Luận văn Tái cấu trúc ngân hàng: Tình huống Ngân hàng Thương mại cổ phần xuất nhập khẩu Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Tái cấu trúc ngân hàng: Tình huống Ngân hàng Thương mại cổ phần xuất nhập khẩu Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHƢƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT LÊ THỊ LỆ THU TÁI CẤU TRÚC NGÂN HÀNG: TÌNH HUỐNG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHƢƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT LÊ THỊ LỆ THU TÁI CẤU TRÚC NGÂN HÀNG: TÌNH HUỐNG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM Chuyên ngành: Chính Sách Công Mã số: 60340402 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC TS. TRẦN THỊ QUẾ GIANG
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Các đoạn trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn và có độ chính xác cao nhất trong phạm vi hiểu biết của tôi. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh hay Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 10 tháng 08 năm 2017 Học viên Lê Thị Lệ Thu
4. ii LỜI CẢM TẠ Đầu tiên, tôi xin gởi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến cô Trần Thị Quế Giang, người trực tiếp hướng dẫn tôi từng bước, chịu khó lắng nghe tôi nói, dành thời gian nhận xét, góp ý và định hướng để tôi có thể hoàn thành luận văn này. Đồng thời, tôi cũng xin bày tỏ lòng cảm kích sâu sắc của mình đối với Cô, cảm ơn Cô đã động viên ,chia sẻ và giúp tôi tiếp tục thực hiện luận văn khi tôi có ý định từ bỏ sau những biến cố lớn xảy ra trong gia đình. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Quý Thầy, Cô tại Chương trình giảng dạy Kinh tế Fulbright đã trang bị cho tôi đầy đủ kiến thức để có thể hoàn thành luận văn này. Tôi xin đặc biệt cảm ơn Thầy Nguyễn Xuân Thành, người đã đưa ra gợi ý, định hướng để tôi có thể lựa chọn đề tài nghiên cứu phù hợp. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn tất cả các Anh, Chị, Em học viên khóa MPP8 đã hỗ trợ, động viên, giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành luận văn, đặc biệt là em Lê Trần Phước Huy. Tôi xin cảm ơn gia đình, Mẹ và anh chị em đã luôn chia sẻ, giúp đỡ và động viên tôi. Đặc biệt tôi xin cảm ơn người bạn đời của mình, người đã gánh vác hầu hết công việc, động viên tinh thần và chăm sóc chu đáo hai con, giúp tôi có thể yên tâm và dành thời gian để hoàn thành luận văn này. Và cuối cùng, luận văn này tôi xin dành tặng cho người Cha đã quá cố của mình, người có ảnh hưởng lớn nhất trong quá trình trưởng thành của tôi, luôn cho tôi những lời khuyên kịp thời trong những lúc tôi cảm thấy khó khăn. Với món quà muộn này tôi cầu mong Cha tôi sẽ an lòng và siêu thoát. TP.HCM, ngày 10 tháng 08 năm 2017 Học viên Lê Thị Lệ Thu
5. iii TÓM TẮT Ngân hàng thương mại cổ phần giữ một vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Sự sụp đổ của một ngân hàng có thể gây ra những hệ quả đáng kể như: tác động đến hệ thống thanh toán, hệ thống bảo hiểm tiền gửi, mất lòng tin của công chúng vào hệ thống ngân hàng, dẫn đến việc rút tiền ồ ạt, gây khủng hoảng thanh khoản,.. thông qua đó tác động đến toàn bộ nền kinh tế. Do đó, việc nhận diện đúng và đủ những rủi ro trong hệ thống ngân hàng là nhiệm vụ hết sức quan trọng của cơ quan điều tiết, giám sát nhằm đảm bảo hệ thống ngân hàng hoạt động ổn đinh, bền vững. Tuy nhiên, kết quả của đề án tái cơ cấu hệ thống ngân hàng giai đoạn 1 (2011-2015) cho thấy các tiêu chuẩn đánh giá, xác định các vấn đề rủi ro trong hệ thống ngân hàng cũng như các giải pháp nhằm thực hiện việc tái cơ cấu là chưa hiệu quả. Các ngân hàng yếu kém sau khi tái cơ cấu lại càng yếu kém hơn, hay các ngân hàng được đánh giá là hiệu quả nhất lại nhanh chóng trở nên yếu kém và trường hợp ngân hàng Eximbank là một điển hình. Tình huống Eximbank cho thấy tồn tại một cấu trúc sở hữu chồng chéo, phức tạp dẫn đến việc phân tách giữa quyền sở hữu và quyền kiểm soát ngân hàng. Các qui định về minh bạch thông tin chưa đảm bảo tính minh bạch, chưa có những hướng dẫn, qui định nhằm đánh giá mức độ phù hợp và đúng đắn trong hoạt động của các chủ sở hữu ngân hàng. Điều này đã tạo điều kiện cho nhóm cổ đông kiểm soát thao túng, định hướng nguồn lực của ngân hàng vào các hoạt động nhằm trục lợi cho cá nhân, hoặc cho nhóm kiểm soát mà không quan tâm đến lợi ích và giá trị lâu dài của ngân hàng. Ngoài ra, việc giám sát và thực thi luật của các cơ quan chức năng còn lỏng lẻo, chưa đảm bảo các luật được thực thi, đồng thời chế tài chưa đủ mạnh nên chưa ngăn chặn được các hành vi trục lợi cá nhân và lợi ích nhóm. Qua tình huống Eximbank, tác giả đề xuất một số khuyến nghị nhằm tăng tính minh bạch, tăng khả năng đánh giá mức độ phù hợp của HĐQT, Ban kiểm soát nhằm nâng cao hiệu quả quản trị nội bộ ngân hàng. Đồng thời, tác giả cũng đề xuất nhóm khuyến nghị nhằm tăng hiệu quả giám sát của cơ quan chức năng trong hoạt động của ngân hàng, đảm bảo các rủi ro được phát hiện kịp thời trước khi gây ra hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến tất cả các bên liên quan, đặc biệt là cổ đông nhỏ, người gởi tiền và rộng hơn nữa là sự phát triển ổn định, lành mạnh của thị trường tài chính và cả nền kinh tế.
6. iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................................. i LỜI CẢM TẠ ................................................................................................................... ii TÓM TẮT ........................................................................................................................ iii MỤC LỤC ....................................................................................................................... iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT................................................................................... vi DANH MỤC TÊN CỦA CÁC NGÂN HÀNG, CÔNG TY TÀI CHÍNH ........................ viii DANH MỤC BẢNG BIỂU .............................................................................................. ix DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ ................................................................................... x DANH MỤC HỘP ........................................................................................................... xi DANH MỤC PHỤ LỤC.................................................................................................. xii Chƣơng 1. TỔNG QUAN VÀ VẤN ĐỀ CHÍNH SÁCH ............................................... 1 1.1. Bối cảnh vấn đề nghiên cứu ...................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi chính sách ............................................................... 3 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................. 3 1.2.2. Câu hỏi chính sách ................................................................................................... 3 1.3. Phạm vi và phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 3 1.4. Cấu trúc luận văn ..................................................................................................... 4 Chƣơng 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ KHUNG PHÂN TÍCH ....................................... 5 2.1. Quản trị công ty ....................................................................................................... 5 2.2. Quản trị ngân hàng thương mại ................................................................................ 6 2.2.1. Quản trị nội bộ ngân hàng ........................................................................................ 8 2.2.1.1. Cơ cấu sở hữu ...................................................................................................... 8 2.2.1.2. Cơ cấu quản lý .................................................................................................... 9 2.2.2. Quản trị bên ngoài ngân hàng ................................................................................. 10 2.2.2.1. Khuôn khổ pháp lý đối với hoạt động quản trị ngân hàng ở Việt Nam ................ 11 2.2.2.2. Cơ chế giám sát đối với hoạt động của NHTM ................................................... 11 2.2.2.3. Qui định về việc minh bạch thông tin ................................................................. 12 2.3. Các nguyên tắc của Basel về tăng cường quản trị công ty trong ngân hàng ............. 13 2.4. Tổng quan các nghiên cứu trước ............................................................................. 14 2.5. Thiết kế giả thiết nghiên cứu và khung phân tích .................................................... 15
7. v Chƣơng 3. TÁI CẤU TRÚC EXIMBANK .................................................................. 16 3.1. Lịch sử hình thành và phát triển của ngân hàng TMCP Eximbank .......................... 16 3.1.1. Lịch sử hình thành .................................................................................................. 16 3.1.2. Quá trình phát triển và đi đến giai đoạn suy thoái .................................................. 16 3.2. Cơ cấu quản trị nội bộ và vai trò giám sát của cơ quan chức năng đối với hiệu quả hoạt động của ngân hàng ................................................................................................. 21 3.2.1. Cấu trúc sở hữu của Eximbank ............................................................................... 21 3.2.2. Tác động của cấu trúc sở hữu lên việc hình thành cơ cấu bộ máy quản lý và hiệu quả hoạt động của ngân hàng ................................................................................................ 24 3.2.3. Mức độ minh bạch thông tin trong ngân hàng Eximbank ........................................ 34 3.2.4. Vai trò giám sát của NHNN đối với hoạt động của Eximbank ................................ 37 3.3. Kế hoạch tái cấu trúc Eximbank ............................................................................. 39 CHƢƠNG 4. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH ................................ 40 4.1. Kết luận ................................................................................................................. 40 4.2. Khuyến nghị chính sách ......................................................................................... 40 4.2.1. Tăng cường hiệu quả quản trị trong nội bộ ngân hàng............................................. 40 4.2.1.1. Các tiêu chí nhằm đảm bảo lựa chọn các TV HĐQT phù hợp ............................ 40 4.2.1.2. Tính độc lập và quyền hạn thực tế của Ban kiểm soát ........................................ 41 4.2.2. Nâng cao vai trò giám sát của NHNN ................................................................ 41 4.2.2.1. Xây dựng các qui định nhằm đảm bảo tính minh bạch thông tin ......................... 41 4.2.2.2. Tăng hiệu quả giám sát thông qua việc tăng tính thực thi luật và chế tài đủ mạnh, đủ tính răn đe .................................................................................................................. 43 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 45 PHỤ LỤC ....................................................................................................................... 50
8. vi DANH MỤC TỪ VIẾT TĂT BCTC Báo cáo tài chính BCTN Báo cáo thường niên BĐH Ban điều hành BĐS Bất động sản BGĐ Ban Giám đốc BKS Ban kiểm soát CIC Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam CP Cổ phần CSH Chủ sở hữu CTCP Công ty cổ phần ĐHĐCĐ Đại hội đồng cổ đông ĐHCĐ Đại hội cổ đông ĐHCĐTN Đại hội cổ đông thường niên Eximland Công ty cổ phần Bất động sản Eximland GDCK Giao dịch chứng khoán GTCG Giấy tờ có giá HAG Công ty cổ phần Hoàng Anh Gia Lai HĐQT Hội đồng quản trị IFC Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Tài chính Quốc tế NH Ngân hàng NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần OECD Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (Tiếng Anh: Organization for Economic Co-operation and Development) ROE Suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu ROEA Suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu bình quân ROAA Tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản bình quân SMBC Ngân hàng Sumitomo Mitsui Banking Corporation TCTD Tổ chức tín dụng TGĐ Tổng Giám đốc
9. vii TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh TTNHNN Thanh tra Ngân hàng Nhà nước TV HĐQT Thành viên hội đồng quản trị UBCK Ủy ban Chứng khoán VAMC Công ty quản lý tài sản VAMC (Tên đầy đủ: Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam) VCSH Vốn chủ sở hữu VDS Công ty cổ phần Chứng khoán Rồng Việt VN Việt Nam VND Việt Nam đồng VOF Quỹ đầu tư VOF (VinaCapital Vietnam Opportunity Fund) VSIC Hệ thống ngành kinh tế Việt Nam
10. viii DANH MỤC TÊN CỦA CÁC NGÂN HÀNG, CÔNG TY TÀI CHÍNH Ngân hàng Mã Viết tắt NHTMCP Á Châu ACB ACB NHTMCP Xây Dựng* CBB CBBank NHTMCP Đông Á EAB EAB NHTMCP Xuất Nhập Khẩu EIB Eximbank NHTMCP Đệ Nhất FCB FicoBank NHTMCP Dầu khí Toàn cầu* GPB GP Bank NHTMCP Đại Tín* GTP Trust bank NHTMCP Nhà Hà Nội* HBB HabuBank NHTMCP Nam Á NAB Nam A Bank NHTMCP Nam Việt NVB NaviBank NHTMCP Đại Dương OJB OceanBank Tổng công ty Tài chính Cổ phần Dầu khí Việt Nam PVFC NHTMCP Sài Gòn* SCB SCB NHTMCP Sài Gòn – Hà Nội SHB NHTMCP Sài Gòn Thương tín STB Sacombank NHTMCP Việt Nam Tín Nghĩa* TNB Tin Nghia Bank NHTMCP Tiên Phong TPB TienPhongBank NHTMCP Ngoại thương Việt Nam VCB Vietcombank NHTMCP Phương Tây* WEB WesternBank Ghi chú: * Các ngân hàng đã được tái cấu trúc qua các hình thức mua bán, sáp nhập, hợp nhất