Luận văn Tác động của chương trình tín dụng ưu đãi ngân hàng chính sách xã hội đối với hộ nghèo tại huyện Tân Trụ, tỉnh Long An

Nội dung tài liệu: Luận văn Tác động của chương trình tín dụng ưu đãi ngân hàng chính sách xã hội đối với hộ nghèo tại huyện Tân Trụ, tỉnh Long An

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN TRẦN HOÀNG SƠN TÁC ĐỘNG CỦA CHƯƠNG TRÌNH TÍN DỤNG ƯU ĐÃI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI ĐỐI VỚI HỘ NGHÈO TẠI HUYỆN TÂN TRỤ, TỈNH LONG AN LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2016
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN TRẦN HOÀNG SƠN TÁC ĐỘNG CỦA CHƯƠNG TRÌNH TÍN DỤNG ƯU ĐÃI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI ĐỐI VỚI HỘ NGHÈO TẠI HUYỆN TÂN TRỤ, TỈNH LONG AN CHUYÊN NGÀNH: CHÍNH SÁCH CÔNG MÃ SỐ: 60340403 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN: PGS.TS. NGUYỄN QUỐC TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2016
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Ngày 06 tháng 6 năm 2016 Tác giả Nguyễn Trần Hoàng Sơn
4. ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ v DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................ vi DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ................................................................................... vi Chương 1. GIỚI THIỆU .......................................................................................... 1 1.1. SỰ CẦN THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................................ 1 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ................................................................................. 2 1.2.1. Mục tiêu chung .................................................................................................. 2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể .................................................................................................. 2 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU .................................................................................... 3 1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................... 3 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................ 3 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 3 1.4.3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 3 1.5. BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN ................................................................................ 3 Chương 2. TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ..................................................................................................................... 5 2.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT ........................................................................................... 5 2.1.1. Nghèo ................................................................................................................ 5 2.1.2. Tín dụng ngân hàng chính sách xã hội .............................................................. 8 2.1.3. Đánh giá tác động của chính sách ..................................................................... 9 2.2. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN MỨC SỐNG HỘ NGHÈO .................. 11 2.2.1. Yếu tố chính sách tín dụng giảm nghèo .......................................................... 11 2.2.2. Các yếu tố về nhân khẩu học........................................................................... 12 2.2.3. Tình trạng việc làm và giáo dục của hộ .......................................................... 13 2.2.4. Năng lực sản xuất của hộ ................................................................................ 14 2.2.5. Các điều kiện bên ngoài .................................................................................. 15
5. iii 2.2.6. Đặc điểm dân tộc ............................................................................................. 15 2.3. CÁC NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI ..................................... 16 2.3.1. Các nghiên cứu nước ngoài ............................................................................. 16 2.3.2. Các nghiên cứu trong nước ............................................................................. 17 2.4. TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ..................................................................................... 22 Chương 3. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ................................................................ 23 3.1. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ................................................................................ 23 3.1.1. Thiết kế nghiên cứu ......................................................................................... 23 3.1.2. Mô hình đánh giá tác động .............................................................................. 23 3.2. DỮ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................. 26 3.2.1. Mô tả và định nghĩa các biến trong mô hình ................................................... 26 3.2.2. Dữ liệu thứ cấp ................................................................................................ 27 3.2.3. Dữ liệu sơ cấp.................................................................................................. 28 3.2.4. Kiểm soát chất lượng thông tin và làm sạch dữ liệu nghiên cứu .................... 30 3.2.5. Phương pháp phân tích số liệu ........................................................................ 31 3.3. TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ..................................................................................... 31 Chương 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................. 32 4.1. TỔNG QUAN ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ........................................................ 32 4.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội của địa bàn nghiên cứu ............................. 32 4.1.2. Thực trạng tín dụng ưu đãi NHCSXH đối với hộ nghèo tại huyện Tân Trụ, tỉnh Long An ............................................................................................................. 35 4.2. ĐẶC ĐIỂM MẪU PHỎNG VẤN ..................................................................... 37 4.2.1. Đặc điểm nhân khẩu học hộ phỏng vấn .......................................................... 37 4.2.2. Thu nhập và chi tiêu của hộ ............................................................................ 38 4.2.3. Tình trạng nhà ở và các vật dụng thiết yếu ..................................................... 38 4.3. ẢNH HƯỞNG CỦA TÍN DỤNG NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI ĐỐI VỚI HỘ NGHÈO TẠI HUYỆN TÂN TRỤ TỈNH LONG AN ............................... 41 4.3.1. Tiếp cận chương trình tín dụng của NHCSXH ............................................... 41 4.3.2. Kiểm định điều kiện của phương pháp khác biệt kép ..................................... 42
6. iv 4.3.3. Tác động của tín dụng NHCSXH đến thu nhập của hộ nghèo ....................... 43 4.3.4. Tác động của tín dụng NHCSXH đến chi tiêu của hộ nghèo ......................... 46 4.4. TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ..................................................................................... 49 Chương 5. KẾT LUẬN VÀ CÁC KHUYẾN NGHỊ ........................................... 50 5.1. KẾT LUẬN ........................................................................................................ 50 5.2. KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ CHƯƠNG TRÌNH TÍN DỤNG ƯU ĐÃI CỦA NHCSXH ĐỐI VỚI HỘ NGHÈO TẠI HUYỆN TÂN TRỤ, TỈNH LONG AN ................................................................................... 51 5.2.1. Gợi ý chính sách .............................................................................................. 51 5.2.2. Khuyến nghị .................................................................................................... 55 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... viii PHỤ LỤC .................................................................................................................. xi Phụ lục 1: Bảng câu hỏi phỏng vấn ........................................................................... xi Phụ lục 2: Kết quả phân tích số liệu phỏng vấn năm 2015 .................................... xvii
7. v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BHYT Bảo hiểm y tế DID Khác biệt trong khác biệt, còn gọi là khác biệt kép ĐBSCL ĐBSCL GDP Tổng sản phẩm quốc nội NHCSXH Ngân sách Chính sách xã hội UBND Ủy ban nhân dân
8. vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Biến quan sát trong mô hình nghiên cứu .................................................. 26 Bảng 3.2: Phân bổ số mẫu điều tra ............................................................................ 29 Bảng 4.1: Tín dụng ưu đãi NHCSXH huyện Tân Trụ, tỉnh Long An 2012 – 2015.. 35 Bảng 4.2: Đặc điểm nhân khẩu học hộ phỏng vấn .................................................... 37 Bảng 4.3: Cơ cấu thu nhập của hộ gia đình .............................................................. 38 Bảng 4.4: Tình trạng nhà ở........................................................................................ 39 Bảng 4.5: Tình trạng sở hữu nhà ở ............................................................................ 39 Bảng 4.6: Tình trạng nước sạch và vệ sinh ............................................................... 40 Bảng 4.7: Tỷ lệ sở hữu các vật dụng, thiết bị thiết yếu của hộ gia đình ................... 40 Bảng 4.8: Số tiền vay và lãi suất vay vốn NHCSXH năm 2015 ............................... 41 Bảng 4.9: Sự hài lòng khi vay vốn tín dụng từ NHCSXH ........................................ 41 Bảng 4.10: Khác biệt về điều kiện kinh tế - xã hội của 2 nhóm hộ thời điểm 2012 . 43 Bảng 4.11: Thu nhập của hộ nghèo trước và sau khi vay vốn NHCSXH................. 43 Bảng 4.12: Phân tích hồi quy tác động của tín dụng NHCSXH và các yếu tố kinh tế xã hội đến thu nhập của hộ ........................................................................................ 45 Bảng 4.13: Chi tiêu của hộ nghèo trước và sau khi vay vốn NHCSXH ................... 46 Bảng 4.14: Phân tích hồi quy tác động của tín dụng NHCSXH và các yếu tố kinh tế xã hội đến chi tiêu của hộ .......................................................................................... 47 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 2-1: Vòng xoáy nghèo đói .................................................................................. 8 Hình 3-1: Khung nghiên cứu do tác giả đề xuất ....................................................... 23 Hình 3-2: Đồ thị biểu diễn tác động của phương pháp khác biệt kép ....................... 25 Hình 4-1: Lý do không vay vốn NHCSXH ............................................................... 42
9. 1 Chương 1. GIỚI THIỆU 1.1. SỰ CẦN THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU Trong những năm qua, xóa đói giảm nghèo là một chủ trương lớn, là nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Công cuộc xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam đã đạt được những thành quả đáng khích lệ. Theo đánh giá của Ngân hàng thế giới, dựa trên chuẩn nghèo quốc tế 1 USD/người/ngày, trong 10 năm trở lại đây, Việt Nam đã đưa hơn 20% dân số thoát khỏi nghèo đói (Ngân hàng Thế giới, 2012). Tỉnh Long An, cửa ngõ của đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), có diện tích tự nhiên là 4.492,4 km2 với tổng số dân là 1.469.900 người (Cục Thống kê tỉnh Long An, 2013). Đa số người dân sống bằng nghề nông nên đời sống vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, trong những năm qua, tỉnh Long An đã cón hiều nỗ lực trong giảm nghèo. Theo Niên giám thông kê cả nước năm 2013, riêng khu vực ĐBSCL, tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh Long An là 6,3% xếp thứ hai sau Cần Thơ về tỷ lệ hộ nghèo thấp nhất khu vực ĐBSCL. Đạt được thành quả to lớn trong công tác giảm nghèo tại tỉnh Long An là kết quả của việc thực thi chính sách hỗ trợ xóa đói giảm nghèo như giao đất, cung cấp tín dụng cho người nghèo, xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn, thực hiện các dịch vụ nông nghiệp, khuyến khích tạo công ăn việc làm, định canh định cư, v.v., trong đó nổi bật hơn cả là chính sách tín dụng cho người nghèo. Chính sách này được thực hiện thông qua hoạt động của hệ thống Ngân hàng Chính sách xã hội là chủ yếu. Hiện nay, có nhiều quan điểm khác nhau về chính sách tín dụng cho người nghèo, quan điểm phổ biến cho rằng hỗ trợ tín dụng cho người nghèo là cách tốt để giúp họ thoát khỏi nghèo đói. Nhưng cũng có quan điểm ngược lại cho rằng, tín dụng ưu đãi cho người nghèo không phải là cách tốt để giảm nghèo mà thậm chí sẽ làm cho người nghèo lún sâu vào nợ nần nếu họ không biết cách sử dụng hiệu quả. Tân Trụ là một huyện của tỉnh Long An với diện tích tự nhiên khoảng 106,50
10. 2 km2, chiếm 2,37% diện tích tự nhiên của tỉnh. Tín dụng chính sách thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) huyện Tân Trụ ngày càng có vai trò quan trọng trong mục tiêu xoá đói giảm nghèo của địa phương, thay đổi tập quán và phương thức sản xuất kinh doanh của hộ nghèo, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo của toàn huyện (UBND huyện Tân Trụ, năm 2015). Nguồn vốn tín dụng chính sách tại huyện Tân Trụ luôn đứng đầu trong số các huyện, thị thuộc tỉnh Long An. Theo Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Long An (2015), đến hết 31/12/2015, tổng cho vay hộ chính sách tại huyện Tân Trụ đạt 90,4 tỷ đồng, trong đó cho vay hộ nghèo là 68,9 tỷ đồng, chiếm 76,3% dư nợ tín dụng chính sách. Vấn đề đặt ra là tín dụng ưu đãi của NHCSXH ảnh hưởng như thế nào đến hộ nghèo, có thực sự góp phần giảm nghèo địa bàn huyện Tân Trụ là rất cấp thiết. Từ lý do trên, tác giả chọn đề tài “Tác động của chương trình tín dụng ưu đãi Ngân hàng Chính sách xã hội đối với hộ nghèo tại Huyện Tân Trụ, tỉnh Long An” để nghiên cứu. 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1.2.1. Mục tiêu chung Đề tài này nghiên cứu tác động của chương trình tín dụng ưu đãi NHCSXH đối với hộ nghèo tại huyện Tân Trụ, tỉnh Long An. Trên cơ sở đó đề ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả chương trình tín dụng ưu đãi của NHCSXH. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể Mục tiêu 1: Phân tích tác động (ảnh hưởng) chương trình tín dụng ưu đãi của NHCSXH đối với hộ nghèo tại huyện Tân Trụ tỉnh Long An thông qua sự cải thiện về thu nhập, chi tiêu của hộ. Mục tiêu 2: Khuyến nghị chính sách để nâng cao hiệu quả chương trình tín dụng ưu đãi của NHCSXH trên địa bàn huyện Tân Trụ, tỉnh Long An.