Luận văn Tổ chức thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng của Thanh tra Chính phủ

Nội dung tài liệu: Luận văn Tổ chức thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng của Thanh tra Chính phủ

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN HÀ LINH TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG CỦA THANH TRA CHÍNH PHỦ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI, 2021
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN HÀ LINH TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG CỦA THANH TRA CHÍNH PHỦ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. LÊ THỊ HƯƠNG HÀ NỘI, 2021
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học thực sự độc lập của cá nhân, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Lê Thị Hương. Các số liệu, những kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn này trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Hà Linh
4. LỜI CẢM ƠN Với tình cảm trân trọng nhất, tác giả xin chân thành cảm ơn tới các Giảng viên của Học viện Hành chính Quốc gia - những người đã dành thời gian quý báu để truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm giúp tác giả nâng cao nhận thức và khả năng ứng dụng vào thực tiễn công việc. Xin trân trọng cảm ơn Ban Lãnh đạo Học viện, Lãnh đạo Ban quản lý đào tạo sau Đại học đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tác giả trong thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Lê Thị Hương đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn. Xin được gửi lời cảm ơn đến những người thân trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện cho tác giả trong suốt quá trình học tập, công tác, nghiên cứu khóa học và hoàn thành luận văn. Mặc dù đã nỗ lực, cố gắng, song kinh nghiệm và khả năng còn hạn chế nên luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được ý kiến đóng góp của quý thầy, cô, bạn bè, đồng nghiệp để tác giả có thể hoàn thiện luận văn tốt hơn. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 TÁC GIẢ Nguyễn Hà Linh
5. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Chữ viết tắt Giải nghĩa 1 CBCC Cán bộ công chức 2 KNTC Khiếu nại, tố cáo 3 KTNN Kiểm toán nhà nước 4 PCTN Phòng, Chống tham nhũng 5 QLNN Quản lý nhà nước 6 TANDTC Toà án nhân dân tối cao 7 TTCP Thanh tra Chính phủ 8 VKSNDTC Viện kiểm sát nhân dân tối cao
6. MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG .. 7 1.1. Quan niệm về phòng, chống tham nhũng và pháp luật về phòng, chống tham nhũng. ....................................................................................................... 8 1.2. Quan niệm về tổ chức thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng của Thanh tra Chính phủ . ............................................................................... 13 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng của cơ quan Thanh tra nhà nước. ................................................ 27 Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG CỦA THANH TRA CHÍNH PHỦ ........................................... 35 2.1. Trong xây dựng và hoàn thiện thể chế về phòng, chống tham nhũng. .... 35 2.2. Trong công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về phòng, chống tham nhũng. .......................................................................................... 40 2.3. Trong thực hiện các biện pháp phòng ngừa, phát hiện và xử lý tham nhũng ............................................................................................................... 47 2.4. Trong thực hiện thanh tra, kiểm tra trách nhiệm thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng. .............................................................................. 52 2.5. Về tổ chức tổng kết kinh nghiệm, báo cáo đánh giá tổ chức thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng. ......................................................... 55 Chương 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG CỦA THANH TRA CHÍNH PHỦ ......... 63 3.1. Quan điểm bảo đảm tổ chức thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng của Thanh tra Chính phủ ..................................................................... 62 3.2. Giải pháp bảo đảm tổ chức thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng của Thanh tra Chính phủ ..................................................................... 70 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 81
7. MỞ ĐẦU 1. Tính thiết nghiên cứu đề tài Tham nhũng là một hiện tượng có tính lịch sử, là một vấn đề nan giải không chỉ ở các nước có tỉ lệ tham nhũng cao mà còn là vấn nạn chung của tất cả các nước trên thế giới. Theo thống kê của Tổ chức minh bạch Quốc tế (Transparency International), công bố Chỉ số cảm nhận Tham nhũng (CPI) năm 2019, Việt Nam đạt 37/100 điểm, tăng 4 điểm so với năm 2018, đứng thứ 96/180 trên bảng xếp hạng toàn cầu [47]. Một con số đáng để cho những nhà lãnh đạo đất nước quan tâm và suy ngẫm. Ngoài việc gây thiệt hại về vật chất, tham nhũng còn gây ra sự bất bình trong nhân dân, tạo nên sự bất công trong xã hội, làm giảm lòng tin của nhân dân đối với chính phủ, tham nhũng ảnh hưởng rất lớn về mọi mặt: chính trị, kinh tế, xã hội và cả sự phát triển của đất nước. Một đất nước với tình trạng tham nhũng lâu ngày không giải quyết sẽ dẫn đến sự mất lòng tin của dân chúng vào nhà nước, đây là một điều hết sức nguy hiểm cho sự tồn vong của mỗi quốc gia. Trong thời đại toàn cầu hóa hiện nay, các thế lực thù địch không ngừng lợi dụng mọi cơ hội để chống phá đất nước thì việc chống tham nhũng lại càng quan trọng. Bởi vì một đất nước muốn đứng vững trên trường quốc tế, đứng vững trước sự chống phá từ bên ngoài thì bắt buộc đất nước ấy phải có một nội lực mạnh mẽ, nội lực ấy phải bắt nguồn từ một bộ máy chính trị trong sạch từ Trung ương đến địa phương. Theo Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/5/2012, Kết luận Hội nghị Trung ương 5 (khóa XI) nhận định: “Công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí vẫn chưa đạt yêu cầu và mục tiêu đề ra là ngăn chặn, từng bước đẩy lùi tham nhũng, lãng phí. Tham nhũng, lãng phí vẫn còn nghiêm trọng, với những biểu hiện tinh vi, phức tạp, xảy ra trên nhiều lĩnh vực, nhiều cấp, nhiều ngành, gây bức xúc trong xã hội và là thách thức lớn đối với sự lãnh đạo của Đảng, sự 1
8. quản lý của Nhà nước” [2]. Vì vậy, phòng và chống tham nhũng là công tác khó khăn, phức tạp, là nhiệm vụ cấp bách, lâu dài của Ðảng, Nhà nước và nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tham nhũng luôn là một nguy cơ, thách thức lớn đối với mọi quốc gia. Ở nước ta, tham nhũng vẫn diễn ra nghiêm trọng, với những biểu hiện tinh vi, phức tạp, gây bức xúc trong xã hội; tiếp tục là thách thức lớn đối với sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước. Trong những năm qua, công tác phòng, chống tham nhũng đã đạt được những kết quả tích cực nhưng nhìn chung vẫn chưa đạt yêu cầu và mục tiêu đề ra là cần tiếp tục ngăn chặn, từng bước đẩy lùi nạn tham nhũng. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác phòng, chống tham nhũng, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều Nghị quyết, Chỉ thị và các văn bản pháp luật chỉ rõ ý nghĩa, tầm quan trọng, mục tiêu, nhiệm vụ, những chủ trương, giải pháp chủ yếu của cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng như: Kết luận số 21-KL/TW Hội nghị Trung ương 5 (khóa XI) về việc “Tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 3 (khóa X) về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí”; Chiến lược quốc gia về phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam đến năm 2020. Đặc biệt, Luật Phòng, chống tham nhũng được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 29/11/2005, được sửa đổi, bổ sung vào năm 2007, 2012 và gần đây nhất là Luật năm 2018 cùng với các văn bản có liên quan được coi là công cụ pháp lý quan trọng nhằm phòng, chống tham nhũng. Mặc dù công tác phòng, chống tham nhũng đã đạt được những kết quả bước đầu, tuy nhiên vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của Đảng, Nhà nước và sự kỳ vọng của nhân dân. Thực trạng này do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân do những hạn chế trong tổ chức thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng nói chung và của cơ quan Thanh tra Chính phủ nói riêng, 2
9. thể hiện qua các mặt như việc xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách về phòng, chống tham nhũng còn có những bất cập; công tác tổ chức thực hiện các biện pháp phòng ngừa, phát hiện và xử lý tham nhũng hiệu quả chưa cao; việc tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về phòng, chống tham nhũng còn chưa đạt yêu cầu; việc thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các quy định pháp luật về phòng, chống tham nhũng chưa được thực hiện thường xuyên, hiệu quả; việc tổng kết kinh nghiệm, tổng hợp, báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng chưa đáp ứng được yêu cầu. Xuất phát từ thực tế đó, tác giả lựa chọn vấn đề “Tổ chức thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng của Thanh tra Chính phủ” làm đề tài nghiên cứu Luận văn cao học chuyên ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở (2012) “Trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị khi để xảy ra tham nhũng” của tác giả Trần Văn Long, Viện Khoa học Thanh tra, Thanh tra Chính phủ. Tác giả đã phân tích cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý cũng như thực trạng thực hiện trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị khi để xảy ra tham nhũng; trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị khi để xảy ra tham nhũng ở Việt Nam hiện nay [22]. Đề tài khoa học cấp bộ (2013) “Một số vấn đề về quản lý nhà nước trong phòng, chống tham nhũng” của tác giả Ngô Mạnh Hùng, Cục Chống tham nhũng, Thanh tra Chính phủ. Tác giả đã phân tích, đánh giá về thực trạng quản lý nhà nước về phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam, chỉ ra những kết quả cũng như hạn chế và nguyên nhân, đồng thời xác định môt số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về quản lý nhà nước về phòng, chống tham nhũng [20]. Đề tài khoa học cấp bộ (2014) “Thực thi Công ước Liên Hợp quốc về chống tham nhũng tại Việt Nam - Thực trạng và giải pháp” của tác giả Huỳnh 3
10. Phong Tranh, Thanh tra Chính phủ. Tác giả đã đánh giá thực trạng thực thi Công ước Liên Hợp quốc về chống tham nhũng tại Việt Nam trong thời gian qua, chỉ ra những thuận lợi, khó khăn cần khắc phục trong thời gian tới [40]. Đề tài khoa học cấp bộ (2014) “Tổ chức và hoạt động của các cơ quan có chức năng phòng, chống tham nhũng và một số vấn đề đang đặt ra” của tác giả Đinh Văn Minh, Viện Khoa học thanh tra, Thanh tra Chính phủ. Tác giả đã phân tích thực trạng tổ chức và hoạt động của các cơ quan có chức năng phòng, chống tham nhũng ở nước ta hiện nay, trên cơ sở đó đề xuất môt số giải pháp nhằm đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan có chức năng phòng, chống tham nhũng [23]. Đề tài khoa học cấp bộ (2015) “Thực hiện trách nhiệm giải trình trong thực thi công vụ nhằm phòng ngừa tham nhũng ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn Quốc Hiệp, Viện Khoa học thanh tra, Thanh tra Chính phủ. Tác giả đã luận giải về các điều kiện bảo đảm thực hiện trách nhiệm giải trình trong thực thi công vụ nhằm góp phần phòng, chống tham nhũng như điều kiện chính trị, kinh tế, pháp luật, nhận thức [21]. Luận văn (2007) “Tham nhũng, phòng và chống tham nhũng trong cơ quan hành chính nhà nước từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh” của tác giả Từ Thanh Sơn, Học viện Hành chính, Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn đã đánh giá thực trạng phòng, chống tham nhũng tại thành phố Hồ Chí Minh và đề xuất giải pháp tăng cường PCTN trong thời gian tới [28]. Luận văn (2010) “Quản lý nhà nước về phòng, chống tham nhũng của cơ quan Thanh tra nhà nước ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Lê Xuân Dương, Quản lý hành chính công, Học viện Hành chính [18]. Qua tổng hợp và đánh giá bước đầu cho thấy, các công trình nghiên cứu nêu trên đã có những tiếp cận và đánh giá về mặt lý luận cũng như thực tiễn trong công tác quản lý nhà nước về PCTN. Trên cơ sở đó đã có những luận 4