Luận văn Quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã, thực tiễn ở huyện Mê Linh, Thành phố Hà Nội

Nội dung tài liệu: Luận văn Quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã, thực tiễn ở huyện Mê Linh, Thành phố Hà Nội

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT TRƢƠNG THỊ VÂN ANH QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH Ở CẤP XÃ, THỰC TIỄN Ở HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2015
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT TRƢƠNG THỊ VÂN ANH QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH Ở CẤP XÃ, THỰC TIỄN Ở HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử Nhà nƣớc và pháp luật Mã số :60 38 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Nho Thìn HÀ NỘI - 2015
3. LỜI CAM ĐOAN Luận văn thạc sĩ Luật: “Quản lý nƣớc về hộ tịch ở cấp xã, thực tiễn ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội” công trình tự tôi nghiên cứu, tham khảo tài liệu hoàn thành. Số liệu trong đề tài Luận văn được xin ở Phòng Tư pháp huyện Mê Linh và UBND các xã, thị trấn thuộc huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. Tôi đã hoàn tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc Gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận ăn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Ngƣời cam đoan Trƣơng Thị Vân Anh
4. LỜI CẢM ƠN Luận văn: “Quản lý nhà nƣớc về hộ tịch ở cấp xã, thực tiễn ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội” đã được hoàn thành thể hiện kết quả tổng hợp, cô đọng của hai năm học Cao học tại khoa Luật, Đại học Quốc Gia Hà Nội. Em xin được trân trọng bày tỏ lòng biết ơn Ban Giám đốc Đại học Quốc Gia Hà Nội, Phòng Quản lý đào tạo Khoa Luật, cô giáo chủ nhiệm, các thầy, các cô là các Giáo sư, Phó giáo sư, Tiến sĩ đã tham gia giảng dạy lớp Cao học khóa 19 (2013-2015), đặc biệt xin cảm ơn Tiến sĩ Trần Nho Thìn - người thầy giáo đã nghiêm túc, nhiệt tình, trực tiếp hướng dẫn, chỉ đạo em hoàn thành luận văn này. Nhân dịp này, em xin được chân thành cảm ơn các thầy, các cô trong Hội đồng phản biện, chấm luận văn cao học của Khoa Luật, Đại học Quốc Gia Hà Nội đã giúp đỡ em hoàn thành luận văn này. Ngƣời viết luận văn Trƣơng Thị Vân Anh
5. DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT UBND : Ủy ban nhân dân
6. MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ HỘ TỊCH VÀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH Ở CẤP XÃ........................................................ 7 1.1. Khái niệm về hộ tịch và quản lý nhà nước về hộ tịch ................................ 7 1.1.1. Hộ tịch và đặc điểm của hộ tịch .............................................................. 7 1.1.2. Quản lý nhà nước về hộ tịch và đăng ký hộ tịch ở cấp xã .................... 15 1.2. Nội dung quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã. ........................................... 22 1.2.1. Nguyên tắ c đăng ký , quản lý hộ tịch ..................................................... 22 1.2.2. Chủ thể thực hiện quản lý, đăng ký hộ tịch .......................................... 22 1.2.3. Nội dung quản lý của nhà nước đối với hộ tịch. .................................. 23 1.2.4. Nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan quản lý hành chính nhà nước trong quản lý về hộ tịch ................................................................................... 24 1.3. Sự biến đổi của mô hình cơ quan quản lý và đăng ký hộ tịch tại Việt Nam từ năm 1945 đến nay. ...................................................................................... 27 1.3.1. Mô hình quản lý hộ tịch ở miền Nam dưới chế độ Việt Nam Cộng hòa ......... 27 1.3.2. Mô hình quản lý hộ tịch của nước ta từ 1945 đến nay ......................... 29 1.3.3. Một số mô hình quản lý hộ tịch trên thế giới ........................................ 36 Kết luận chƣơng 1 ......................................................................................... 37 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH Ở CẤP XÃ CỦA HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .................... 38 2.1. Tổng quan về huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội ................................... 38 2.2. Hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch của các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội ................................................................. 40
7. 2.2.1. Hoạt động ban hành văn bản quản lý nhà nước đối với hộ tịch. ......... 40 2.2.2. Hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật về hộ tịch .............................. 42 2.2.3. Hoạt động đăng ký hộ tịch .................................................................... 44 2.2.4. Hoạt động giám sát, kiểm tra, thanh tra quá trình thực hiện quản lý hộ tịch. .................................................................................................................. 49 2.2.5. Tổ chức bộ máy quản lý hoạt động đăng ký hộ tịch ............................ 50 2.3. Đánh giá chung về thành tựu cùng những hạn chế .................................. 51 2.3.1. Những thành tựu đạt được .................................................................... 51 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ........................................................... 54 CHƢƠNG 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH Ở CẤP XÃ, QUA THỰC TIỄN HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................... 65 3.1. Mục tiêu, yêu cầu đối với quản lý nhà nước về hộ tịch trong tiến trình cải cách hành chính, cải cách tư pháp ở nước ta hiện nay. ................................... 65 3.1.1. Mục tiêu của quản lý nhà nước về hộ tịch ............................................ 65 3.1.2. Yêu cầu quản lý nhà nước về hộ tịch .................................................... 66 3.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động quản lý và đăng ký hộ tịch ở cấp xã trong giai đoạn hiện nay .................................................. 68 3.2.1. Nhóm các giải pháp chung ................................................................... 68 3.2.2. Nhóm các giải pháp cụ thể đối với huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. ......................................................................................................................... 71 Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 83 KẾT LUẬN .................................................................................................... 84 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 86
8. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quản lý nhà nước về hộ tịch có vị trí trung tâm của hoạt động quản lý dân cư. Đây là một lĩnh vực quan trọng của nền hành chính mà mọi quốc gia đương đại, không phân biệt chế độ chính trị, trình độ phát triển, đều phải quan tâm. Sự vững mạnh của một quốc gia liên quan mật thiết với hiệu quả của hoạt động quản lý dân cư nói chung và quản lý hộ tịch nói riêng. Đối với chính quyền xã, phường, thị trấn (gọi chung là chính quyền cấp xã) thì công tác quản lý và đăng ký hộ tịch còn có vai trò đặc biệt quan trọng trong công tác quản lý, thống kê dân số và quản lý xã hội ở địa bàn cơ sở. Thông qua quản lý và đăng ký hộ tịch, UBND cấp xã có thể theo dõi thực trạng biến động về hộ tịch nhằm kịp thời bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; thống kê, phân tích dân số; thu thập các thông số quan trọng về gia đình và xã hội, làm cơ sở cho việc hoạch định và xây dựng các chính sách phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng, chính sách dân số và kế hoạch hoá gia đình của Nhà nước. Ở nước ta hiện nay, công tác quản lý hộ tịch được thực hiện theo Luật Nuôi con nuôi năm 2010; Nghị định số 158/2005/NĐ-CP ngày 27/12/2005 của Chính phủ Về đăng ký và quản lý hộ tịch; Nghị định số 06/2012/NĐ-CP ngày 02/02/2012 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều về hộ tịch, hôn nhân, gia đình và chứng thực. Cùng với sự nỗ lực của các cấp chính quyền, thời gian qua, công tác quản lý và đăng ký hộ tịch đã đi vào nề nếp và thu được những kết quả đáng kích lệ: Số trẻ em được đăng ký khai sinh đạt tỷ lệ cao, đăng ký kết hôn đúng quy định Tuy vậy công tác này thời gian qua cũng còn bộc lộ nhiều hạn chế, gây ảnh hưởng không nhỏ đến công tác quản lý xã hội của của bộ máy nhà nước nói chung và của chính quyền cấp xã nói riêng như: Thủ tục quản lý hộ tịch 1
9. chưa khoa học, chưa phù hợp thực tế; trình độ, năng lực của đội ngũ công chức làm công tác quản lý và đăng ký hộ tịch (nhất là ở cấp xã) chưa đáp ứng được yêu cầu; việc tuyên truyền, giáo dục pháp luật về hộ tịch chưa được quan tâm đúng mức; công tác kiểm tra, giám sát của các cơ quan tư pháp cấp trên chưa được thường xuyên, chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan Những hạn chế này đã làm giảm đáng kể hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về hộ tịch. Là người trực tiếp thực hiện công tác quản lý hộ tịch tại huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội, trong những năm qua, tôi thấy cho dù được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của các cấp uỷ, các cấp chính quyền (huyện, xã); của các cơ quan tư pháp cấp trên (Bộ Tư pháp, Sở Tư pháp) nhưng công tác quản lý hộ tịch ở huyện Mê Linh nói riêng và trên cả nước nói chung cũng còn nhiều hạn chế. Để công tác này ngày càng đi vào nề nếp, đạt hiệu quả cao, tôi quyết định chọn đề tài “Quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã, thực tiễn ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội” để nghiên cứu, viết luận văn tốt nghiệp. Thông qua nghiên cứu đề tài, tôi muốn làm rõ hơn nữa cơ sở lý luận, thực tiễn của hoạt động quản lý hộ tịch; chỉ ra những nguyên nhân của các hạn chế, trên cơ sở đó, đề xuất các kiến nghị góp phần nâng cao hơn nữa hiệu lực, hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước về hộ tịch trên địa bàn huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội cũng như trên cả nước. 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Liên quan tới đề tài luận văn, thời gian qua ở Việt Nam đã có nhiều công trình của các nhà khoa học đã tiến hành nghiên cứu, cụ thể: - Sách chuyên khảo: + Nguyễn Ngọc Hiếu (chủ biên), Các giải pháp thúc đẩy cải cách hành chính ở Việt Nam”, NXB. Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 2001; 2
10. + Bộ Tư pháp, Số chuyên đề về “Công chứng, hộ tịch và quốc tịch”, phần II - Hộ tịch và quốc tịch, Hà Nội. 2007; + Học viện Hành chính Quốc gia, Giáo trình “Quản lý hành chính-tư pháp”, NXB. Khoa học kỹ thuật, Hà Nội. 2008 (dành cho đào tạo trung cấp hành chính). - Bài đăng trên các tạp chí: + Phạm Trọng Cường, “Kỳ vọng về một nề nếp mới trong công tác hộ tịch”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật – Bộ Tư pháp, số tháng 6 năm 2006; + Trần Văn Quảng, “Nâng cao năng lực đội ngũ công chức tư pháp – hộ tịch trong giai đoạn hiện nay”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật – Bộ Tư pháp, số tháng 9 năm 2006; + Đàm Thị Kim Hạnh, “Tư pháp Hà Nội không vì khó khăn mà từ chối đăng ký khai sinh”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật – Bộ Tư pháp, số tháng 3 năm 2008. - Luận văn, luận án: + Phạm Hồng Hoàn, “Quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã, huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội”, (luận văn Thạc sỹ Quản lý hành chính công), Học viện Hành chính Quốc gia, năm 2011; + Nguyễn Thị Chính, “Quản lý nhà nước về hộ tịch của UBND phường ở quận Đống Đa, thành phố. Hà Nội”, (luận văn Thạc sỹ Quản lý hành chính công), Học viện Hành chính Quốc gia, năm 2013; + Nguyễn Thúy Hằng, “Quản lý nhà nước về Tư pháp của UBND phường ở quận Hà Đông, thành phố. Hà Nội” (luận văn Thạc sỹ Quản lý hành chính công), Học viện Hành chính Quốc gia, năm 2014; + Nguyễn Thị Nga, “Quản lý nhà nước về hộ tịch tại huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội” (luận văn Thạc sỹ Quản lý hành chính công), Học viện Hành chính Quốc gia, năm 2014; 3