Luận văn Phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa

Nội dung tài liệu: Luận văn Phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN XUÂN HẠNH PHæ BIÕN, GI¸O DôC PH¸P LUËT TR£N §ÞA BµN TØNH THANH HO¸ Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà nƣớc và pháp luật Mã số: 60 38 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hướng dẫn khoa học: GS. TS. HOÀNG THỊ KIM QUẾ HÀ NỘI - 2014
2. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Nguyễn Xuân Hạnh
3. MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT ..... 6 1.1. Nhận thức cơ bản về phổ biến, giáo dục pháp luật .......................... 6 1.1.1. Khái niệm và các thành tố cơ bản của phổ biến, giáo dục pháp luật ......... 6 1.1.2. Mục đích, ý nghĩa của phổ biến, giáo dục pháp luật ............................ 7 1.1.3. Đặc điểm và các nguyên tắc của phổ biến, giáo dục pháp luật........... 10 1.2. Các bộ phận cấu thành của phổ biến, giáo dục pháp luật ............ 15 1.2.1. Chủ thể của phổ biến, giáo dục pháp luật ........................................... 15 1.2.2. Đối tượng của phổ biến, giáo dục pháp luật ....................................... 20 1.2.3. Nội dung phổ biến, giáo dục pháp luật ............................................... 22 1.2.4. Hình thức, phương pháp phổ biến, giáo dục pháp luâṭ ....................... 23 1.3. Các yếu tố tác động và điều kiện đảm bảo chất lƣợng, hiệu quả phổ biến, giáo dục pháp luật ..................................................... 25 1.3.1. Các yếu tố tác động đến phổ biến, giáo dục pháp luật ........................ 25 1.3.2. Các điều kiện đảm bảo hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật .... 32 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HOÁ ........................................... 39 2.1. Thực trạng phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá ......................................................................................... 39 2.1.1. Thực trạng công tác tổ chức triển khai phổ biến, giáo dục pháp luật ........ 39 2.1.2. Nội dung, đối tượng phổ biến, giáo dục pháp luật .............................. 51
4. 2.1.3. Hình thức và phương pháp phổ biến, giáo dục pháp luật ................... 53 2.2. Nguyên nhân ƣu điểm, hạn chế trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá ................................... 64 2.2.1. Nguyên nhân của ưu điểm ................................................................... 64 2.2.2. Nguyên nhân của tồn tại ...................................................................... 67 Chƣơng 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP CƠ BẢN VỀ ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG, HIỆU QUẢ PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HOÁ HIỆN NAY ......... 70 3.1. Quan điểm cơ bản về phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá .......................................................................... 70 3.1.1. Phổ biến giáo dục pháp luật để đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thanh Hoá trong giai đoạn hiện nay ............................................................................... 70 3.1.2. Phổ biến, giáo dục pháp luật nhằm xây dựng ý thức tôn trọng, tuân thủ Hiến pháp, pháp luật cho cán bộ, công chức và các tầng lớp nhân dân trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá .......................................... 72 3.1.3. Phổ biến, giáo dục pháp luật nhằm nâng cao nhận thức về quyền con người, quyền công dân và trách nhiệm của nhà nước trong việc tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm thực hiện .......................................... 74 3.2. Một số giải pháp đảm bảo nâng cao chất lƣợng, hiệu quả phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá ................. 76 3.2.1. Đảm bảo sự chỉ đạo thống nhất công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ..... 76 3.2.2. Lựa chọn nội dung, hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật phù hợp ...... 78 3.2.3. Tăng cường đổi mới các hình thức, phương pháp phổ biến, giáo dục pháp luật ....................................................................................... 81 3.2.4. Tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật đến từng hộ gia đình ......... 95 3.2.5. Định kỳ tổ chức kiểm tra, sơ kết, tổng kết công tác phổ biến, giáo dục pháp luật; xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật .............. 96
5. 3.2.6. Đầu tư kinh phí, cơ sở vật chất phù hợp cho phổ biến, giáo dục pháp luật .............................................................................................. 97 3.2.7. Tập trung xây dựng các chương trình, đề án về phổ biến, giáo dục pháp luật cho từng nhóm đối tượng .................................................. 100 3.2.8. Hoàn thiện hệ thống pháp luật; tăng cường quyền tham gia ý kiến của nhân dân vào dự thảo các văn bản pháp luật .............................. 101 3.2.9. Phổ biến, giáo dục pháp luật theo hướng làm thay đổi cách nghĩ, cách nhìn của nhân dân đối với pháp luật ......................................... 102 3.2.10. Kết hợp phổ biến, giáo dục pháp luật với giáo dục đạo đức, học tập làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh ................................ 103 3.2.11. Đẩy mạnh xã hội hoá công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý ....................................................................................... 104 3.2.12. Củng cố, kiện toàn, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phổ biến, giáo dục pháp luật .................................................................... 106 3.2.13. Tập trung thi hành, đưa Hiến pháp năm 2013 vào cuộc sống .......... 112 3.2.14. Tổ chức khảo sát tình hình phổ biến, giáo dục pháp luật ................. 114 KẾT LUẬN .................................................................................................. 116 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 118
6. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT HĐND: Hội đồng nhân dân MTTQ: Mặt trận tổ quốc UBND: Ủy ban nhân dân
7. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Phổ biến, giáo dục pháp luật là bước đầu tiên đưa pháp luật vào cuộc sống, có vai trò, ý nghĩa rất lớn trong việc nâng cao nhận thức ý thức chấp hành pháp luật của các tầng lớp Nhân dân, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước bằng pháp luật, giữ vững an ninh , chính trị, trật tự an toàn xã hội , phát triển kinh tế - xã hội, tăng cườ ng pháp chế xa ̃ hôị chủ nghiã , xây dưṇ g Nhà nướ c pháp quyền xã hội chủ nghĩa Viêṭ Nam của Nhân dân , do Nhân dân và vì Nhân dân. Xác định rõ vị trí vai trò của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách pháp luật, nhằm tiếp tục, thường xuyên đổi mới, tăng cường và nâng cao chất lượng công tác phổ biến, giáo dục pháp luật. Cụ thể, Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng đã khẳng định: Triển khai mạnh mẽ công tác tuyên truyền và giáo dục pháp luật; huy động lực lượng của các đoàn thể chính trị, xã hội, nghề nghiệp, các phương tiện thông tin đại chúng tham gia các đợt vận động thiết lập trật tự, kỷ cương và các hoạt động thường xuyên xây dựng nếp sống và làm việc theo pháp luật trong cơ quan nhà nước và trong xã hội [16, tr.2]. Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 09/12/2003 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân khẳng định: “Phổ biến, giáo dục pháp luật là một bộ phận của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, là nhiệm vụ của toàn bộ hệ thống chính trị đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng” [1, tr.2]. 1
8. Luật phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012, tại Điều 2 quy định: "Công dân có quyền được thông tin về pháp luật và có trách nhiệm chủ động tìm hiểu, học tập pháp luật; Nhà nước bảo đảm, tạo điều kiện cho công dân thực hiện quyền được thông tin về pháp luật" [37, Điều 2]. Nhiều văn bản pháp luật của Thủ tướng Chính phủ đã đề cập đến việc tăng cường, đổi mới công tác phổ biến, giáo dục pháp luật như: Quyết định 212/QĐ-TTg ngày 16/12/2004 cuả Thủ tướng chính phủ về chương trình hành động quốc gia phổ biến, giáo dục pháp luật và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật cho cán bộ, nhân dân ở xã, phường, thị trấn từ năm 2005 đến năm 2010; Quyết định số 37/2008/QĐ-TTg ngày 12/3/2008 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt chương trình phổ biến, giáo dục pháp luật từ năm 2008 đến năm 2012; Nghị quyết số 61/2007/NQ-CP ngày 07/12/2007 của Chính phủ về việc tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 09/12/2003 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khoá IX) về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân; Quyết định số 409/QĐ-TTg ngày 09/4/2012 của Thủ tướng Chính phủ ban hành chương trình hành động thực hiện Kết luận số 04-KL/TW ngày 19/4/2011 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa XI) về kết quả thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 09/12/2003 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa IX) về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân từ năm 2012 đến năm 2016. Trong thực tế, hoạt động phổ biến giáo dục pháp luật đang còn nhiều tồn tại, việc huy động nguồn lực cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật chưa được tiến hành một cách đồng bộ. Tổ chức, nhân lực làm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật còn hạn chế, kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện dành cho công tác này còn chưa đáp ứng ngang tầm yêu cầu nhiệm vụ phổ 2
9. biến, giáo dục pháp luật, phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội, ổn định tình hình an ninh, chính trị, trật tự, an toàn xã hội trong giai đoạn hiện nay. Ý thứ c chấp hành pháp luâṭ của một bộ phận cán bô ̣ , công chứ c, viên chứ c và người dân trong xa ̃ hôị chưa cao , tình trạng vi phạm pháp luật vần diễn ra trên nhiều lĩnh vực, làm ảnh hưở ng tiêu cực đến sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương , hiêụ lưc̣ , hiêụ quả quản lý của Nhà nướ c , làm giảm tính nghiêm minh của pháp luật. Với các lý do trên, việc thực hiện Đề tài "phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá" là cần thiết, nhằm hướng tới giải đáp những câu hỏi sau: Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật có vai trò, tầm quan trọng như thế nào trong phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng, trật tự an toàn xã hội, tăng cương pháp chế, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Thực trạng công tác phổ biến giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá hiện nay: Toàn diện trên tất cả các mặt hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật từ công tác chỉ đạo, ban hành văn bản pháp luật, kiện toàn đội ngũ làm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, kết quả áp dụng các hình thức, nội dung, giải pháp thực hiện công tác phổ biến, giáo dục pháp luật đã và đang thực hiện trên địa bàn tỉnh, tồn tại, hạn chế, nguyên nhân, giải pháp đã áp dụng. Các giải pháp để đảm bảo nâng cao chất lượng, hiệu quả phổ biến giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội trong giai đoạn hiện nay 2. Mục tiêu nghiên cứu Đánh giá được đúng thực trạng và tập trung tìm ra các giải pháp để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, đảm bảo cho các tầng lớp nhân dân trên địa bàn tỉnh đều được tiếp cận, tìm hiểu những 3
10. quy định pháp luật liên quan đến đời sống, công tác của mình, qua đó góp phần giảm bớt các hành vi vi phạm pháp luật; ổn định an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. 3. Tình hình nghiên cứu và những đóng góp của đề tài Phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và các tầng lớp nhân dân là một trong những nhiệm vụ cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Chính vì vậy, có rất nhiều đề tài, bài viết nghiên cứu về lĩnh vực này đã được công bố, như: “Bàn về hiệu quả phổ biến, giáo dục pháp luật ở nước ta hiện nay”, Hoàng Thị Kim Quế, Tạp chí Khoa học pháp lý - Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2011; “Ý thức hiến pháp trong nhà nước pháp quyền – nhận thức và những đặc trưng cơ bản”, Hoàng Thị Kim Quế, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, năm 2012; "Xây dựng ý thức và lối sống theo pháp luật", Đào Trí úc, Hà Nội, năm 1995; "Công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật ở nước ta - Thực trạng và giải pháp", Luận văn thạc sĩ của Hồ Quốc Dũng, năm 1997; "hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật đối với đoàn viên, thanh niên trên địa bàn thành phố Hà Nội trong tiến trình hội nhập phát triển của đất nước" Luận văn Thạc sĩ của Bùi Thị Diễm Trang, Khoa Luật, 2007; "Phổ biến, giáo dục pháp luật của xã. phường trên địa bàn thành phố Thanh Hoá", Luận văn Thạc sĩ của Đỗ Hồng kỳ, năm 2012; "phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội", Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Kim Ngân, năm 2013. Đề tài "Phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá" được lựa chọn để thực hiện sau khi Quốc hội thông qua Luật phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012, có hiệu lực vào ngày 01/01/2013, cùng với nhiều văn bản hướng dẫn thi hành Luật phổ biến, giáo dục pháp luật, có nhiều yêu cầu, quy định mới đối với công tác phổ biến, giáo dục pháp luật. Trên cơ sở cơ sở lý luận về phổ biến, giáo dục pháp luật, các quy định của Luật phổ biến, giáo dục pháp luật, qua thực tiễn phổ biến, giáo dục pháp luật tại tỉnh Thanh Hoá, 4