Luận văn Quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục từ thực tiễn Thị xã Sơn Tây, Thành phố Hà Nội

Nội dung tài liệu: Luận văn Quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục từ thực tiễn Thị xã Sơn Tây, Thành phố Hà Nội

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ MAI HƢƠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC BẰNG PHÁP LUẬT VỀ GIÁO DỤC TỪ THỰC TIỄN THỊ XÃ SƠN TÂY, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Hà Nội - 2020
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ MAI HƢƠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC BẰNG PHÁP LUẬT VỀ GIÁO DỤC TỪ THỰC TIỄN THỊ XÃ SƠN TÂY, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: QUẢN LÝ CÔNG Mã số: 8 34 04 03 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. NGUYỄN THỊ THU HÀ Hà Nội – 2020
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sỹ với đề tài “Quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục từ thực tiễn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, không sao chép của bất cứ ai. Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về công trình nghiên cứu của riêng mình! Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Ngƣời cam đoan Nguyễn Thị Mai Hƣơng
4. LỜI CẢM ƠN Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý công “Quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục từ thực tiễn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội” là kết quả của quá trình cố gắng không ngừng của bản thân và đƣợc sự giúp đỡ, động viên khích lệ của các thầy cô, bạn bè và ngƣời thân. Qua trang viết này tác giả xin gửi lời cảm ơn tới những ngƣời đã giúp đỡ tôi trong thời gian vừa qua. Tôi xin tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đối với cô giáo PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hà đã trực tiếp tận tình hƣớng dẫn cũng nhƣ cung cấp tài liệu thông tin khoa học cần thiết cho luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Học viện Hành chính Quốc gia, Ban Quản lý đào tạo Sau Đại học, Khoa Nhà nƣớc - Pháp luật và Lý luận cơ sở đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành tốt luận văn của mình. TÁC GIẢ Nguyễn Thị Mai Hƣơng
5. MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ...1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC BẰNG PHÁP LUẬT VỀ GIÁO DỤC ................................................................................................. 8 1.1.Khái niệm chung ...................................................................................................... 8 1.1.1. Khái niệm quản lý nhà nƣớc, quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật ......... 8 1.1.2. Khái niệm giáo dục ............................................................................ 10 1.1.3. Khái niệm quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật về giáo dục ................. 11 1.2. Chủ thể quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật về giáo dục ...................................... 12 1.3. Nội dung quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật về giáo dục ................................... 17 1.3.1. Ban hành các văn bản pháp luật về giáo dục ..................................... 17 1.3.2. Tổ chức triển khai thực hiện quy định pháp luật về giáo dục ........... 19 1.3.3. Quản lý, huy động các nguồn lực cho phát triển giáo dục ................ 23 1.3.4. Thanh tra, kiểm tra việc thực hiện quy định pháp luật về giáo dục .. 25 1.4. Yêu cầu và điều kiện bảo đảm quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật về giáo dục 26 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC BẰNG PHÁP LUẬT VỀ GIÁO DỤC TẠI THỊ XÃ SƠN TÂY, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........................... 32 2.1. Các yếu tố tác động đến quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật về giáo dục tại thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội .................................................................................... 32 2.2. Thực tiễn quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật về giáo dục tại thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội ......................................................................................................... 39 2.2.1. Thực tiễn ban hành các văn bản về giáo dục ..................................... 39 2.2.2.Thực tiễn tổ chức triển khai thực hiện quy định pháp luật về giáo dục .. 41 2.2.3.Thực tiễn quản lý, huy động các nguồn lực cho phát triển giáo dục .. 47 2.2.4.Thực tiễn thanh tra, kiểm tra việc thực hiện quy định pháp luật về giáo dục ................................................................................................................ 54 2.3.Đánh giá chung ...................................................................................................... 55
6. 2.3.1. Kết quả đạt đƣợc ................................................................................ 55 2.3.2. Hạn chế .............................................................................................. 57 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế .................................................................. 58 Chƣơng 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC BẰNG PHÁP LUẬT VỀ GIÁO DỤC TỪ THỰC TIỄN THỊ XÃ SƠN TÂY, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ............................................................................................... 62 3.1. Quan điểm bảo đảm quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật về giáo dục ................ 62 3.1.1. Giáo dục là quốc sách hàng đầu; tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật về giáo dục ................................................................................... 62 3.1.2. Đổi mới nội dung và phƣơng pháp trong giáo dục, nâng cao chất lƣợng giáo dục ............................................................................................. 63 3.1.3. Có các chế độ, chính sách hợp lý, tạo điều kiện phát triển đội ngũ giáo viên và đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục ............................................. 64 3.1.4. Tăng cƣờng đầu tƣ nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất cho giáo dục 65 3.2. Giải pháp bảo đảm quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật về giáo dục từ thực tiễn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội .............................................................................. 66 3.2.1. Nhóm giải pháp hoàn thiện về thể chế chính sách ............................ 66 3.2.2. Nhóm giải pháp về tổ chức thực hiện quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật về giáo dục ............................................................................................ 70 KẾT LUẬN .................................................................................................................. 88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. 90
7. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Luận văn Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII đã đặt ra mục tiêu “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học, công nghệ; phát huy vai trò quốc sách hàng đầu của giáo dục, đào tạo và khoa học, công nghệ đối với sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước”. Đảng và Nhà nƣớc ta đặc biệt quan tâm đến giáo dục, rất nhiều các văn bản đã khẳng định rõ tầm quan trọng của công tác này. Giáo dục nhằm xây dựng con ngƣời có đầy đủ phẩm chất, năng lực để xây dựng và bảo vệ đất nƣớc. Đồng thời, giữ vững mục tiêu xã hội chủ nghĩa trong giáo dục, thực sự coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo là yếu tố quyết định góp phần tăng trƣởng kinh tế và phát triển xã hội. Đây là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân, của mọi cấp, mọi ngành chăm lo cho giáo dục. Giáo dục đồng thời phải gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, với khoa học, công nghệ và củng cố quốc phòng an ninh. Luật giáo dục năm 2019 (có hiệu lực thi hành ngày 01/7/2020) đã khẳng định, mục tiêu giáo dục nhằm phát triển toàn diện con ngƣời Việt Nam có đạo đức, tri thức, văn hóa, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp; có phẩm chất, năng lực và ý thức công dân; có lòng yêu nƣớc, tinh thần dân tộc, trung thành với lý tƣởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; phát huy tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dƣỡng nhân tài, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế. Tổ chức UNESCO đã đề cập đến những yếu tố cốt lõi liên quan đến chất lƣợng cuộc sống của con ngƣời, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò của giáo 1
8. dục. Theo quan điểm này, việc nâng cao phẩm chất con ngƣời chủ yếu thông qua giáo dục, làm cho cá nhân có thể phát triển tối đa tiềm năng của mình. Giáo dục nâng cao phẩm chất cho từng cá nhân, đồng thời làm cho xã hội phát triển. Giáo dục là nguồn lực hàng đầu cho phát triển kinh tế, vì lẽ giáo dục đem lại kiến thức khoa học, trình độ chuyên môn, kĩ năng, kĩ xảo, đạo đức, tƣ cách, tinh thần trách nhiệm, kỷ luật lao động, óc tìm tòi, sáng tạo cho con ngƣời. Song muốn đạt đƣợc các yếu tố trên đòi hỏi phải có nền giáo dục phát triển, mà muốn cho giáo dục phát triển thì yếu tố đầu tiên phải kể đến là quản lý nhà nƣớc về giáo dục. Trong suốt mấy nghìn năm dựng nƣớc và giữ nƣớc, dân tộc Việt Nam luôn có truyền thống hiếu học, truyền thống đó ngày càng đƣợc vun đắp. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng định “Vì lợi ích trăm năm phải trồng người” hay “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”. Ngày nay, khoa học và công nghệ có những bƣớc tiến xa so với nền khoa học công nghệ truyền thống. Muốn nắm bắt đƣợc công nghệ mới, con ngƣời phải có trình độ học vấn do giáo dục cung cấp, từ đó con ngƣời sẽ trở thành động lực thúc đẩy công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nƣớc. Nhƣ vậy giáo dục có vai trò rất lớn và có ảnh hƣởng đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Chính phủ thống nhất quản lý về giáo dục. Thông qua quản lý nhà nƣớc về giáo dục, việc thực hiện các chủ trƣơng, chính sách quốc gia nhằm nâng cao hiệu quả đầu tƣ cho giáo dục, thực hiện các mục tiêu giáo dục, nâng cao chất lƣợng giáo dục mới đƣợc triển khai, thực hiện có hiệu quả. Quản lý nhà nƣớc về giáo dục có thể đƣợc coi là khâu then chốt nhằm đảm bảo thực hiện thắng lợi mục tiêu của mọi hoạt động giáo dục, tiến tới mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dƣỡng nhân tài cho đất nƣớc và hoàn thiện nhân cách con ngƣời. Sơn Tây là thị xã nằm ở cửa ngõ phía Tây của Thủ đô Hà Nội với toạ độ địa lý 210 vĩ bắc và 1050 kinh đông, cách trung tâm Hà Nội 42 km về phía 2
9. Tây bắc, nằm trong vùng đồng bằng trung du bắc bộ. Thị xã Sơn Tây có tổng diện tích tự nhiên là 113,46 km2, dân số khoảng 18 vạn ngƣời, đƣợc chia làm 15 đơn vị hành chính gồm 09 phƣờng, 06 xã; có 53 cơ quan, doanh nghiệp, bệnh viện, trƣờng học và 30 đơn vị quân đội đóng quân trên địa bàn. Trong những năm qua, hoạt động quản lý nhà nƣớc về giáo dục trên địa bàn thị xã đã đạt đƣợc một số kết quả đáng khích lệ. Việc tổ chức triển khai các văn bản của cơ quan cấp trên về giáo dục, trong đó đặc biệt là giáo dục phổ thông, đã đƣợc đảm bảo thực hiện đồng bộ, góp phần không nhỏ trong việc nâng cao chất lƣợng giáo dục từ giáo dục tiểu học đến giáo dục phổ thông trung học. Số lƣợng các học sinh trong các kỳ thi học sinh giỏi ngày càng tăng, tạo ra phòng trào thi đua học tập trên toàn địa bàn thị xã. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt đƣợc, hoạt động quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật về giáo dục tại thị xã Sơn Tây vẫn còn không ít bất cập, hạn chế nhƣ đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu, đặc biệt trong cuộc cách mạng 4.0; Công tác đầu tƣ cho giáo dục chƣa hiệu quả; Một số chính sách, cơ chế tài chính cho giáo dục chƣa phù hợp; Cơ sở vật chất - kỹ thuật còn thiếu và lạc hậu Từ thực trạng đó, việc phân tích, luận giải để từ đó đƣa ra các giải pháp góp phần tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật về giáo dục tại thị xã Sơn Tây cần phải đƣợc nghiên cứu đầy đủ. Vì vậy, học viên đã lựa chọn đề tài “Quản lý nhà nước bằng pháp luật về giáo dục - từ thực tiễn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội” làm luận văn nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Nghiên cứu về quản lý nhà nƣớc nói chung và công tác quản lý giáo dục nói riêng đã có một số công trình đề cập ở các phƣơng diện khác nhau nhƣ: - Tác giả Trần Anh Tuấn trong bài viết “Những vướng mắc, bất cập và giải pháp tiếp tục hoàn thiện Luật Viên chức”, Tạp chí Tổ chức Nhà nƣớc, số tháng 4/2019. Trong bài viết này, tác giả đã đề cập đến một số điểm cần sửa 3
10. đổi trong Luật Viên chức, trong đó, theo tác giả, đội ngũ giáo viên chiếm một số lƣợng đông đảo trong lực lƣợng viên chức. Vì vậy, các quy định của Luật Viên chức cần làm sao tạo điều kiện để phát huy tính chủ động của các cơ sở giáo dục, góp phần nâng cao chất lƣợng đội ngũ viên chức ngành giáo dục, đây cũng là một yêu cầu cơ bản đặt ra trong bối cảnh đổi mới và phát triển hiện nay. - Tác giả Vũ Kim Dung, Nguyễn Thị Liên trong bài viết “Vấn đề sử dụng pháp luật trong quản lý nhà nước của chủ tịch Hồ Chí Minh”, Tạp chí Tổ chức Nhà nƣớc, số tháng 4/2019 cũng đã phân tích quan điểm, tƣ tƣởng của Bác trong việc sử dụng pháp luật trong quản lý nhà nƣớc. Sinh thời, Bác đặc biệt quan tâm đến việc sử dụng pháp luật nhƣ một công cụ hữu hiệu trong quản lý nhà nƣớc. Bác đã ký hàng loạt các Sắc lệnh để triển khai thực hiện trong diệt giặc dốt, giặc đói... - Tác giả Nguyễn Xuân Hòa trong bài viết “Phát triển năng lực cán bộ quản lý giáo dục Việt Nam đáp ứng yêu cầu cách mạng 4.0”, Tạp chí Giáo dục, số đặc biệt tháng 4/2019 thì đề cập sâu đến vấn đề phát triển năng lực cho cán bộ quản lý giáo dục trong bối cảnh 4.0 hiện nay. Theo tác giả, mục tiêu nâng cao chất lƣợng giáo dục chỉ có thể đạt đƣợc khi đồng thời quan tâm đến chất lƣợng đội ngũ quản lý giáo dục, bởi đây là những ngƣời trực tiếp xây dựng, triển khai thực hiện các quy định về giáo dục, thanh tra, kiểm tra trong giáo dục. Do vậy, nâng cao chất lƣợng cán bộ quản lý giáo dục luôn đƣợc xem là yếu tố quan trọng trong thực tiễn hiện nay. - Tác giả Trần Huy Sáng với bài viết “Hà Nội đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng bộ máy chính quyền tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”, Tạp chí Tổ chức Nhà nƣớc, số tháng 5/2019 thì phân tích, luận giải những kết quả đạt đƣợc trong hoạt động quản lý hành chính nhà nƣớc của thủ đô, trong đó có việc cắt giảm thủ tục hành chính, xây dựng bộ máy chính quyền tinh gọn. Tác giả đã đánh giá cao những kết quả đạt đƣợc 4