội đồng cũng như kết quả luận văn của mình. Tác giả Nguyễn Thị Tuyển
4. LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến cô PGS. TS. Trần Thị Thu Mai, người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn sự chỉ dẫn tận tâm của tất cả các giảng viên đã giảng dạy chúng tôi trong suốt thời gian học tập vừa qua, đặc biệt là sự quan tâm, tận tình giúp đỡ của quý thầy cô đang công tác tại Khoa Tâm lý trường Đại học Sư Phạm thành phố Hồ Chí Minh. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn Ban Giám Hiệu nhà trường và các giáo viên tại trường chuyên biệt Tương Lai quận 5, trường chuyên biệt Niềm Tin quận Phú Nhuận, trường chuyên biệt Bình Minh quận Tân Phú và trường chuyên biệt Khai Trí quận Bình Thạnh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài này. Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến những người thân trong gia đình đặc biệt là bố mẹ và bạn bè đã động viên, khích lệ và giúp đỡ to lớn dành cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! TP. Hồ Chí Minh, ngày 30 tháng 09 năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Tuyển
5. MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Bảng danh sách các chữ viết tắt Danh sách các bảng số liệu Danh mục biểu đồ MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ TRÍ TUỆ CẢM XÚC CỦA GIÁO VIÊN Ở MỘT SỐ TRƯỜNG CHUYÊN BIỆT ............................................ 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu về vấn đề trí tuệ cảm xúc .................................. 8 1.1.1. Nghiên cứu trí tuệ cảm xúc ở nước ngoài ....................................... 8 1.1.2. Một số công trình nghiên cứu ở trong nước ................................. 12 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ........................................................... 14 1.2.1. Trí tuệ ............................................................................................ 14 1.2.2. Cảm xúc..................................................................................... 16 1.2.2. Trí tuệ cảm xúc.............................................................................. 22 1.3. Cơ sở lý luận về TTCX của giáo viên ở một số trường chuyên biệt. .. 42 1.3.1. Khái niệm giáo viên ...................................................................... 42 1.3.2. Cấu trúc TTCX của giáo viên chuyên biệt.................................... 42 1.3.3. Phẩm chất nhân cách của giáo viên .............................................. 46 1.3.4. Nghiên cứu vai trò của TTCX đối với công tác giảng dạy của giáo viên chuyên biệt ...................................................................................... 49 1.3.5. Những yếu tố ảnh hưởng TTCX của giáo viên chuyên biệt ......... 51 1.2.3. Nâng cao TTCX cho giáo viên thông qua kỹ năng ................... 55 Tiểu kết Chương 1 ..................................................................................... 59
6. Chương 2. THỰC TRẠNG TRÍ TUỆ CẢM XÚC CỦA GIÁO VIÊN CHUYÊN BIỆT ............................................................................................. 60 2.1 Khái quát về tổ chức nghiên cứu thực trạng TTCX của giáo viên chuyên biệt tại thành phố Hồ Chí Minh ...................................................... 61 2.1.1. Mục đích, yêu cầu ..................................................................... 61 2.1.2. Khách thể nghiên cứu thực trạng .............................................. 61 2.1.3. Quy trình tiến hành nghiên cứu ................................................. 62 2.1.4. Phương pháp nghiên cứu ........................................................... 62 2.2. Thống kê chung về khách thể tham gia nghiên cứu ....................... 68 2.3. Thực trạng TTCX của giáo viên chuyên biệt qua test MSCEIT .... 69 2.3.1. Đánh giá chung về mức độ TTCX của giáo viên chuyên biệt .. 69 2.3.2. Mức độ các mặt biểu hiện TTCX của giáo viên chuyên biệt ... 71 2.3.3. Mức độ TTCX của giáo viên chuyên biệt phân tích trên một số bình diện .................................................................................................. 82 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến TTCX của giáo viên chuyên biệt ......... 84 2.5. Những biện pháp nâng cao TTCX cho giáo viên chuyên biệt ........ 87 Tiểu kết Chương 2 ..................................................................................... 90 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................. 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 94 PHỤ LỤC ................................................................................................... 97
7. BẢNG DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT ĐTB : Điểm trung bình ĐLC : Độ lệch chuẩn EQ : Chỉ số trí tuệ cảm xúc IQ : Chỉ số thông minh KAH : Không ảnh hưởng MSCEIT : Trắc nghiệm Trí thông minh cảm xúc Mayer Salovey Caruso, version 2.0, 2000, Adapted, 2002 RN : Rất nhiều STT : Số thứ tự TTCX : Trí tuệ cảm xúc TSCN : Trị số cao nhất TSTN : Trị số thấp nhất TB : Trung bình
8. DANH SÁCH CÁC BẢNG SỐ LIỆU Bảng 2.1. Mức độ TTCX của giáo viên chuyên biệt qua test MSCEIT ..... 69 Bảng 2.2. Mức độ hai mặt biểu hiện TTCX giáo viên chuyên biệt ............ 72 Bảng 2.3. Mức độ bốn mặt biểu hiện TTCX của giáo viên chuyên biệt .... 75 Bảng 2.4.Mức độ tám mặt biểu hiện TTCX của giáo viên chuyên biệt .... 78 Bảng 2.5. Kết quả nghiên cứu mức độ TTCX của giáo viên chuyên biệt theo chuyên ngành học ............................................................................................ 82 Bảng 2.6. Kết quả nghiên cứu mức độ TTCX của giáo viên chuyên biệt theo loại hình trường ............................................................................................... 83 Bảng 2.7. Các nguyên nhân ảnh hưởng đến sự phát triển TTCX của giáo viên ở một số trường chuyên biệt ............................................................................ 84 Bảng 2.8. Các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến TTCX của giáo viên chuyên biệt ................................................................................................................... 86
9. DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Mức độ TTCX của giáo viên chuyên biệt .............................. 70 Biểu đồ 2.2. So sánh ĐTB giữa 2 mặt biểu hiện TTCX ............................. 72 Biểu đồ 2.3. So sánh ĐTB giữa 8 mặt biểu hiện TTCX ............................. 79
10. 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài TTCX (trí tuệ cảm xúc) là một dạng trí tuệ của con người và là một thành tố quan trọng trong cấu trúc nhân cách, tuy nhiên đây lại là một khái niệm khá mới mẻ và chỉ xuất hiện ở nhiều nước phương Tây vào những thập kỷ cuối của thế kỷ 20 lúc đó người ta mới đề cập nhiều đến cảm xúc và cách giáo dục cảm xúc cho con người. Theo quan niệm truyền thống thì IQ (chỉ số thông minh) được xem là chỉ số thiết yếu để đánh giá sự thành đạt của con người. Tuy nhiên ngày nay có nhiều nghiên cứu với nhiều bằng chứng khoa học đã cho thấy rằng không phải những người có kết quả học tập xuất sắc trên ghế nhà trường sẽ là người thành công trong công việc và gắn kết các mối quan hệ xã hội bền vững mà ngược lại có những người chỉ số IQ chỉ ở mức trung bình nhưng khi ra ngoài xã hội họ lại rất thành công họ nhận được sự tín nhiệm của cấp trên, sự yêu quý của đồng nghiệp và biết cách giải quyết mâu thuẫn hiệu quả, biết cách cân bằng giữa công việc với cuộc sống gia đình và đạt được các mục tiêu cá nhân. Như vậy, khả năng trí tuệ là cần thiết nhưng chưa phải là điều điện đủ để tạo nên thành công của một người. R. Bar On “TTCX là một tổ hợp các năng lực phi nhận thức và những kỹ năng chi phối năng lực của cá nhân nhằm đương đầu có hiệu quả với những đòi hỏi và sức ép từ môi trường” (dẫn theo Nguyễn Công Khanh, 2002). Cũng theo cách tiếp cận này, Daniel Goleman cho rằng TTCX là: làm chủ những xung lực tình cảm của chúng ta; hiểu rõ những tình cảm thầm kín của người khác và gắn nối những mối liên hệ hoà hợp với người khác. Ngày nay, các nhà tâm lý ngày càng đánh giá cao vai trò của TTCX và ảnh hưởng của nó đến sự thành đạt, chất lượng mối quan hệ và sự thích nghi của con người trong xã hội. Hơn nữa, trong suốt cuộc đời con người nếu như IQ ít thay đổi theo thời gian thì EQ lại có thể thay đổi bằng cách học hỏi, rèn luyện và tích lũy vốn kinh nghiệm cho