Luận văn Quyết định hành chính

Nội dung tài liệu: Luận văn Quyết định hành chính

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT BÙI THUÝ CHINH QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH Chuyên ngành : Lý luận lịch sử nhà nước và pháp luật Mã số : 60 38 01 LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. PHẠM HỒNG THÁI Hà Nội - 201
2. MỤC LỤC Trang Mục lục MỞ ĐẦU 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH 5 1.1. Khái niệm quyết định hành chính 5 1.1.1. Khái niệm quyết định 5 1.1.2. Khái niệm quyết định hành chính 6 1.2. Đặc điểm của quyết định hành chính 10 1.3. Vai trò của quyết định hành chính trong quản lý nhà nước 12 1.3.1 Quyết định hành chính đưa ra chủ trương lớn trong lĩnh vực quản lý hành chính 13 1.3.2 Quyết định hành chính điều tiết các vấn đề thực tiễn 14 1.3.3 Quyết định hành chính góp phần ổn định trật tự xã hội, tạo cơ hội quản lý tốt và phát triển xã hội 15 1.4. Tính hợp pháp và tính hợp lý của quyết định hành chính 16 1.4.1. Các yêu cầu của tính hợp pháp 17 1.4.2. Các yêu cầu của tính hợp lý 18 1.5. Phân loại quyết định hành chính 20 1.5.1. Dựa theo tính chất pháp lý và nội dung của quyết định 20 1.5.2. Dựa theo tính chất của mệnh lệnh trong quyết định 24 1.5.3. Dựa theo thẩm quyền ban hành 24 1.5.4. Căn cứ vào cấp hành chính 26 1.5.5. Căn cứ vào liñ h vưc̣ 26 1.5.6. Dựa theo thời hạn có hiệu lực của quyết định 26
3. 1.5.7. Căn cứ theo thể thức, hình thức thực hiện 27 1.6. Phân biệt quyết định hành chính với các loại quyết định khác 27 1.6.1. Phân biệt quyết định hành chính với quyết định của cơ quan lập pháp 27 1.6.2. Phân biệt quyết định hành chính với quyết định của cơ quan tư pháp 29 1.6.3. Phân biệt quyết định hành chính với các loại giấy tờ, văn bản và các phương tiện có liên quan khác trong hoạt động hành chính 30 1.7. Văn bản hóa các quyết định hành chính 31 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC XÂY DỰNG, BAN HÀNH VÀ THỰC HIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH NƯỚC TA HIỆN NAY 36 2.1. Vai trò của các cơ quan nhà nước trong việc xây dựng, ban hành và thực hiện các quyết định hành chính 36 2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng của quyết định hành chính 39 2.2.1. Các yếu tố bên trong 39 2.2.2. Các yếu tố bên ngoài 42 2.3. Những thuận lợi trong việc ban hành và thực hiện quyết định hành chính 44 2.4. Những tồn tại, khó khăn trong việc phát huy hiệu quả các quyết định hành chính 48 Chƣơng 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƢỜNG HIỆU QUẢ TRONG VIỆC BAN HÀNH VÀ THỰC HIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG CÁC CƠ QUAN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC 62
4. 3.1. Nguyên nhân của những tồn tại trong việc ban hành, thực hiện quyết định hành chính 62 3.2. Một số giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả của quyết định hành chính 65 3.2.1. Hoàn thiện các quy định pháp luật về quyết định hành chính 65 3.2.2. Tăng cường các biện pháp đảm bảo thực hiện quyết định hành chính 68 3.2.3. Đảm bảo tính hiệu lực và hiệu quả của quyết định hành chính 70 3.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, quản lý Nhà nước về ban hành, thực hiện quyết định hành chính 76 3.2.5. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức nói chung, cán bộ công chức làm công tác liên quan đến việc ban hành, thực hiện quyết định hành chính nói riêng 80 3.2.6. Phát huy vai trò của cá đoàn thể quần chúng và nhân dân trong việc kiểm tra, giám sát các cơ quan nhà nước 85 3.2.7. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật 87 KẾT LUẬN 89 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 93
5. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Luật pháp với tư cách là công cụ, là phương tiện quản lý nhà nước và điều chỉnh mối mối quan hệ xã hội phát sinh theo một cách thống nhất. Với tư cách là một ngành luật – Luật hành chính là một bộ phận cấu thành của nền hành chính Nhà nước đóng vai trò quan trọng như một công cụ quản lý nhằm tạo ra một hệ thống quy phạm pháp luật sắc bén, có hiệu lực để điều chỉnh các mối quan hệ xã hội phù hợp với lợi ích của Nhà nước và của mọi công dân. Nói đến Luật hành chính, chúng ta thấy một thực tế là luật hành chính ở nước ta cũng như nhiều nước trên thế giới không nằm tập trung trong một văn bản riêng mà trong nhiều văn bản quản lý nhà nước. Thực tế này bắt nguồn từ sự đa dạng, phức tạp của vấn đề hành chính nảy sinh trong đời sống xã hội. Nó không mang vấn đề cụ thể như giáo dục hay thuế, đất đai mà liên quan, tác động tới tất cả các mặt đời sống xã hội. Trong bài viết này chúng tôi chỉ đề cập một vấn đề thuộc hệ thống nguồn của Luật hành chính là quyết định hành chính trong quản lý Nhà nước. Bởi các quyết định hành chính đóng một vai trò rất quan trọng trong hoạt động của các cơ quan hành chính Nhà nước. Với tính chất là các mệnh lệnh điều hành, quyết định hành chính (hay còn gọi là quyết định hành chính Nhà nước) trực tiếp phản ánh ý chí của Nhà nước. Thông qua các quyết định được ban hành theo luật định, các cơ quan Nhà nước thực hiện thẩm quyền của mình trong việc điều hành, quản lý xã hội. Với vai trò quan trọng của quyết định hành chính trong hệ thống nguồn của Luật hành chính, trong điều hành giải quyết các vấn đề cụ thể phát sinh trong quản lý của các cơ quan nhà nước, đòi hỏi chúng ta phải đi sâu nghiên cứu vấn đề, từ đó có cái nhìn đầy đủ, toàn diện hơn về quyết hành chính trong quản lý nhà nước. 1
6. Cùng với quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, quá trình cải cách nền hành chính nước ta cũng được tiến hành song song. Trải qua 10 năm thực hiện Chương trình tổng thể cải cách hành chính Nhà nước giai đoạn 2001 – 2010 chúng ta đã đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ, bước đầu đã tạo được một diện mạo mới cho nền hành chính Quốc gia, góp phần thực hiện tốt vai trò quản lý xã hội của Nhà nước. Bên cạnh đó, sau 10 năm thực hiện công cuộc cải cách hành chính, nền hành chính của nước nhà cũng đã bộc lộ nhiều khiếm khuyết tồn tại. Trong đó chúng ta phải kể đến vấn đề chất lượng của công tác ban hành và thực hiện quyết định hành chính của cơ quan hành chính nhà nước còn chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn quản lý, giải quyết các vấn đề của xã hội. Nhiều quyết định hành chính ra đời mà thiếu đi tính hợp pháp, hợp lý. Đây là một vấn đề đòi hỏi cần có sự đi sâu nghiên cứu, làm sáng tỏ các nguyên nhân tồn tại của thực trạng trên. Từ đó, có các giải pháp mang tính đột phá giải quyết triệt để vấn đề còn tồn tại. Từ những lý do trên, đặt ra một yêu cầu cấp thiết cần phải nghiên cứu sâu về vấn đề quyết định hành chính, nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác ban hành và thực hiện quyết định hành chính. Đây là một đòi hỏi mang tính khách quan, tất yếu trong công cuộc cải cách nền hành chính nhà nước nhằm đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn quản lý nhà nước trong giai đoạn hiện nay. 2. Mục đích của luận văn Mục tiêu là nghiên cứu vấn đề ban hành quyết định hành chính và thực tiễn của việc áp dụng, thực hiện quyết định hành chính từ đó tìm ra những vấn đề còn tồn tại và đề xuất một số kiến nghị phục vụ cho việc hoàn thiện các quy định của pháp luật về quyết định hành chính nhằm nâng cao chất lượng quyết định hành chính nói riêng, chất lượng quản lý nhà nước nói chung. 3. Nhiệm vụ của luận văn Luận văn tập trung làm rõ khái niệm và đặc điểm cơ bản của quyết 2
7. định hành chính, vai trò của quyết định hành chính trong quản lý nhà nước, các nguyên tắc phân loại quyết định hành chính, phân tích và lý giải tại sao các quyết định hành chính phải mang tính hợp pháp và hợp lý. Đánh giá thực trạng việc ban hành các quyết định hành chính. Tình hình thực hiện quyết định hành chính của nước ta hiện nay. Đề xuất các giải pháp nâng cao hơn nữa vai trò của các cơ quan nhà nước trong ban hành cũng như thực hiện các quyết định hành chính, hoàn thiện các văn bản pháp luật về quản lý nhà nước nói chung, quản lý hành chính nhà nước nói riêng. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu vai trò của các cơ quan nhà nước trong việc ban hành và thực hiện quyết định hành chính, đối tượng điều chỉnh của quyết định hành chính. Nghiên cứu những vấn đề lý luận về mối quan hệ giữa các cơ quan có thẩm quyền ban hành quyết định hành chính với các tổ chức, cá nhân chịu sự tác động, điều chỉnh của quyết định hành chính. Nghiên cứu thực trạng pháp luật về công tác ban hành và thực hiện quyết định hành chính của cơ quan hành chính nhà nước Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Việc nghiên cứu đề tài dựa trên phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, đồng thời đứng trên quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về Nhà nước và pháp luật và yêu cầu của việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, của dân, do dân và vì dân. Vận dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, tổng kết thực tiễn, tổng hợp tài liệu lưu trữ. 3
8. 6. Kết cấu của luận văn Luận văn gồm phần mở đầu, ba chương nội dung, kết luận, kiến nghị và danh mục tài liệu tham khảo. Phần nội dung gồm: Chương 1: Cơ sở lý luận về quyết định hành chính Chương 2: Thực trạng công tác xây dựng, ban hành và thực hiện quyết định hành chính nước ta hiện nay Chương 3: Giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả của quyết định hành chính của các cơ quan quản lý nhà nước. 4
9. Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH 1.1. Khái niệm quyết định hành chính 1.1.1. Khái niệm quyết định Thuật ngữ quyết định hành chính không chỉ xuất hiện trong khoa học mà còn cả trong những quy định của luật thực định như: Luật khiếu nại, tố cáo; Luật Tố tụng hành chính Chính vì vậy, việc làm rõ khái niệm quyết định hành chính cũng như việc giới hạn nội hàm của khái niệm là điều rất cần thiết cho việc nghiên cứu và thực tiễn hoạt động quản lí hành chính Nhà nước. Có quan điểm cho rằng, quyết định hành chính bao gồm cả hành vi vật chất của chủ thể ra quyết định và văn bản thể hiện hành vi đó. Về chủ thể ban hành quyết định, có nhiều chủ thể với những chức năng khác nhau được trao quyền ban hành những quyết định này. Theo Từ điển Tiếng Việt thì “quyết định là định một cách chắc chắn, với ý nhất định phải thực hiện”[29]. Theo nghĩa hiểu thông thường quyết định còn là việc lựa chọn một phương án tối ưu nhất trong nhiều phương án để giải quyết một vấn đề. Theo Giáo trình Luật Hành chính (Khoa Luật Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, 1994) thì khái niệm quyết định được bắt nguồn từ thuật ngữ La tinh “Actus” có nghĩa là hành động, hành vi. Bởi vậy, sách báo tập chí nước ngoài thường gọi quyết định là hành động, một hành động dẫn đến một hậu quả pháp lí được gọi là quyết định pháp luật. Người ta còn gọi quyết định pháp lý là mệnh lệnh, là sự thể hiện ý chí quyền lực, là văn bản, là kết quả và hình thức thể hiện của hoạt động Nhà nước. Trong sách báo pháp lí nước ta người ta thường đồng nhất khái niệm 5
10. văn bản và quyết định pháp luật với văn bản. Cách hiểu này chưa thực sự đúng đắn bởi vì thực chất văn bản chỉ là một trong những hình thức thể hiện, hình thức bên ngoài của quyết định pháp luật, ngoài ra nó còn có cả ký hiệu, tín hiệu hoặc hình thức nói. Văn bản thể hiện tính ưu việt hơn so với các hình thức khác bởi nó phản ánh tính khuôn mẫu, có căn cứ chắc chắn tạo nên sự ổn định của hoạt động quản lý hành chính. Có thể do tính ưu việt đó nên nhiều người đã mắc sai lầm khi đồng ý với khẳng định trên. Mục đích của những văn bản này chính là nhằm chuyển tải những nội dung về chủ trương, chính sách lớn, xây dựng quy tắc xử sự hoặc áp dụng pháp luật cho một công việc cụ thể. Mặt khác, quyết định hành chính do nhiều chủ thể khác nhau ban hành với những nội dung phong phú và đa dạng tác động đến các lĩnh vực khác nhau của quản lý hành chính như cơ quan quyền lực, cơ quan xét xử cơ quan kiểm sát. Tuy nhiên những quyết định đó chỉ nhằm xây dựng, ổn định chế độ công tác nội bộ cơ quan và khả năng trực tiếp tác động đến xã hội rất hạn chế. Vì vậy, trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước, chủ thể có thẩm quyền ban hành các quyết định hành chính là các chủ thể trong hệ thống các cơ quan hành chính thực hiện quyền lực nhà nước để quản lý các lĩnh vực của đời sống xã hội. 1.1.2. Khái niệm quyết định hành chính Quyền lực nhà nước được thực hiện chủ yếu thông qua hoạt động của bộ máy nhà nước trên các lĩnh vực lập pháp, hành pháp và tư pháp. Một trong những biểu hiện của việc thực hiện quyền lực nhà nước là ra các quyết định pháp luật. Quyết định pháp luật bao gồm quyết định của cơ quan lập pháp, cơ quan tư pháp và cơ quan hành pháp. Đối với quyết định của cơ quan hành pháp hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau. Có quan điểm cho rằng đó là quyết định của quản lý hành 6