Luận văn Tác động của thể chế đến khu vực kinh tế tư nhân tại Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Tác động của thể chế đến khu vực kinh tế tư nhân tại Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT TRẦN THANH TRÚC TÁC ĐỘNG CỦA THỂ CHẾ ĐẾN KHU VỰC KINH TẾ TƯ NHÂN TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT TRẦN THANH TRÚC TÁC ĐỘNG CỦA THỂ CHẾ ĐẾN KHU VỰC KINH TẾ TƯ NHÂN TẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 60340402 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. ĐINH CÔNG KHẢI TP. Hồ Chí Minh – Năm 2017
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện dựa trên bộ dữ liệu và các trích dẫn có dẫn nguồn cụ thể theo quy định của Chương trình. Luận văn thể hiện kết quả nghiên cứu thực nghiệm, không hoàn toàn phản ánh quan điểm của Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh hay Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày11 tháng 8 năm 2017 Tác giả Trần Thanh Trúc
4. ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Thầy Đinh Công Khải người đã hướng dẫn tôi rất tận tình trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi cũng xin cảm ơn Thầy Lê Vũ Quân, Đại học Seattle đã đóng góp những ý kiến quý báu, củng cố thêm cho tôi nhiều kiến thức, giới thiệu nhiều tài liệu tham khảo quý giá và trên hết là gợi mở cho tôi nhiều hướng đi mới trong quá trình nghiên cứu và hoàn chỉnh đề tài. Bên cạnh đó, tôi cũng xin chân thành cảm ơn Quý Thầy, Cô và các Anh/Chị nhân viên trong Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright đã trang bị cho tôi những kiến thức và kỹ năng, hỗ trợ về mặt kỹ thuật, các thủ tục cần thiết trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Xin cảm ơn các Anh, Chị, Em học viên khóa MPP8 đã hỗ trợ, động viên trong suốt khóa học cũng như thời gian thực hiện luận văn. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn Gia đình và đồng nghiệp đã tạo điều kiện cho tôi tiếp cận Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright, để tôi có được nhiều trải nghiệm mới mẻ và hoàn thành nghiên cứu của mình. Xin cảm ơn tất cả! Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 11 tháng 8 năm 2017 Tác giả Trần Thanh Trúc
5. iii TÓM TẮT Tinh thần doanh nhân là động lực chính của tăng trưởng kinh tế. Từ lâu, thúc đẩy tinh thần doanh nhân đã trở thành chiến lược ưu tiên hàng đầu của nhiều nước đang phát triển và Việt Nam cũng không là ngoại lệ. Bên cạnh các yếu tố cá nhân, tâm lý xã hội và kinh tế, thể chế là một biến số quan trọng có tác động đến tinh thần doanh nhân. Bởi lẽ, chất lượng thể chế có tốt thì mới tạo ra nhiều cơ hội cho việc khai thác các nguồn lực của nền kinh tế. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm tìm hiểu xem các yếu tố thể chế có tác động như thế đến tinh thần doanh nhân của Việt Nam trong giai đoạn 2005 - 2015. Từ đó đưa ra những khuyến nghị chính sách nhằm thúc đẩy tinh thần doanh nhân hướng đến mục tiêu tới năm 2020 cả nước có ít nhất một triệu doanh nghiệp do tư nhân làm chủ mà Nghị quyết số 35/NQ-CP mà Chính phủ đã đề ra. Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng với nguồn thông tin được thu thập từ dữ liệu thứ cấp thông qua các khảo sát, thống kê của Tổng cục thống kê, Niên giám thống kê các tỉnh/thành phố, Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI). Kết quả nghiên cứu cho thấy, trong các nhóm yếu tố đại diện cho thể chế, Chi phí gia nhập thị trường và Tiếp cận đất đai và ổn định trong sử dụng đất là hai yếu tố tác động mạnh mẽ nhất đến tinh thần doanh nhân tại Việt Nam. Chi phí gia nhập thị trường ngày càng được cải thiện nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân tuy nhiên vẫn còn cao so với các quốc gia trong khu vực. Trong khi đó, tiếp cận đất đai và thiếu quyền sở hữu đất được xem là rào cản lớn mà không chỉ các doanh nghiệp phải đối mặt mà còn tạo không ít khó khăn cho khu vực sản xuất kinh doanh cá thể. Từ kết quả nghiên cứu, tác giả mạnh dạn đề xuất một số khuyến nghị nhằm giảm chi phí gia nhập thị trường dựa trên thực tiễn tại Việt Nam và kinh nghiệm của một số quốc gia đã thành công như Malaysia, Singapore, Hàn Quốc. Bên cạnh đó, nhà nước cũng cần có những biện pháp nhằm nâng cao khả năng tiếp cận đất đai, minh bạch hóa kế hoạch, thủ tục quy hoạch giúp doanh nghiệp an tâm hơn và có những phương án sử dụng đất hiệu quả.
6. iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................................ ii TÓM TẮT ............................................................................................................................. iii MỤC LỤC ............................................................................................................................ iv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................................... vi DANH MỤC BẢNG BIỂU ................................................................................................. vii DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ...................................................................................... viii CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU .................................................................................................... 1 1.1 Bối cảnh nghiên cứu ........................................................................................................ 1 1.3 Câu hỏi chính sách ........................................................................................................... 3 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 4 1.5 Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................. 4 1.5 Cấu trúc của luận văn ....................................................................................................... 4 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT ...................................................................................... 5 2.1 Tinh thần doanh nhân ...................................................................................................... 5 2.1.1 Khái niệm ...................................................................................................................... 5 2.1.2 Vai trò của tinh thần doanh nhân trong nền kinh tế ...................................................... 6 2.1.3 Tiêu chí đo lường tinh thần doanh nhân ....................................................................... 7 2.2 Sự phát triển của nền kinh tế tư nhân Việt Nam trong giai đoạn 2005 - 2015 .............. 10 2.2.1 Doanh nghiệp ngoài nhà nước .................................................................................... 10 2.2.2 Cơ sở sản xuất kinh doanh cá thể phi nông nghiệp (CSSXKDCT) ............................ 12 2.3 Thể chế ........................................................................................................................... 13 2.3.1 Khái niệm .................................................................................................................... 13 2.3.2 Tác động của thể chế đến tinh thần doanh nhân ......................................................... 13 CHƯƠNG 3. MÔ HÌNH VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU .................................................... 16 3.1 Nguồn dữ liệu ................................................................................................................ 16 3.1.1 Biến phụ thuộc ............................................................................................................ 16 3.1.2 Biến độc lập ................................................................................................................ 18 3.1.3 Biến kiểm soát ............................................................................................................ 21
7. v 3.2 Mô hình hồi quy. ............................................................................................................ 22 CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ......................................................................... 24 4.1 Mô tả dữ liệu nghiên cứu ............................................................................................... 24 4.2 Kết quả hồi quy .............................................................................................................. 25 4.3 Phân tích kết quả hồi quy .......................................................................................... - 30 - CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................. - 38 - 5.1 Kết luận ..................................................................................................................... - 38 - 5.2 Kiến nghị chính sách ................................................................................................. - 38 - 5.3 Hạn chế của đề tài ..................................................................................................... - 40 - DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ - 42 - PHỤ LỤC ....................................................................................................................... - 46 -
8. vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Tên viết tắt Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt CSSX Non - Farm Individual Business Cơ sở sản xuất kinh doanh cá Establishment thể phi nông nghiệp DN Enterprise Doanh nghiệp DNNN State-Owned Enterpris Doanh nghiệp nhà nước DNNNN Non State-Owned Enterprise Doanh nghiệp ngoài nhà nước GEM Global Entrepreneurship Monitor Chỉ số khởi nghiệp toàn cầu GDP Gross Domectic Product Tổng sản phẩm quốc nội PCI The Provincial Competitiveness Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp Index tỉnh PCA Principal Component Analysis Phân tích thành phần chính TEA Total Early-stage Entrepreneurial Tỷ lệ các hoạt động kinh doanh Activity ở giai đoạn đầu TTDN Entrepreneurship Tinh thần doanh nhân
9. vii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1 Chỉ tiêu đo lường tinh thần doanh nhân và các nghiên cứu trước .......................... 9 Bảng 2.2 Số lượng doanh nghiệp trong nước giai đoạn 2005-2014 .................................... 11 Bảng 3.1 Tóm tắt các biến nghiên cứu ................................................................................ 18 Bảng 3.2 Tương quan giữa các biến độc lập ........................................................................ 21 Bảng 4.1 Quy mô khu vực kinh tế tư nhân 2005 – 2014 ..................................................... 26 Bảng 4.2 Hệ số tương quan giữa các biến trong mô hình .................................................... 26 Bảng 4.3. Hồi quy dữ liệu bảng theo OLS, FEM và REM .................................................. 28 Bảng 4.4. Hồi quy dữ liệu bảng bằng phương pháp sai số chuẩn mạnh .............................. 30
10. viii DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 1.1 Số lượng DN đăng ký thành lập mới giai đoạn 2000 – 2016 ................................. 2 Hình 1.2. Tình hình khởi nghiệp tại Việt Nam năm 2015 ..................................................... 3 Hình 2.1 Tỷ trọng doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và doanh nghiệp ngoài nhà nước trong tổng doanh nghiệp trong nước (%) ...................................................................................... 10 Hình 2.2 Tốc độ tăng trưởng bình quân từ năm 2005-2014 của khu vực doanh nghiệp ngoài nhà nước (%) ........................................................................................................................ 11 Hình 2.3 Mô hình nghiên cứu đề xuất ................................................................................. 16 Hình 4.1 Số lượng doanh nghiệp ngoài nước trên 1000 dân tại các thành phố trực thuộc trung ương ............................................................................................................................ 26 Hình 4.2 Thời gian thực hiện các bước gia nhập thị trường cơ bản .................................... 32 Hình 4.3 Sự thay đổi của các chỉ số thành phần trong Chi phí gia nhập thị trường ............ 33 Hình 4.4 Hoạt động khởi sự kinh doanh .............................................................................. 34