Luận văn Thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ

Nội dung tài liệu: Luận văn Thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN NGUYỄN ĐỨC QUỲNH THÍCH ỨNG VỚI VIỆC GIẢI QUYẾT CÁC TÌNH HUỐNG KHẨN CẤP CỦA CẢNH SÁT PHÒNG CHÁY CHỮA CHÁY VÀ CỨU NẠN CỨU HỘ LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC HÀ NỘI - 2020
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN NGUYỄN ĐỨC QUỲNH THÍCH ỨNG VỚI VIỆC GIẢI QUYẾT CÁC TÌNH HUỐNG KHẨN CẤP CỦA CẢNH SÁT PHÒNG CHÁY CHỮA CHÁY VÀ CỨU NẠN CỨU HỘ LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC CHUYÊN NGÀNH: TÂM LÝ HỌC Mã số: 62 31 04 01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. Nguyễn Hữu Thụ HÀ NỘI - 2020
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận án Tiến sĩ Tâm lý học mang tên “Thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ” là công trình do chính tôi nghiên cứu và thực hiện dưới sự hướng dẫn của GS.TS. Nguyễn Hữu Thụ. Các thông tin, số liệu được sử dụng trong Luận án là trung thực, chính xác, và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các thông tin, số liệu trích dẫn trong Luận án đã được chú thích nguồn gốc. Nếu có gì sai sót tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm trước cơ sở đào tạo. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả luận án Nguyễn Đức Quỳnh
4. LỜI CẢM ƠN Sau thời gian học tập, nghiên cứu nghiêm túc, ngày hôm nay, Luận án Tiến sĩ Tâm lý học mang tên “Thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ” của tôi đã được hoàn thành. Luận án này là kết quả của những nỗ lực, cố gắng của bản thân tôi cùng với sự hỗ trợ, giúp đỡ, động viên của rất nhiều người, từ thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp đến những người thân trong gia đình. Trước hết, tôi xin bày tỏ sự trân trọng, biết ơn và yêu quý đến GS.TS. Nguyễn Hữu Thụ – một người hướng dẫn khoa học nghiêm khắc, tận tâm, gần gũi và luôn chia sẻ, động viên tôi những khi tôi gặp khó khăn, cũng như luôn kịp thời hỗ trợ, tạo điều kiện, tạo động lực để tôi có thể thực hiện và hoàn thành Luận án đúng hướng, đảm bảo tiến độ và với chất lượng cao nhất. Tiếp theo, tôi cũng gửi lời cảm ơn đến các thầy cô, anh chị đang công tác tại Khoa Tâm lý học (Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội) và các thầy cô công tác tại Viện Tâm lý học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) đã luôn tận tình góp ý, chia sẻ về kinh nghiệm, kiến thức nghiên cứu của mình để tôi có thêm nhiều hiểu biết về lĩnh vực đang nghiên cứu. Bên cạnh đó, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến Ban Giám hiệu Trường Đại học phòng cháy chữa cháy, lãnh đạo Bộ môn lý luận chính trị và khoa học xã hội nhân văn, đã luôn tạo điều kiện về thời gian, công việc giảng dạy để tôi có thêm nhiều điều kiện cũng như kinh nghiệm hữu ích phục vụ không chỉ cho quá trình thực hiện luận án mà còn mở ra tiền đề để tôi tiếp tục hướng nghiên cứu trong tương lai. Ngoài ra, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các anh chị, bạn bè, đồng nghiệp, các cán bộ, chiến sĩ cảnh sát PCCC và CNCH thuộc công an các tỉnh, thành phố Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc đã dành thời gian hỗ trợ tôi trong việc thu thập số liệu, điều tra khảo sát tại thực địa. Sau cùng, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành nhất đến gia đình, đồng nghiệp – những người thân thương và gần gũi nhất của tôi đã luôn bên cạnh khuyến khích, động viên, hỗ trợ về mặt vật chất, tình cảm để tôi có thể hoàn thành Luận án này. Hà Nội, ngày tháng 7 năm 2020 Tác giả luận án Nguyễn Đức Quỳnh
5. M C L C MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 7 Chƣơng 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ THÍCH ỨNG VỚI VIỆC GIẢI QUYẾT CÁC TÌNH HUỐNG KHẨN CẤP CỦA CẢNH SÁT PHÒNG CHÁY CHỮA CHÁY VÀ CỨU NẠN CỨU HỘ .................................. 15 1.1. Các công trình nghiên cứu về thích ứng với hoạt động nghề nghiệp ... 15 1.2. Các công trình nghiên cứu về thích ứng với việc giải quyết tình huống khẩn cấp, thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp trong chữa cháy và cứu nạn cứu hộ ............................................................. 20 Tiểu kết chương 1 ........................................................................................ 30 Chƣơng 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THÍCH ỨNG, THÍCH ỨNG ........................ 31 VỚI VIỆC GIẢI QUYẾT CÁC TÌNH HUỐNG KHẨN CẤP CỦA CẢNH SÁT PHÒNG CHÁY CHỮA CHÁY VÀ CỨU NẠN CỨU HỘ ............ 31 2.1. Lý luận chung về thích ứng .................................................................. 31 2.2. Lý luận về thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ............................... 34 2.3. Biểu hiện thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng chữa cháy và cứu nạn cứu hộ ....................................... 55 2.4. Một số biểu hiện tâm lý và cách ứng phó thường gặp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ trong và sau quá trình giải quyết các tình huống khẩn cấp ..................................................................... 62 2.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ .... 68 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................ 74 Chƣơng 3. TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................ 75 3.1. Vài nét về địa bàn và khách thể nghiên cứu ......................................... 75 3.2. Tổ chức và phương pháp nghiên cứu lý luận ........................................ 81 3.3. Tổ chức và phương pháp nghiên cứu thực tiễn..................................... 83 1
6. 3.4. Thang đo mức độ thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ. .............. 97 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................ 99 Chƣơng 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN THÍCH ỨNG VỚI VIỆC GIẢI QUYẾT CÁC TÌNH HUỐNG KHẨN CẤP CỦA CẢNH SÁT PHÒNG CHÁY CHỮA CHÁY VÀ CỨU NẠN CỨU HỘ ................................ 100 4.1. Thực trạng chung về thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ ............. 100 4.2. Thực trạng thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ biểu hiện qua các mặt cụ thể ............................................................................................. 102 4.3. Một số biểu hiện tâm lý và cách thức ứng phó thường gặp ở chiến sĩ cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ trong và sau quá trình giải quyết các tình huống khẩn cấp ................................................... 135 4.4. Các yếu tố tác động đến thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ .. 153 4.5. Phân tích chân dung tâm lý điển hình ................................................. 164 Tiểu kết chương 4 ...................................................................................... 177 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 178 1. Kết luận .................................................................................................. 178 2. Kiến nghị ................................................................................................ 180 DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ........................................................................................ 185 DANH M C TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 186 PH L C 2
7. DANH M C TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Xin đọc là BCA Bộ Công an CAND Công an nhân dân CC và CNCH Chữa cháy và cứu nạn cứu hộ PCCC và CNCH Phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ THKC Tình huống khẩn cấp THPT Trung học phổ thông 3
8. DANH M C CÁC BẢNG Bảng 3.1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu ........................................................................ 79 Bảng 3.2. Độ tin cậy các thang đo khảo sát thử ........................................................ 89 Bảng 3.3. Độ tin cậy các thang đo trong khảo sát chính thức ................................... 93 Bảng 3.4. Thang đo mức độ thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát Phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ ........................... 97 Bảng 4.1. Mức độ thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ ....................................... 101 Bảng 4.2. Biểu hiện thích ứng về mặt nhận thức trong việc giải quyết các tình huống khẩn cấp .............................................................................................. 104 Bảng 4.3. Mức độ nhận thức về bản chất tình huống khẩn cấp .............................. 104 Bảng 4.4. Mức độ nhận thức về cách thức giải quyết tình huống khẩn cấp ........... 105 Bảng 4.5. Nhận thức về quy trình giải quyết các tình huống khẩn cấp .................. 107 Bảng 4.6. Biểu hiện thích ứng về mặt thái độ trong việc giải quyết các tình huống khẩn cấp .............................................................................................. 111 Bảng 4.7. Kết quả hành động nhận lệnh và thực thi nhiệm vụ ............................... 116 Bảng 4.8. Kết quả thực hiện hành động phối hợp với đồng đội ............................. 119 Bảng 4.9. Kết quả kỹ năng sử dụng phương tiện, kỹ thuật, máy móc .................... 126 Bảng 4.10. Kiểm định sự khác biệt về mức độ thích ứng giữa các nhóm khách thể phân theo trình độ học vấn ....................................................................... 132 Bảng 4.11. Kiểm định sự khác biệt về mức độ thích ứng giữa các nhóm khách thể phân theo cấp bậc hàm ............................................................................. 133 Bảng 4.12. Kiểm định sự khác biệt về mức độ thích ứng giữa các nhóm khách thể phân theo thâm niên công tác .................................................................. 134 Bảng 4.13. Kiểm định sự khác biệt về mức độ thích ứng giữa các nhóm khách thể phân theo khu vực công tác ..................................................................... 135 Bảng 4.14. Biểu hiện tâm lý trong và sau quá trình giải quyết các tình huống khẩn cấp ......................................................................................................... 137 Bảng 4.15. Các cách ứng phó trong và sau khi giải quyết các tình huống khẩn cấp ... 143 4
9. Bảng 4.16. Mối quan hệ giữa mặt biểu hiện tâm lý với các mặt biểu hiện của thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ ..................................................... 152 Bảng 4.17. Tác động của các yếu tố khách quan đến thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ ............................................................................................................. 154 Bảng 4.18. Tác động của các yếu tố chủ quan đến thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ ............................................................................................................. 158 Bảng 4.19. Mô hình hồi quy dự báo sự thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ của nhóm các yếu tố khách quan .......................................................................... 162 Bảng 4.20. Mô hình hồi quy dự báo sự thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của hai nhân tố nhóm các yếu tố khách quan ...................... 163 Bảng 4.21. Thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của chân dung tâm lý thích ứng cao ............................................................................. 171 Bảng 4.22. Thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của chân dung tâm lý thích ứng trung bình .................................................................. 176 5
10. DANH M C CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 4.1. Thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ (đơn vị: %). ........................... 100 Biểu đồ 4.2. Thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp biểu hiện ở mặt nhận thức ............................................................................................. 109 Biểu đồ 4.3. Thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp biểu hiện ở mặt thái độ .................................................................................................. 114 Biểu đồ 4.4. Thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp biểu hiện ở mặt hành động ............................................................................................ 129 Biểu đồ 4.5. Mối quan hệ giữa các mặt biểu hiện của thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ ............................................................................................... 130 Biểu đồ 4.6. Tương quan giữa các thành tố trong yếu tố khách quan với thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ......................................................................... 160 Biểu đồ 4.7. Tương quan giữa các thành tố của yếu tố chủ quan với thích ứng với việc giải quyết các tình huống khẩn cấp của cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ......................................................................... 161 6