Luận văn Quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa

Nội dung tài liệu: Luận văn Quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI Công trình được hoàn thành tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội KHOA LUẬT Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Phạm Hồng Thái LÊ XUÂN MINH Bảng 1. QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA Ph¶n biÖn 1: Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật Ph¶n biÖn 2: Mã số : 60 38 01 LuËn v¨n ®•îc b¶o vÖ t¹i Héi ®ång chÊm luËn v¨n, häp t¹i TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Khoa LuËt - §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. Vµo håi ..... giê ....., ngµy ..... th¸ng ..... n¨m 2012. Cã thÓ t×m hiÓu luËn v¨n HÀ NỘI - 2012 t¹i Trung t©m t• liÖu - Th• viÖn §¹i häc Quèc gia Hµ Néi Trung t©m t• liÖu - Khoa LuËt §¹i häc Quèc gia Hµ Néi 1 2
2. MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU 1 Chương 1: KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ NỘI DUNG CỦA QUẢN LÝ 6 NHÀ NƯỚC VỀ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 1.1. Khái niệm quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ 6 1.1.1. Hoạt động khoa học và công nghệ - đối tượng quản lý nhà 6 nước về khoa học và công nghệ 1.1.2. Khái niệm quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ 11 1.2. Đặc điểm quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ 16 1.2.1. Quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ mang các đặc 16 điểm chung của quản lý nhà nước 1.2.2. Các đặc trưng của quản lý khoa học và công nghệ 18 1.3. Nội dung quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ trên địa 20 bàn tỉnh 1.3.1. Nội dung quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ 20 1.3.2. Nội dung quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ trên địa 21 bàn tỉnh Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHOA HỌC 24 VÀ CÔNG NGHỆ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA 4
3. 2.1. Khái quát đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Thanh Hóa 24 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên 24 2.1.2. Đặc điểm xã hội 24 2.1.3. Đặc điểm kinh tế 26 2.2. Quá trình phát triển của quản lý nhà nước về khoa học và 27 công nghệ trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa 2.2.1. Giai đoạn Ban Kỹ thuật, Ban Khoa học kỹ thuật (1960-1983) 27 2.2.2. Giai đoạn Ủy ban Khoa học Kỹ thuật (1983-1994) 30 2.2.3. Giai đoạn Sở Khoa học, Công nghệ và Môi trường (1994-2003) 31 2.2.4. Giai đoạn Sở Khoa học và Công nghệ (từ 2003 đến nay) 33 2.3. Thực trạng quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ trên 35 địa bàn tỉnh Thanh Hóa 2.3.1. Xây dựng quy hoạch, kế hoạch khoa học và công nghệ 35 2.3.2. Ban hành văn bản quy phạm pháp luật về khoa học và công nghệ 40 2.3.3. Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ 46 2.3.4. Thực hiện các biện pháp để đẩy mạnh ứng dụng kết quả 66 nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ 2.3.5. Quản lý công nghệ 68 2.3.6. Phát triển tiềm lực khoa học và công nghệ 73 2.3.7. Hoạt động thanh tra khoa học và công nghệ 77 2.3.8. Quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ ở các huyện, thị 79 xã, thành phố Chương 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ 84 KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Ở TỈNH THANH HÓA 3.1. Nhu cầu tăng cường quản lý hoạt động khoa học và công 84 nghệ trên địa bàn tỉnh 3.1.1. Đẩy mạnh hoạt động khoa học và công nghệ đã được xác định 84 5
4. là một giải pháp quan trọng để tỉnh Thanh Hóa đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội 3.1.2. Để đẩy mạnh hoạt động khoa học và công nghệ cần phải tăng 87 cường quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ 3.2. Giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ 87 3.2.1. Đổi mới công tác quy hoạch, kế hoạch khoa học và công nghệ 87 3.2.2. Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quản lý 88 khoa học và công nghệ trên địa bàn tỉnh 3.2.3. Đổi mới quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển 89 công nghệ 3.2.4. Đẩy mạnh hoạt động quản lý công nghệ 3.2.5. Đẩy mạnh phát triển tiềm lực khoa học và công nghệ 95 3.2.6. Đẩy mạnh quản lý hoạt động khoa học và công nghệ ở cấp 96 huyện theo hướng phân cấp KẾT LUẬN 100 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 102 6
5. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT HĐND : Hội đồng nhân dân KHCN&MT : Khoa học, công nghệ và môi trường KHKT : Khoa học - kỹ thuật KH&CN : Khoa học và công nghệ KT-XH : Kinh tế - xã hội QLNN : Quản lý nhà nước UBND : Ủy ban nhân dân 7
6. DANH MỤC CÁC BẢNG Sè hiÖu Tªn b¶ng Trang b¶ng 1.1 Tỷ suất giữa thành công và thất bại đối với nghiên cứu cơ 10 bản, nghiên cứu ứng dụng nghiên cứu triển khai và nghiên cứu cải tiến kỹ thuật 2.1 Kinh phí sự nghiệp khoa học giai đoạn 2006-2010 ở tỉnh 76 Thanh Hóa 2.2 Định mực phân bổ kinh phí sự nghiệp khoa học giai đoạn 77 2006-2010 ở tỉnh Thanh Hóa 3.1 Quy trình quản lý nhiệm vụ KH&CN phân cấp cho huyện 98 8
7. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngày nay, không ai có thể phủ nhận được vai trò đặc biệt quan trọng của khoa học và công nghệ (KH&CN) đối với sự phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) của mỗi quốc gia. Ở Việt Nam, KH&CN đã được xác định "là quốc sách hàng đầu, là động lực phát triển kinh tế - xã hội, là điều kiện cần thiết để giữ vững độc lập dân tộc và xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội", là "động lực đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa". Trong những năm qua, mặc dù đã đạt được những thành tựu nhất định, nhưng nhìn chung KH&CN nước ta còn nhiều mặt yếu kém, còn có khoảng cách khá xa so với thế giới và khu vực, chưa đáp ứng được yêu cầu là nền tảng và động lực phát triển KT-XH. Một trong những nguyên nhân cơ bản của thực trạng trên là quản lý nhà nước (QLNN) về KH&CN còn chưa đổi mới kịp so với yêu cầu chuyển sang nền kinh tế thị trường. Thanh Hóa là tỉnh ở khu vực Bắc Trung Bộ, có diện tích lớn (thứ năm toàn quốc), dân số đông (thứ ba toàn quốc), có vị trí địa lý thuận lợi và tiềm năng tương đối phong phú, song đến nay vẫn là một tỉnh nghèo. Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII đã xác định mục tiêu đến năm 2020 Thanh Hóa trở thành tỉnh tiên tiến. Để đạt được mục tiêu đó, phát triển KH&CN đã được tỉnh Thanh Hóa xác định là một trong những giải pháp quan trọng. Để KH&CN của tỉnh phát triển, góp phần tích cực vào sự phát triển KT-XH của địa phương thì việc đổi mới QLNN về KH&CN là rất cần thiết. Hoạt động QLNN về KH&CN ở tỉnh Thanh Hóa trong thời gian qua, nhất là sau khi có Luật KH&CN (năm 2000), bên cạnh những kết quả quan trọng đã đạt được, cũng bộc lộ nhiều yếu kém, bất cập cả về xây dựng và ban hành pháp luật, thực hiện pháp luật và xử lý vi phạm pháp luật về KH&CN. 9
8. Việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực KH&CN mới chỉ tập trung vào việc quản lý các nhiệm vụ KH&CN cấp tỉnh. Hầu hết các nội dung khác về quản lý KH&CN không có văn bản quy phạm pháp luật của Tỉnh để điều chỉnh. Việc thực hiện pháp luật về KH&CN còn nhiều hạn chế, bất cập: Bộ máy QLNN về KH&CN trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa chưa được hoàn thiện theo quy định; thiếu nhiều cơ chế, chính sách để có thể thực hiện có hiệu quả hoạt động QLNN về KH&CN; mới tập trung vào quản lý hoạt động nghiên cứu triển khai, chủ yếu là quản lý các nhiệm vụ KH&CN, các nội dung quản lý khác hầu như chưa được triển khai thực hiện hoặc triển khai thực hiện thiếu hiệu quả; chỉ quản lý được các nhiệm vụ KH&CN có vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước; không thực hiện phân cấp trong quản lý KH&CN; cơ chế xin - cho trong hoạt động nghiên cứu triển khai vẫn tồn tại; thủ tục hành chính trong hoạt động KH&CN còn phức tạp; việc chuyển đổi các tổ chức KH&CN sang hoạt động theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm theo Nghị định 115/2005/NĐ-CP của Chính phủ chưa thực hiện được... Chính vì thế, việc nghiên cứu hoạt động QLNN về KH&CN trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa trong thời gian qua để tìm ra những yếu kém, nguyên nhân yếu kém, trên cơ sở đó tìm ra được các giải pháp tăng cường QLNN về KH&CN của tỉnh trong thời gian tới là vấn đề hết sức cần thiết. Do vậy, tôi đã chọn đề tài "Quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa" để làm luận văn thạc sĩ Luật học, chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật, mã số: 60 38 01. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Đến nay, đã có một số công trình nghiên cứu QLNN về KH&CN: - Luận văn Thạc sĩ "Quản lý nhà nước về hoạt động khoa học và công nghệ trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa", của Bùi Văn Sỹ, 2005, đã 10
9. nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn của hoạt động QLNN về hoạt động KH&CN; đưa ra một số phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện QLNN về hoạt động KH&CN trong giai đoạn hiện nay. Tuy nhiên, luận văn mới nghiên cứu QLNN về KH&CN ở góc độ chung, chưa đi sâu nghiên cứu QLNN về KH&CN trên địa bàn tỉnh. - Luận văn Thạc sĩ "Hoàn thiện quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ ở tỉnh Đồng Nai", của Nguyễn Thị Huệ, 2005, đã đánh giá thực trạng QLNN về KH&CN ở tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2001 - 2005; trên cơ sở đó đề ra phương hướng và giải pháp hoàn thiện QLNN đối với hoạt động KH&CN ở tỉnh Đồng Nai đến năm 2010. Tuy nhiên, luận văn tiếp cận vấn đề này dưới góc độ khoa học kinh tế, không tiếp cận, nghiên cứu dưới góc độ khoa học pháp lý. - Luận văn Thạc sĩ "Quản lý hoạt động nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ trong nông nghiệp ở tỉnh Thanh Hóa", của Đàm Bá Quang, 2005, đã đánh giá thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ trong nông nghiệp ở tỉnh Thanh Hóa; trên cơ sở đó đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ trong nông nghiệp ở Thanh Hóa. Tuy nhiên, luận văn cũng mới chỉ tiếp cận vấn đề nghiên cứu dưới góc độ khoa học kinh tế, không tiếp cận, nghiên cứu dưới góc độ khoa học pháp lý. Bên cạnh đó, luận văn cũng mới chỉ nghiên cứu một nội dung của QLNN về KH&CN là hoạt động nghiên cứu ứng dụng trong lĩnh vực nông nghiệp. Như vậy, hiện nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện về QLNN về KH&CN trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa dưới góc độ khoa học pháp lý. 3. Mục đích đề tài và phạm vi nghiên cứu - Mục đích nghiên cứu: tìm ra các giải pháp tăng cường QLNN về KH&CN trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. 11
10. - Phạm vi nghiên cứu: + Đối tượng nghiên cứu: QLNN về KH&CN trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. + Thời gian nghiên cứu: từ năm 2001-2010, tập trung vào giai đoạn 2006-2010. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Luận văn có các nhiệm vụ sau đây: - Nghiên cứu đặc điểm, nội dung QLNN về KH&CN trên địa bàn tỉnh. - Nghiên cứu thực trạng QLNN về KH&CN trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. - Nghiên cứu các giải pháp tăng cường QLNN về KH&CN trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. 5. Phương pháp nghiên cứu của đề tài Để giải quyết nhiệm vụ nghiên cứu, trong luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp: phương pháp nghiên cứu tài liệu; phương pháp phân tích, tổng hợp; phương pháp so sánh; phương pháp thống kê; phương pháp chuyên gia. Các tài liệu nghiên cứu chủ yếu là các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến hoạt động QLNN về KH&CN trên địa bàn tỉnh từ khi có Luật KH&CN (năm 2000) đến nay; các văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản khác do tỉnh Thanh Hóa ban hành trong giai đoạn 2001-2010 có liên quan đến KH&CN; các báo cáo tổng kết công tác hằng năm của ngành KH&CN Thanh Hóa; văn bản quy phạm pháp luật về KH&CN do một số tỉnh ban hành trong giai đoạn 2001-2010; báo cáo tổng kết hoạt động KH&CN giai đoạn 2001-2010 của một số tỉnh để đối chiếu, so sánh với tỉnh Thanh Hóa. 6. Điểm mới của luận văn - Đã làm rõ được những vấn đề chung của QLNN về KH&CN trên địa bàn tỉnh: khái niệm, đặc điểm, nội dung QLNN về KH&CN trên địa bàn tỉnh. 12