Luận văn Thực hiện pháp luật về thuế trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa

Nội dung tài liệu: Luận văn Thực hiện pháp luật về thuế trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ------ HOÀNG THỊ THU TRANG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ THUẾ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật Mã số : 60 38 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS. TS. VŨ TRỌNG HÁCH HÀ NỘI 1
2. MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài ........................................................ 4 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của Luận văn .............................. 5 4. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu ..................................................... 6 5. Phương pháp nghiên cứu của Luận văn ............................................ 7 6. Điểm mới và giá trị lý luận, giá trị thực tiễn của luận văn ................. 7 7. Kết cấu của Luận văn ....................................................................... 9 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰ C HIỆN PHÁP LUẬT TH UẾ 1.1. Khái quát chung về thuế và pháp luật thuế ...................................... 10 1.1.1. Khái niệm và chức năng của thuế .................................................. 10 1.1.1.1. Khái niệm ....................................................................................... 10 1.1.1.2. Chức năng ..................................................................................... 12 1.1.2. Đặc điểm, phân loại thuế ................................................................ 13 1.1.2.1. Đặc điểm ........................................................................................ 13 1.1.2.2. Phân loại......................................................................................... 15 1.1.3. Khái niệm pháp luật thuế ................................................................ 18 1.1.4. Đối tượng điều chỉnh của pháp luật thuế .......................................... 19 1.1.5. Các yếu tố cấu thành một đạo luật thuế ............................................ 22 1.1.5.1. Tên gọi của một đạo luật thuế .......................................................... 22 1.1.5.2. Đối tượng nộp thuế .......................................................................... 22 1.1.5.3. Đối tượng chịu thuế ......................................................................... 23 1.1.5.4. Căn cứ tính thuế............................................................................... 24 2
3. 1.1.5.5. Quy định quyền và nghĩa vụ của các chủ thể ................................... 25 1.1.5.6. Chế độ truy thu và hoàn thuế .......................................................... 26 1.1.5.7. Chế độ ưu đãi về thuế ...................................................................... 27 1.1.5.8. Đơn vị tính thuế ............................................................................... 28 1.1.5.9 Giá tính thuế .................................................................................... 28 1.1.6. Vai trò của pháp luâṭ thuế ở Viêṭ Nam.............................................. 28 1.2. Khái niệm, đặc điểm, các hình thức và quy trình thực hiện pháp luật thuế ........ 33 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm thực hiện pháp luật thuế ................................ 33 1.2.1.1. Khái niệm thực hiện pháp luật thuế ............................................................................ 33 1.2.1.2. Đặc điểm thực hiện pháp luật thuế ............................................................................. 35 1.2.2. Các hình thức và quy trình thực hiện pháp luật thuế ................................................... 36 1.2.2.1. Các hình thức thực hiện pháp luật thuế ...................................................................... 36 1.2.2.2. Quy trình thực hiện pháp luật thuế ............................................................................. 39 1.2.2.3. Các điều kiện thực hiện pháp luật thuế ....................................................................... 42 1.3. Kinh nghiệm thực hiện pháp luật thuế ở một số địa phương ........... 45 1.3.1. Kinh nghiêṃ thực hiện pháp luật thuế ở Cục Thuế thành phố Hồ Chí Minh .......................................................................................................... 45 1.3.2. Kinh nghiệm thực hiện pháp luật thuế ở Chi cục Thuế huyện Tây Hòa (Phú Yên) ................................................................................ 48 1.3.3. Kinh nghiêṃ thực hiện pháp luật thuế ở Chi cục Thuế huyện Kỳ Anh (Hà Tĩnh) ........................................................................................ 49 1.3.4. Bài học tham chiếu cho việc thực hiện pháp luật thuế ở Thanh Hóa ...................................................................................... 52 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT THUẾ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA 2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến tình hình thực hiện pháp luật thuế trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ........................................................................ 54 2.1.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội ......................................... 54 2.1.2. Giai đoạn 2005-2015 .................................................................................................. 56 3
4. 2.1.3. Mục tiêu đến năm 2020 ................................................................. 60 2.1.3.1. Quan điểm phát triển ..................................................................... 60 2.1.3.2. Mục tiêu phát triển .................................................................................................... 60 2.2. Tình hình thực hiện pháp luật thuế trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ..... 64 2.2.1. Tổ chứ c bô ̣máy thưc̣ hiêṇ pháp luâṭ về thuế trên điạ bàn tỉnh Thanh Hóa ............................................................................................. 64 2.2.2. Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật về thuế ................................ 67 2.2.3. Bố trí , đảm bảo chất lượng nguồn nh ân lưc̣ và điều kiêṇ bảo đảm khác để thực hiện pháp luật thuế trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ........ 68 2.2.4. Công tác cải cách hành chính trong quản lý thu , nộp thuế .............. 70 2.2.5. Kết quả thu ngân sách trên điạ bàn tỉnh Thanh Hóa ........................ 73 2.3. Những tồn tại, nguyên nhân và bài học kinh nghiệm rút ra trong thực hiện pháp luật Thuế trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ........................... 76 2.3.1. Những tồn taị , khó khăn trong thực hiện pháp luật Thuế trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ............................................................................... 76 2.3.2. Nguyên nhân ................................................................................. 79 2.3.2.1. Nguyên nhân chủ quan ................................................................... 79 2.3.2.2. Nguyên nhân khách quan................................................................ 82 2.3.2.3. Bài học kinh nghiêṃ rút ra ............................................................ 85 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚ NG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHÂT́ LƯỢ NG THỰ C HIỆN PHÁP LUẬT THUÊ ́ TRÊN ĐIẠ BÀN TỈNH THANH HÓA 3.1. Kinh tế thị trường và những yêu cầu đặt ra đối với công tác chấp hành pháp luật Thuế ở Thanh Hóa ........................................................... 90 3.2. Phương hướng nâng cao chất lượng thực hiện pháp luật Thuế .......... 95 3.2.1. Thưc̣ hiêṇ pháp luâṭ thuế phải góp phần tăng ngân sách phuc̣ vu ̣phát triển kinh tế – xã hội ........................................................................ 95 3.2.2. Thưc̣ hiêṇ pháp lu ật thuế góp phần ổn định xã hội , nâng cao đời sống của nhân dân ..................................................................................... 99 4
5. 3.2.3. Thưc̣ hiêṇ pháp luâṭ thuế phải công khai , minh bac̣ h, thúc đẩy cải cách hệ thống pháp luật thuế ........................................................ 103 3.2.4. Giải pháp nâng cao chất lượng thực hiện pháp luật Thuế trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ............................................................................. 108 3.2.4.1. Hoàn thiện pháp luật về thuế , cải cách hệ thống thuế ..................... 108 3.2.4.2. Tổ chứ c bô ̣máy hơp̣ lý thưc̣ hiêṇ có hiêụ quả pháp luâṭ thuế trên đi ̣ a bàn tỉnh Thanh Hóa . ..................................................................... 111 3.2.4.3. Tuyên truyề,n giáo dục pháp luật thuế trên địa bàn tỉnh Thanh ................ Hóa 114 3.2.4.4. Bảo đảm các điều kiện cho thực hiện pháp luật thuế ..................... 117 3.2.4.5. Tăng cường kiểm tra, thanh tra, xử lý các vi phạm phát sinh trong lĩnh vưc̣ thuế và các giải pháp phòng , chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm ........................................................................................ 122 KẾT LUẬN ................................................................................................................. 125 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 127 5
6. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT UBND : Ủy ban nhân dân HĐND : Hội đồng nhân dân NNT : Người nộp thuế CQT : Cơ quan thuế QLT : Quản lý thuế NSNN : Ngân sách nhà nước TTHC: Thủ tục hành chính 6
7. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Pháp luật được ban hành là để điều chỉnh các quan hệ xã hội, trật tự hóa, củng cố và phát triển các quan hệ xã hội theo những định hướng mong muốn nhằm đạt được những mục đích nhất định. Ở mỗi quốc gia, việc ban hành và thực hiện pháp luật thuế có ảnh hưởng to lớn về nhiều mặt đối với nền kinh tế và đời sống xã hội. Việc sử dụng pháp luật thuế như thế nào phụ thuộc vào quan điểm của Nhà nước, vào nhận thức khoa học về vai trò của pháp luật thuế trong từng thời kì. Hiệu quả thực tế của việc thực hiện pháp luật thuế phụ thuộc vào hệ thống chính sách pháp luật thuế và cơ chế áp dụng vào đời sống xã hội. V.I. Lênin cho rằng, vấn đề quan trọng không phải là ban hành thật nhiều luật, mà quan trọng là thực hiện chúng trên thực tế. Nguyên Tổng Bí thư Ban Chấp hành Đảng Cộng sản Việt Nam Đỗ Mười nhấn mạnh: Có một hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ cũng mới chỉ là có được một yếu tố cần của Nhà nước pháp quyền, nhưng chưa đủ. Nhà nước pháp quyền Việt Nam của dân, do dân và vì dân, đòi hỏi pháp luật phải được thi hành một cách nghiêm chỉnh, thống nhất và công bằng, theo nguyên tắc mọi người đều bình đẳng trước pháp luật [43]. Do vậy, nghiêm chỉnh thực hiện pháp luật là điều kiện không thể thiếu của một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Qua các thời kì cách mạng, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến việc từng bước xây dựng hệ thống pháp luật thuế của chính quyền dân chủ nhân dân. Tuy vậy, trong mỗi cơ chế kinh tế, pháp luật thuế được Nhà nước nhìn nhận và sử dụng với các mục đích khác nhau. 7
8. Trong cơ chế kế hoạch hóa tập trung vai trò pháp luật thuế ở nước ta không được nhận thức đầy đủ, pháp luật thuế có phạm vi điều chỉnh hẹp. Cùng với quá trình đổi mới tư duy, đổi mới cơ chế kinh tế, những quan điểm cơ bản của Đảng và Nhà nước ta về sử dụng công cụ pháp luật thuế cũng được đổi mới. Điều đó được thể hiện ở cuộc cải cách chế độ thu ngân sách nhà nước (NSNN) tiến hành vào đầu những năm 90 của thế kỉ XX, đánh dấu bằng sự ra đời của hệ thống pháp luật thuế áp dụng đối với tất cả các thành phần kinh tế trong nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường. Pháp luật thuế được sử dụng là công cụ chủ yếu để động viên tài chính cho NSNN và thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội của Nhà nước. Từ đó đến nay, để phù hợp với sự vận động của nền kinh tế và xã hội nước ta, các văn bản pháp luật thuế đã được Nhà nước sửa đổi, bổ sung, thay thế và ban hành mới. Công tác quản lý thuế (QLT) triển khai theo ngành dọc từ Trung ương (Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế) đến địa phương (tỉnh (thành), huyện (quận)). Quá trình thực thi pháp luật thuế diễn ra trên từng địa bàn phân giới hành chính, áp dụng trực tiếp đến các đối tượng nộp thuế sẽ bộc lộ những thuận lợi hay vướng mắc, hạn chế trong công tác quản lý và thu ngân sách. Tỉnh Thanh Hóa là một trong những địa phương lớn của cả nước về địa giới rộng và dân số đông với điều kiện tự nhiên thuận lợi cho sự phát triển đa dạng, hội tụ nhiều ngành nghề, lĩnh vực, có các khu công nghiệp, cảng biển, hàng không... Công tác QLT của Tỉnh có vị trí, vai trò hết sức quan trọng trong việc hoàn thành, bảo đảm nguồn thu NSNN, đồng thời thể hiện việc thực hiện pháp luật thuế, tính nghiêm minh, phù hợp, hiệu quả hay bất cập của hệ thống chính sách pháp luật thuế hiện hành. Cũng từ đó, để các nhà làm luật, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, thay thế, ban hành các văn bản pháp luật mới nhằm tăng tính pháp lý và hiệu quả trong vấn đề quản lý nhà nước hết sức quan trọng này, sao cho thích ứng với sự phát 8
9. triển của nền kinh tế, sự hội nhập của nước ta vào kinh tế khu vực và thế giới, những thay đổi của các quan hệ kinh tế, mục tiêu kinh tế - xã hội của giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước mà Đảng và Nhà nước và của tỉnh đã đặt ra. Cũng như thực hiện pháp luật nói chung, thực hiện pháp luật thuế đòi hỏi phải có cơ quan chức năng đặc thù đảm nhiệm công tác quản lý và thu, được tiến hành đối với từng phân cấp quản lý, theo mảng địa giới hành chính và áp dụng với các đối tượng NNT cụ thể. Sau đó, trên cơ sở đánh giá, tổng kết thực tiễn áp dụng pháp luật, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế những yếu tố phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội nước ta sẽ có những quy định mới đúng đắn, hiệu quả và tận thu cho ngân sách. Điều đó, đặt ra nhiệm vụ cho khoa học luật học là phải từ nghiên cứu làm sáng tỏ về mặt khoa học những vấn đề liên quan đến thực hiện pháp luật thuế ở tỉnh Thanh Hóa để có đề xuất những phương án, giải pháp cho công tác quản lý và thu ngân sách được hiệu quả mà cho đến nay các công trình nghiên cứu chưa đáp ứng được nhu cầu thực tiễn. Thực hiện pháp luật nói chung là một trong những phạm trù pháp lý được coi là thành tựu của khoa học về lý luận chung về nhà nước pháp luật. Song, thành tựu này chưa phải là đích cuối cùng bởi những yêu cầu từ thực tế của đời sống xã hội. Nói một cách khác, phạm trù “sthực hiện pháp luật” cần được cụ thể hóa trong từng lĩnh vực của đời sống xã hội. Thực hiện pháp luật thuế thời gian qua đã có đóng góp thiết thực, hết sức quan trọng là tạo nguồn thu cho NSNN, điều tiết được nguồn thu của nền kinh tế xã hội không chỉ đảm bảo chi tiêu để duy trì quyền lực của bộ máy Nhà nước, mà còn để chi tiêu cho các nhu cầu phúc lợi chung và kinh tế. Thực hiện pháp luật về thuế là một lĩnh vực quen thuộc nhưng còn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập do có những nguyên nhân cả về khách quan và chủ quan. Nên việc thực hiện pháp luật thuế còn có những sai phạm, trốn, lậu thuế, gây thất thoát ngân sách, chưa đạt được hiệu quả triệt để. Thanh Hóa là một tỉnh đông dân, theo 9
10. số liệu thống kê năm 2011, dân số trên 3,7 triệu người với nhiều khu kinh tế, khu công nghiệp, doanh nghiệp, hộ kinh doanh cá thể. Vì vậy, vấn đề thực hiện pháp luật thuế được đặt ra cả về mặt lý luận và tổng kết thực tiễn cũng như việc đề xuất các giải pháp bảo đảm và tăng hiệu quả thực hiện pháp luật trên lĩnh vực này. Sự dẫn giải, nhìn nhận, đánh giá trên đây cho phép kết luận rằng, đề tài nghiên cứu khoa học pháp lý ở cấp độ luận văn thạc sĩ “Thực hiện pháp luật thuế trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa” là cần thiết và có ý nghĩa thiết thực cả trên phương diện lý luận và thực tiễn. 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Pháp luật thuế, thực hiện pháp luật thuế và những đóng góp mới cho hoạt động này trong điều kiện thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, cũng như trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay là vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Ở nước ta đến nay, chưa có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề thực hiện, cải cách và hoàn thiện hệ thống pháp luật thuế. Hầu hết, nghiên cứu dưới góc độ khoa học kinh tế, còn vấn đề điều chỉnh của pháp luật đối với các quan hệ trong lĩnh vực thuế, thực hiện chính sách pháp luật thuế và các hướng để hoàn thiện pháp luật thuế chưa được giải quyết thỏa đáng. Các công trình nghiên cứu chuyên khảo về pháp luật trong lĩnh vực thuế còn hạn chế, số lượng và mảng tiếp cập, ví dụ như đã có công trình Luật án tiến sĩ luật học về “Pháp luật quản lý thuế trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam” của Vũ Văn Cương, Đào Thị Ngọc Ánh (2011), Pháp luật về khấu trừ và hoàn thuế giá trị gia tăng tại Việt Nam, Luận văn thạc sĩ ngành Luật học, trường Đại học Quốc gia Hà Nội, Lê Thị Bích Liên (2001), Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về pháp luật thuế GTGT ở Việt Nam, Luận văn thạc sĩ Luật học, trường ĐH Luật Hà Nội, Nguyễn Kim Thái Linh (2010), Hoàn thiện pháp luật thuế 10