Luận văn Thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Hàn Quốc (So sánh với thành ngữ Tiếng Việt tương đương)

Nội dung tài liệu: Luận văn Thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Hàn Quốc (So sánh với thành ngữ Tiếng Việt tương đương)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ham Myoung Ja THÀNH NGỮ CÓ CHỨA TÊN CON VẬT TRONG TIẾNG HÀN QUỐC (SO SÁNH VỚI THÀNH NGỮ TIẾNG VIỆT TƯƠNG ĐƯƠNG) LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2019
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ham Myoung Ja THÀNH NGỮ CÓ CHỨA TÊN CON VẬT TRONG TIẾNG HÀN QUỐC (SO SÁNH VỚI THÀNH NGỮ TIẾNG VIỆT TƯƠNG ĐƯƠNG) Chuyên ngành : Ngôn ngữ học Mã số : 8229020 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. DƯ NGỌC NGÂN Thành phố Hồ Chí Minh - 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thành phố Hồ Chí Minh – 2019 Tác giả luận văn Ham Myoung Ja
4. LỜI CẢM ƠN Thực hiện luận văn thạc sĩ là một nhiệm vụ không hề dễ dàng, đặc biệt hơn là đối với một người Hàn Quốc như tôi. Dù vậy, sau những ngày tháng nỗ lực hết mình, cùng với sự quan tâm giúp đỡ của quý thầy cô, bạn bè và gia đình, công trình này đã được hoàn tất. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến: - Trường Đại học Sư Phạm Thành phố Hồ Chí Minh, Khoa Ngữ văn cùng Quý Thầy cô Phòng Sau Đại học Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh - Cô Dư Ngọc Ngân đã hướng dẫn để tôi có thể hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin gửi lời cám ơn đến TS. Tăng Thị Tuyết Mai, ThS. Lương Ngọc Khánh Phương đã đóng góp nhiều ý kiến quý báu cho luận văn. Tôi cũng không quên gửi lời cảm ơn đến tất cả thầy cô và bạn bè của lớp Ngôn ngữ học đã hết lòng truyền đạt những kiến thức cần thiết, ân cần hỗ trợ trong quá trình tôi thực hiện luận văn, đồng thời cũng chia sẻ những ý kiến quý báu để tôi điều chỉnh và hoàn thiện công trình của mình. Cuối cùng, chắc chắn tôi không thể nào hoàn thành luận văn này nếu không có sự đồng hành và hỗ trợ hết mình của chồng tôi (Lim Sung HO) và các con (Na Ra và Ha Neul). Tôi đặc biệt biết ơn chồng tôi vì đã luôn bên cạnh trong suốt quá trình từ lúc tôi đăng ký học tiếng Việt cho tới khi hoàn thành luận văn thạc sĩ này. Tác giả luận văn Ham Myoung Ja
5. MỤC LỤC Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các bảng MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT ....................................................................... 8 1.1. Thành ngữ ............................................................................................................ 8 1.1.1. Khái niệm .............................................................................................. 8 1.1.2. Đặc điểm .............................................................................................. 10 1.2. Phân biệt thành ngữ và tục ngữ ......................................................................... 10 1.3. Đặc điểm cấu tạo của thành ngữ tiếng Hàn và tiếng Việt .................................. 12 1.3.1. Số lượng các yếu tố cấu tạo ................................................................... 12 1.3.2. Tính đối xứng trong thành ngữ .............................................................. 15 1.4. Mối quan hệ giữa ngữ nghĩa của thành ngữ và văn hóa của dân tộc ................. 17 1.5. Biểu trưng ngữ nghĩa của các con vật trong thành ngữ ..................................... 18 1.6. Thành ngữ có chứa tên con vật .......................................................................... 20 1.6.1. Thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Hàn ...................................... 20 1.6.2. Thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Việt ...................................... 24 Tiểu kết Chương 1 ............................................................................................. 30 Chương 2. ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO CỦA THÀNH NGỮ CÓ CHỨA TÊN CON VẬT TRONG TIẾNG HÀN (SO SÁNH VỚI THÀNH NGỮ TIẾNG VIỆT TƯƠNG ĐƯƠNG)......................................... 31 2.1. Đặc điểm cấu tạo của thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Hàn ............. 31 2.1.1. Thành ngữ đối xứng có chứa tên con vật trong tiếng Hàn ....................... 32 2.1.2. Thành ngữ phi đối xứng có chứa tên con vật trong tiếng Hàn .................. 33 2.2. Đặc điểm cấu tạo của thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Việt .............. 40 2.2.1. Thành ngữ đối xứng có chứa tên con vật trong tiếng Việt ....................... 41 2.2.2. Thành ngữ phi đối xứng có chứa tên con vật trong tiếng Việt .................. 42
6. 2.3. So sánh thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Hàn và tiếng Việt .............. 44 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 46 Chương 3. ĐẶC ĐIỂM NGỮ NGHĨA CỦA THÀNH NGỮ CÓ CHỨA TÊN CON VẬT TRONG TIẾNG HÀN (SO SÁNH VỚI THÀNH NGỮ TIẾNG VIỆT TƯƠNG ĐƯƠNG) .......................... 47 3.1. Đặc điểm ngữ nghĩa của thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Hàn ......... 47 3.1.1. Mức độ đa nghĩa của từ ngữ chứa tên con vật trong thành ngữ tiếng Hàn ........................................................................................... 47 3.1.2. Nghĩa biểu trưng của từ ngữ chứa tên con vật trong thành ngữ tiếng Hàn ........................................................................................... 69 3.1.3. Nghĩa văn hóa của các từ ngữ chứa tên con vật trong thành ngữ tiếng Hàn ........................................................................................... 72 3.2. Đặc điểm ngữ nghĩa của thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Việt ......... 75 3.2.1. Mức độ đa nghĩa của từ ngữ chứa tên con vật trong thành ngữ tiếng Việt ........................................................................................... 75 3.2.2. Nghĩa biểu trưng của từ ngữ chứa tên con vật trong thành ngữ tiếng Việt ........................................................................................... 82 3.2.3. Nghĩa văn hóa của các từ ngữ chứa tên con vật trong thành ngữ tiếng Việt ........................................................................................... 84 3.3. So sánh đặc điểm ngữ nghĩa của thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Hàn và tiếng Việt ......................................................................................... 85 3.3.1. So sánh về mức độ đa nghĩa .................................................................. 85 3.3.2. So sánh sự tương đồng và khác biệt về nghĩa biểu trưng ......................... 86 3.3.3. So sánh sự tương đồng và khác biệt về nghĩa văn hóa ............................ 89 Tiểu kết Chương 3 ............................................................................................. 96 KẾT LUẬN ...................................................................................................... 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 99
7. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Bảng thống kê số lượng âm tiết trong thành ngữ tiếng Hàn có chứa tên con vật trong Đại từ điển tiếng Hàn tiêu chuẩn (Viện Ngôn ngữ học) .......................................................................................................... 14 Bảng 1.2. Bảng thống kê số lượng âm tiết trong thành ngữ có chứa tên con vật tiếng Việt Từ điển thành ngữ Việt Nam (Nguyễn Như Ý, Nguyễn Văn Khang và Phan Xuân Thành) ........................................................... 14 Bảng 1.3. Bảng thống kê tần số xuất hiện tên các con vật trong thành ngữ tiếng Hàn ở Đại từ điển tiếng Hàn tiêu chuẩn (Viện Ngôn ngữ học) ..... 22 Bảng 1.4. Bảng thống kê tần số xuất hiện tên các con vật trong thành ngữ tiếng Việt ở Từ điển thành ngữ Việt Nam (Nguyễn Như Ý, Nguyễn Văn Khang và Phan Xuân Thành) ........................................................... 25 Bảng 2.1. Bảng thống kê các loại thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Hàn theo đặc điểm cấu tạo ở Từ điển thành ngữ (Park Young Jun và Choi Kyeoung Bong) .............................................................................. 31 Bảng 2.2. Bảng thống kê các loại thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Hàn theo đặc điểm cấu tạo ở Đại từ điển tiếng Hàn tiêu chuẩn (Viện Ngôn ngữ học) ............................................................................... 31 Bảng 2.3. Bảng thống kê các loại thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Hàn theo đặc điểm cấu tạo ở Từ điển thành ngữ tiếng Hàn (phân chia theo các nhóm ý nghĩa) (Choi Kyeoung Bong) ............................... 32 Bảng 2.4. Bảng thống kê các loại thành ngữ có chứa tên con vật tiếng Việt theo đặc điểm cấu tạo ở Thành ngữ học tiếng Việt (Hoàng Văn Hành) ....................................................................................................... 40 Bảng 2.5. Bảng thống kê các loại thành ngữ có chứa tên con vật tiếng Việt theo đặc điểm cấu tạo ở Từ điển học sinh (Nguyễn Như Ý) ................... 40 Bảng 2.6. Bảng thống kê các loại thành ngữ có chứa tên con vật tiếng Việt theo đặc điểm cấu tạo ở Từ điển thành ngữ Việt Nam (Nguyễn Như Ý, Nguyễn Văn Khang và Phan Xuân Thành) ........................................ 40 Bảng 3.1. Bảng thống kê mức độ đa nghĩa của từ ngữ chứa tên con vật trong thành ngữ tiếng Hàn ở Đại từ điển tiếng Hàn tiêu chuẩn của Viện Ngôn ngữ học .......................................................................................... 47 Bảng 3.2. Bảng thống kê mức độ đa nghĩa của từ ngữ chứa tên con vật trong thành ngữ tiếng Việt ở Từ điển thành ngữ tiếng Việt của Nguyễn Như Ý, Nguyễn Văn Khang và Phan Xuân Thành ................................. 75
8. 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong cuộc sống hằng ngày, thành ngữ được sử dụng một cách rộng rãi ở mọi ngôn ngữ. Thành ngữ là một tập hợp từ cố định mà người dân đã quen dùng từ xưa đến nay. Thành ngữ thể hiện cách suy nghĩ và nhận thức của một cộng đồng cho nên nó phản ánh đặc trưng của xã hội. Thành ngữ có thể truyền đạt nội dung hiệu quả hơn cách diễn đạt bình thường. Nghĩa của thành ngữ không phải là tổng hợp nghĩa của các thành tố trong tổ hợp từ đó. Thành ngữ mang nhiều ý nghĩa đa dạng. Trong đó, có rất nhiều thành ngữ có chứa tên các con vật bởi vì các con vật có quan hệ rất thân thiết với con người và luôn hiện diện trong cuộc sống của con người. Hàn Quốc và Việt Nam ở vị trí địa lý tương đối gần nhau và cùng là văn hóa Á Đông. Nhưng ở hai quốc gia này, phần lớn các thành ngữ có ý nghĩa khác nhau vì ý nghĩa biểu trưng này được hình thành dựa vào đặc trưng văn hóa, tư duy của từng dân tộc. Thành ngữ tiếng Hàn và tiếng Việt có những nét tương đồng và cũng có những nét khác biệt. Một ví dụ là các thành ngữ có liên quan đến con bò. Trong tiếng Việt, “bò” biểu trưng cho tài sản, sự ngu dốt, lao lực. Trong tiếng Hàn, “bò” có phạm vi ngữ nghĩa rộng hơn so với tiếng Việt, “bò” nói về sự cố chấp, lao lực, sự chế nhạo, kẻ bị hại, sự tham ăn; trong đó, đặc tính tiêu biểu nhất của “bò” là sự tham ăn. Các thành ngữ tiếng Hàn liên quan đến “bò” lại không biểu trưng cho tài sản. Do có những điều tương đồng và khác biệt như vậy, chúng tôi muốn nghiên cứu về đề tài “Thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Hàn Quốc (so sánh với thành ngữ tiếng Việt tương đương)”. Thông qua nghiên cứu này, chúng tôi muốn tìm hiểu những điểm tương đồng và khác biệt giữa văn hóa, xã hội của Hàn Quốc và của Việt Nam, đồng thời hy vọng kết quả nghiên cứu sẽ giúp cho việc dạy và học thành ngữ tiếng Hàn và thành ngữ tiếng Việt trở nên hiệu quả hơn.
9. 2 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Thành ngữ liên quan chặt chẽ đến cuộc sống của chúng ta cho nên đã có nhiều nhà ngôn ngữ học quan tâm đến vấn đề này. Ngoài ra, các ngành khoa học xã hội liên ngành cũng quan tâm đến vấn đề này từ nhiều góc độ khác nhau, chẳng hạn văn hóa – ngôn ngữ học, nhân văn – ngôn ngữ học, văn học – ngôn ngữ học. Tuy nhiên, thành ngữ có chứa tên các con vật trong tiếng Hàn có ít công trình nghiên cứu hơn so với thành ngữ nói chung. Ở Hàn Quốc, có rất nhiều công trình nghiên cứu về thành ngữ. Kim Jin Sik (1996) đã có công trình nghiên cứu về sự khác biệt giữa thành ngữ và tục ngữ với công trình 우리말 관용표현 연구 (Đặc điểm của thành ngữ và tục ngữ). O Je Un (1998) nghiên cứu về thành ngữ tiếng Hàn trong công trình 우리말 관용어 연구 (Nghiên cứu về thành ngữ tiếng Hàn). Năm 1996, Park Young Jun và Choi Kyoung Bong đã biên soạn từ điển thành ngữ. Và năm 2001, hai tác giả này đã viết về thực trạng sử dụng thành ngữ và giải pháp cải thiện khả năng sử dụng thành ngữ dựa vào từ điển thành ngữ trong công trình 관용어 사전을 중심으로 관용어 사용의 실재와 개선방안 (Thực trạng sử dụng thành ngữ và giải pháp cải thiện khả năng sử dụng thành ngữ dựa vào từ điển thành ngữ). Năm 2003, Kim Hyang Suk có công trình nghiên cứu về sự biểu hiện tình cảm của thành ngữ tiếng Hàn qua tác phẩm 한국어 감정표현 관용어 연구 (Sự biểu hiện tình cảm của thành ngữ tiếng Hàn). Cũng trong năm này, trong công trình 우리말 관용어의 상징의미연구 (Nghiên cứu về nghĩa bóng của thành ngữ tiếng Hàn), Kim Yeong Cheol đã tìm hiểu về nghĩa bóng của thành ngữ tiếng Hàn. Năm 2007, Jang Gi Seong nghiên cứu về tính đa nghĩa của thành ngữ trong công trình 관용어의 다의성 (Tính đa nghĩa của thành ngữ). Năm 2011, Lê Thanh Trang đã so sánh thành ngữ có chứa từ ngữ chỉ bộ phận thân thể trong tiếng Hàn và tiếng Việt trong công trình 한ㆍ베 감정적 신체 관용표현 대조연구 (So sánh
10. 3 thành ngữ có chứa từ ngữ chỉ bộ phận thân thể trong tiếng Hàn và tiếng Việt). Choi Hae Hyeoung (2016) so sánh khái niệm thành ngữ trong tiếng Hàn và tiếng Việt trong công trình 베트남어와 한국어의 성어 개념연구 (So sánh khái niệm thành ngữ trong tiếng Hàn và tiếng Việt). Riêng về thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Hàn, cũng có nhiều công trình đáng chú ý. Năm 2000, Byeon Myoung Seon đã nghiên cứu về cách phân loại nghĩa của thành ngữ có chứa tên con vật trong công trình 동물 어휘소 관용표현의 의미분류에 관한 연구 – 동물소재 관용어를 중심으로 (Nghiên cứu về cách phân loại nghĩa của thành ngữ có từ ngữ chứa tên con vật). Choi Young Su (2002) nghiên cứu về ý nghĩa của thành ngữ chứa tên con vật trong công trình 우리말 관용어의 상징의미연구 (Nghiên cứu về ý nghĩa của thành ngữ chứa tên con vật). Năm 2015, trong công trình 동물명 관용표현에 나타난 개념적 은유 양상 (Tìm hiểu cách biểu hiện ý nghĩa ẩn dụ của thành ngữ chứa tên con vật), Kim Jeong A đã tìm hiểu cách biểu hiện ý nghĩa ẩn dụ của thành ngữ chứa tên con vật. Cả ba tác giả này đều viết về ý nghĩa biểu tượng của thành ngữ tiếng Hàn chứa tên con vật. Ngoài ra, các nhà ngôn ngữ học còn quan tâm đến đề tài so sánh thành ngữ chứa tên con vật trong các ngôn ngữ khác nhau. Năm 2012, Lim Ji Seon đã so sánh thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Hàn và tiếng Thái Lan trong công trình 한ㆍ태 동물관련 관용어 비교연구 (So sánh thành ngữ có chứa tên con vật trong tiếng Hàn và tiếng Thái Lan). Cũng trong năm này, Lee Mi Young đã công bố công trình 영어와 한국어의 동물 비유어에 관한 연구 (So sánh từ ngữ chỉ các con vật trong tiếng Hàn và tiếng Anh). Kim Dong Kuk, Lee Sang Ryuel (2015) tìm hiểu về đặc điểm hình thức của thành ngữ chứa tên con vật trong tiếng Hàn dành cho người nước ngoài trong công trình 외국인 학습자를 위한 한국어 관용표현의 교육방안 – 동물명이 포함된 관용표현 중심으로 (Đặc điểm hình thức của thành ngữ chứa tên con vật dành