Luận văn Quy định của pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam về phương thức nhờ thu trong Thanh toán Quốc tế

Nội dung tài liệu: Luận văn Quy định của pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam về phương thức nhờ thu trong Thanh toán Quốc tế

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ĐẶNG HỮU SƠN Quy ®Þnh CñA ph¸p luËt quèc tÕ vµ ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ ph­¬ng thøc nhê thu trong thanh to¸n quèc tÕ LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2015
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ĐẶNG HỮU SƠN Quy ®Þnh CñA ph¸p luËt quèc tÕ vµ ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ ph­¬ng thøc nhê thu trong thanh to¸n quèc tÕ Chuyên ngành: Luật Quốc tế Mã số: 60 38 01 08 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS. TS. NÔNG QUỐC BÌNH HÀ NỘI - 2015
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Đặng Hữu Sơn
4. MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các sơ đồ MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHƯƠNG THỨC NHỜ THU TRONG THANH TOÁN QUỐC TẾ .......................... 6 1.1. Vai trò của các phương thức thanh toán quốc tế cơ bản trong thương mại quốc tế ............................................................... 6 1.2. Khái niệm và đặc điểm của thanh toán quốc tế ............................. 8 1.2.1. Khái niệm ......................................................................................... 8 1.2.2. Đặc điểm của thanh toán quốc tế ..................................................... 10 1.3. Các phương tiện và phương thức thanh toán quốc tế cơ bản ..... 10 1.3.1 Các phương tiện thanh toán quốc tế cơ bản ..................................... 10 1.3.2. Các phương thức thanh toán quốc tế cơ bản trong thương mại quốc tế ............................................................................................ 19 1.4. Khái niệm về phương thức nhờ thu ............................................. 28 1.5. Đặc điểm của phương thức thanh toán nhờ thu .......................... 29 1.6. Luật áp dụng ................................................................................. 30 1.6.1. Luật quốc tế .................................................................................... 30 1.6.2. Pháp luật trong nước ....................................................................... 31 1.6.3. Mối quan hệ giữa pháp luật quốc tế với pháp luật Việt Nam về phương thức thanh toán nhờ thu ...................................................... 34
5. Chương 2: NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA CÁC QUY ĐỊNH QUỐC TẾ VỀ NHỜ THU TRONG THANH TOÁN QUỐC TẾ.................. 36 2.1. Nội dung cơ bản các quy định về nhờ thu trong thanh toán quốc tế .... 36 2.1.1. Khái quát về URC 522 .................................................................... 36 2.1.2. Phân loại phương thức nhờ thu ....................................................... 38 2.1.3. Những vấn đề cần lưu ý khi áp dụng phương thức thanh toán nhờ thu ............................................................................................ 52 2.2. Chủ thể tham gia trong phương thức thanh toán nhờ thu ......... 54 2.3. Mối quan hệ giữa các chủ thể ....................................................... 56 Chương 3: THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ QUY ĐỊNH VỀ PHƯƠNG THỨC NHỜ THU TRONG THANH TOÁN QUỐC TẾ CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÀ ĐỀ XUẤT NHẰM HOÀN THIỆN ..... 62 3.1. Thực trạng áp dụng pháp luật về phương thức thanh toán nhờ thu tại Việt Nam .................................................................... 62 3.1.1. Các quy định pháp lý về thanh toán nhờ thu .................................... 62 3.1.2. Thuận lợi và hạn chế ....................................................................... 65 3.1.3. Tình hình hoạt động thanh toán nhờ thu qua các ngân hàng thương mại ...................................................................................... 67 3.1.4. Quy trình áp dụng nghiệp vụ thanh toán nhờ thu tại các ngân hàng thương mại ............................................................................. 69 3.1.5. Một số rủi ro xảy ra trong thực tiễn ................................................. 78 3.2. Đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật về phương thức thanh toán nhờ thu tại Việt Nam ................................................. 85 3.3. Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật về phương thức nhờ thu trong thanh toán quốc tế tại Việt Nam .................................. 94 3.3.1. Nhóm giải pháp chung .................................................................... 95 3.3.2. Nhóm giải pháp đối với Ngân hàng thương mại ............................ 101 3.3.3. Về phía các doanh nghiệp xuất nhập khẩu .................................... 103 KẾT LUẬN ............................................................................................... 108 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................. 110
6. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT D/A: Bộ chứng từ / chấp nhận thanh toán D/P: Bộ chứng từ / thanh toán ICC: Phòng thương mại quốc tế L/C: Tín dụng thư (Letter of credit) NH: Ngân hàng NHPH: Ngân hàng phát hành NK: Nhập khẩu TDCT: Tín dụng chứng từ TTQT : Thanh toán quốc tế URC: Quy tắc và thực hành thống nhất về nhờ thu XK: Xuất khẩu XNK: Xuất nhập khẩu
7. DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 3.1: Doanh số thanh toán của các nghiệp vụ Thanh toán quốc tế chủ yếu của BIDV 68 Bảng 3.2: Doanh số hoạt động thanh toán nhờ thu tại Agribank 68 Bảng 2.3: Thanh toán nhờ thu tại NH TMCP Đông Nam Á 69
8. DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Số hiệu sơ đồ Tên sơ đồ Trang Sơ đồ 1.1: Trình tự tiến hành nghiệp vụ theo phương thức chuyển tiền 21 Sơ đồ 1.2: Quy trình thanh toán theo phương thức tín dụng chứng từ 24 Sơ đồ 2.1: Sơ đồ quy trình phương thức thanh toán nhờ thu phiếu trơn 39 Sơ đồ 2.2: Sơ đồ quy trình phương thức thanh toán nhờ thu kèm chứng từ 45 Sơ đồ 3.1: Quy trình nghiệp vụ nhờ thu được mô tả 90
9. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngày nay, không một quốc gia nào trên thế giới có thể tồn tại và phát triển mà thiếu các hoạt động giao lưu kinh tế quốc tế. Xuất khẩu trở thành chiếc cầu nối quan trọng để một nước tham gia vào đời sống kinh tế sôi động, đa dạng và phong phú của toàn cầu nhằm tìm kiếm các nguồn nguyên liệu dồi dào với chi phí thấp, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm, thúc đẩy sự phát triển sản xuất trong nước, mang lại thu nhập ngày càng cao cho các nhà sản xuất, các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, góp phần tăng nhanh tốc độ phát triển kinh tế và nâng cao vị thế của quốc gia trên trường quốc tế. Với tư cách là một nhân tố quan trọng, không thể thiếu được cho sự phát triển của thương mại quốc tế, công tác thanh toán quốc tế đã không ngừng được đổi mới và hoàn thiện với những phương thức thanh toán an toàn và hiệu quả cho các bên tham gia. Trong kinh doanh ngày nay, thanh toán quốc tế đang ngày trở nên phổ biến. Những phương thức thanh toán truyền thống như tiền mặt đã dần được thay thế bằng những phương thức thanh toán hiện đại hơn, nhanh chóng hơn. Phương thức thanh toán quốc tế là toàn bộ quá trình, cách thức nhận trả tiền hàng trong giao dịch mua bán ngoại thương giữa người nhập khẩu và người xuất khẩu. Trong quan hệ ngoại thương có rất nhiều phương thức thanh toán khác nhau như: phương thức thanh toán chuyển tiền, phương thức ghi sổ, phương thức nhờ thu, phương thức tín dụng chứng từ Mỗi phương thức thanh toán đều có ưu và nhược điểm, thể hiện thành mâu thuẫn quyền lợi giữa nhà nhập khẩu và xuất khẩu. Vì vậy, việc vận dụng phương thức thanh toán thích hợp, phải được hai bên bàn bạc thống nhất ghi vào hợp đồng mua bán ngoại thương. 1
10. Trong đó, hoạt động Thanh toán Quốc tế bằng phương thức Nhờ thu vẫn còn một số vấn đề khiến các doanh nghiệp còn thấy e ngại khi áp dụng. Chính vì vậy, việc kiện toàn và nâng cao hiệu quả sử dụng của phương thức này đang là yêu cầu thường xuyên và cấp bách đối với mỗi Ngân hàng thương mại. Phương thức này thật sự đã góp phần đáng kể vào sự phát triển của kinh doanh xuất nhập khẩu nói riêng và của cả nền kinh tế nói chung. Hoạt động thanh toán quốc tế bằng phương thức nhờ thu hiện nay được sử dụng trên toàn thế giới như một công cụ đảm bảo thanh toán an toàn và cũng là một nghiệp vụ có tính phức tạp và phát sinh rất nhiều tranh chấp nhất trong thanh toán quốc tế, làm cản trở sự phát triển của hoạt động thương mại quốc tế. Các tổ chức ngân hàng và thương mại đã hình thành những quy tắc riêng, trong số đó Quy tắc thống nhất về nhờ thu (URC 522) do Phòng thương mại Quốc tế (ICC) ban hành được thừa nhận và áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới. Đây là tài liệu cung cấp những chuẩn mực giao dịch nhờ thu nhất định cho các bên tham gia, hạn chế những tranh chấp, những bất đồng do sự khác biệt về tập quán giao dịch giữa các đối tác thuộc những quốc gia khác nhau và cũng là cơ sở để các bên giải quyết các mâu thuẫn phát sinh trong quá trình thanh toán. Bản Quy tắc đã qua nhiều lần sửa đổi và mỗi lần sửa đổi đã tạo điều kiện thuận lợi hơn, thống nhất hơn giữa các ngân hàng trong tổ chức thanh toán phương thức tín dụng chứng từ cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Lần sửa đổi gần đây, ICC bắt đầu từ năm 1995 và có hiệu lực từ ngày 01/01/1996, dưới tên gọi là URC 522. Văn bản này hiện đang được sử dụng rộng rãi trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Tất cả các bên tham gia trong nghiệp vụ nhờ thu không những chỉ áp dụng URC 522 khi luật của nước họ không đề cập đến, mà thậm chí ngay cả khi luật pháp của nước họ có những điều luật về nhờ thu, URC 522 vẫn xem là ưu tiên vận dụng, hoặc sử dụng URC 522 như là những quy tắc bổ sung cho luật pháp trong nước. 2