Luận văn Tác động của các yếu tố đặc trưng tới thanh khoản của hệ thống Ngân hàng Thương mại Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Tác động của các yếu tố đặc trưng tới thanh khoản của hệ thống Ngân hàng Thương mại Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT BÙI THỊ NGỌC LAN TÁC ĐỘNG CỦA CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG TỚI THANH KHOẢN CỦA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Thành phố Hồ Chí Minh, 2016
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT BÙI THỊ NGỌC LAN TÁC ĐỘNG CỦA CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG TỚI THANH KHOẢN CỦA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 60340402 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THỊ QUẾ GIANG Thành phố Hồ Chí Minh, 2016
3. -i- LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Các đoạn trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn và có độ chính xác cao trong phạm vi hiểu biết của tôi. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của Trường đại học kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh hay Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 31 tháng 7 năm 2016. Tác giả Bùi Thị Ngọc Lan
4. -ii- LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin được chân thành cảm ơn cô Trần Thị Quế Giang đã tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin được cảm ơn thầy Đinh Công Khải, thầy Lê Việt Phú, anh Hoàng Văn Thắng, bạn Huỳnh Ngọc Chương đã cung cấp cho tôi những lời khuyên hữu ích về kinh tế lượng. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới các thầy cô giáo, các anh chị trợ giảng trong Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright suốt thời gian hai năm học qua đã truyền đạt cho tôi cả tri thức và cách sống, đã luôn tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ để tôi có thể vượt qua những khó khăn trong học tập. Cảm ơn các anh chị và các bạn học viên MPP7 đã cùng đồng hành trong hai năm học, cùng động viên và giúp đỡ lẫn nhau trong quá trình học tập nhiều gian nan. Cảm ơn gia đình đã luôn ở bên cạnh, động viên, quan tâm lo lắng và tạo mọi điều kiện cho tôi được học tập. Hai năm ở FETP thực sự là một trải nghiệm với nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau, và tôi xin được chân thành cảm ơn tất cả.
5. -iii- TÓM TẮT Cuối năm 2014, để góp phần thúc đẩy tăng trưởng tín dụng, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư 36/2014/TT-NHNN trong đó nới tỷ lệ sử dụng nguồn vốn ngắn hạn để cho vay trung dài hạn đối với các ngân hàng thương mại lên tới 60%, tăng gấp đôi so với quy định trước đó. Một năm sau khi Thông tư 36 được ban hành, tín dụng tăng trưởng mạnh, trong đó tín dụng trung dài hạn tăng cao, chiếm tỷ trọng gần 50% tổng dư nợ tín dụng; từ đó làm dấy lên nhiều quan ngại về rủi ro thanh khoản đối với hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam. Vì vậy nghiên cứu này đặt ra mục tiêu tìm hiểu các yếu tố đặc trưng của ngân hàng tác động đến thanh khoản, đặc biệt là các yếu tố liên quan đến hoạt động cho vay như tăng trưởng tín dụng, tăng tỷ trọng cho vay trung dài hạn trong tổng cho vay; để từ đó xem xét việc Thông tư 36 tăng tỷ lệ cho vay trung dài hạn từ nguồn vốn ngắn hạn tác động theo chiều hướng nào đến thanh khoản của hệ thống ngân hàng thương mại, và cần có các biện pháp chính sách gì nhằm hạn chế rủi ro thanh khoản xảy ra. Dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ báo cáo tài chính, báo cáo thường niên của 24 ngân hàng thương mại, trong khoảng thời gian 2008-2014. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu bảng với phương pháp ước lượng mô hình các tác động cố định. Kết quả nghiên cứu cho thấy: Thứ nhất, tăng trưởng tín dụng làm giảm khả năng thanh khoản. Mối quan hệ này được phản ánh qua cuộc khủng hoảng thanh khoản của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn 2008-2011, rõ nét nhất là tình trạng tăng trưởng tín dụng đột biến năm 2007, kéo theo cuộc đua lãi suất năm 2008 và những biến động lãi suất liên tục sau đó. Thứ hai, ngân hàng đẩy mạnh cho vay trung dài hạn trên tổng cho vay khiến khả năng thanh khoản giảm, rủi ro thanh khoản tăng lên. Thực tế tại Việt Nam cho thấy, năm 2007-2008, các ngân hàng đã tập trung mạnh vào cho vay chứng khoán, bất động sản, đa phần là những khoản vay trung dài hạn và có tính rủi ro cao. Thứ ba, các yếu tố đặc trưng khác của ngân hàng như quy mô ngân hàng, vốn chủ sở hữu có tác động cùng chiều với thanh khoản; nợ xấu có tác động ngược chiều với thanh khoản; tuy nhiên các yếu tố này không có ý nghĩa thống kê. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, luận văn đề xuất một số khuyến nghị chính sách. Với Ngân hàng Nhà nước: Thứ nhất, cần thận trọng trong các giải pháp khuyến khích tăng trưởng tín
6. -iv- dụng, đặc biệt cần thận trọng khi thông qua nới lỏng các chỉ tiêu về quản lý thanh khoản, tránh việc đánh đổi an toàn thanh khoản để đạt tăng trưởng tín dụng bằng mọi cách. Thứ hai, việc sửa đổi Thông tư 36, trong đó siết lại tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn để cho vay trung dài hạn là cần thiết. Thứ ba, Ngân hàng nhà nước nên xây dựng lộ trình áp dụng các chỉ số đảm bảo thanh khoản (LCR) và chỉ số tài trợ ổn định ròng (NSFR) thay thế cho các chỉ số quản lý thanh khoản hiện tại. Thứ tư, cần tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các ngân hàng, không phân biệt đối xử giữa ngân hàng thương mại cổ phần và ngân hàng thương mại nhà nước; tái cấu trúc các ngân hàng quy mô nhỏ, thường xuyên gặp khó khăn về thanh khoản. Thứ năm, cần kiểm toán vốn để xác định lại mức vốn chủ sở hữu mà các ngân hàng đang thực sự nắm giữ, kiên quyết xử lý tình trạng sở hữu chéo. Với các ngân hàng thương mại, cần cân đối giữa hoạt động cho vay và hoạt động quản lý thanh khoản, duy trì tỷ lệ tài sản thanh khoản chất lượng cao ở mức hợp lý; thận trọng trong việc thực hiện mục tiêu tăng trưởng tín dụng, đặc biệt với các khoản tín dụng trung, dài hạn. Từ khóa: Thanh khoản, rủi ro thanh khoản, Thông tư 36.
7. -v- MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................................... ii TÓM TẮT ................................................................................................................................ iii MỤC LỤC ................................................................................................................................. v DANH MỤC CÁC CHỮ KÝ HIỆU, VIẾT TẮT .................................................................. viii DANH MỤC BẢNG ............................................................................................................... ix DANH MỤC HÌNH VẼ ............................................................................................................ x DANH MỤC PHỤ LỤC .......................................................................................................... xi CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU ........................................................................................................ 1 1.1 Bối cảnh nghiên cứu ...................................................................................................... 1 1.2 Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................... 3 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 4 1.4 Phương pháp nghiên cứu và các nguồn thông tin .......................................................... 4 1.5 Cấu trúc của luận văn ..................................................................................................... 4 CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT .......................................................................................... 5 2.1 Các khái niệm về thanh khoản và rủi ro thanh khoản. ................................................... 5 2.2 Các phương pháp đo lường thanh khoản. ...................................................................... 6 2.2.1 Các nghiên cứu trước khủng hoảng tài chính 2007 – 2008 ............................... 6 2.2.2 Quy định của Basel ............................................................................................ 7 2.2.3 Các quy định của Việt Nam ............................................................................... 8 2.3 Nguyên nhân của rủi ro thanh khoản. .......................................................................... 10 2.4 Các yếu tố tác động tới thanh khoản. ........................................................................... 12 2.4.1 Quy mô ngân hàng và thanh khoản ................................................................. 12 2.4.2 Vốn chủ sở hữu và thanh khoản....................................................................... 13 2.4.3 Tăng trưởng cho vay và thanh khoản .............................................................. 14
8. -vi- 2.4.4 Tỷ lệ cho vay trung dài hạn và thanh khoản .................................................... 15 2.4.5 Rủi ro tín dụng và thanh khoản ........................................................................ 15 CHƯƠNG 3 MÔ TẢ DỮ LIỆU ............................................................................................. 21 3.1 Nguồn dữ liệu .............................................................................................................. 17 3.2 Mô tả dữ liệu ................................................................................................................ 17 3.2.1 Thanh khoản của các ngân hàng. ..................................................................... 17 3.2.2 Quy mô ngân hàng. .......................................................................................... 19 3.2.3 Vốn chủ sở hữu ................................................................................................ 20 3.2.4 Tăng trưởng cho vay ........................................................................................ 22 3.2.5 Tỷ trọng cho vay trung dài hạn trong tổng cho vay ......................................... 24 3.2.6 Nợ xấu .............................................................................................................. 26 3.3 Mô hình nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu. ...................................................... 28 3.3.1 Mô hình nghiên cứu đề xuất ............................................................................ 28 3.3.2 Phương pháp ước lượng mô hình .................................................................... 31 CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ ƯỚC LƯỢNG VÀ KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH. ................................ 32 4.1 Kết quả ước lượng và kiểm định mô hình .................................................................... 32 4.2 Phân tích và thảo luận kết quả . .................................................................................... 35 4.2.1 Tác động của tăng trưởng cho vay đến thanh khoản. ........................................ 35 4.2.2 Tác động của tỷ lệ cho vay trung dài hạn trên tổng cho vay đến thanh khoản .. 38 4.2.3 Tác động của quy mô ngân hàng, vốn chủ sở hữu, nợ xấu tới thanh khoản ...... 44 CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH. ......................................... 46 5.1 Kết luận. ......................................................................................................................... 46 5.2 Khuyến nghị chính sách. ................................................................................................ 46 5.2.1 Đối với Ngân hàng nhà nước .............................................................................. 46 5.2.2 Đối với Ngân hàng thương mại ........................................................................... 48
9. -vii- 5.3 Hạn chế của luận văn. .................................................................................................... 48 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................................... 49 PHỤ LỤC ................................................................................................................................ 56
10. -viii- DANH MỤC CÁC CHỮ KÝ HIỆU, VIẾT TẮT Từ viết tắt Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt Basel Basel Committee on Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng Banking Supervision BCTC Báo cáo tài chính BĐS Bất động sản CLRM Classical Linear Mô hình hồi quy tuyến tính cổ điển Regression Model ECB Euro Central Bank Ngân hàng trung ương Châu Âu FE/ FEM Fixed Effects Model Mô hình các tác động cố định LCR Liquidity Coverage Ratio Chỉ số đảm bảo thanh khoản NFSR Net Stable Funding Ratio Chỉ số tài trợ ổn định ròng NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại PVFC Tổng công ty tài chính cổ phần dầu khí Việt Nam RRTK Rủi ro thanh khoản TCTD Tổ chức tín dụng TDH Trung dài hạn Thông tư 36 Thông tư 36/2014/TT-NHNN TMCP Thương mại cổ phần TP Thành phố