Luận văn Phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình - Thực trạng và giải pháp

Nội dung tài liệu: Luận văn Phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình - Thực trạng và giải pháp

1. a ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT DƢƠNG THỊ THU HIỀN PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BỐ TRẠCH, TỈNH QUẢNG BÌNH - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI– 2013 1
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT DƢƠNG THỊ THU HIỀN PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BỐ TRẠCH, TỈNH QUẢNG BÌNH - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử nhà nƣớc và pháp luật Mã số : 60 38 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN MINH ĐOAN Hà Nội - 2013 2
3. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................... 1 MỤC LỤC .................................................................................................... 3 DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................ 6 MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 7 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬTTRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN Ở VIỆT NAM ...................................... 14 1.1. TỔNG QUAN VỀ PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT ................... 14 1.1.1. Khái niệm phổ biến, giáo dục pháp luật .............................................. 14 1.1.2. Mục đích, nhiệm vụ, vai trò của phổ biến, giáo dục pháp luật ............ 19 1.1.3. Chủ thể, đối tượng phổ biến, giáo dục pháp luật ................................. 25 1.1.4. Nội dung, hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật ............................... 30 1.2. ĐẶC ĐIỂM PHỔ BIỂN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN Ở VIỆT NAM ...................................................................... 38 1.3. CHẤT LƯỢNGPHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ........................................... 43 1.3.1. Chất lượng phổ biến, giáo dục pháp luật ............................................. 43 1.3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn huyện ..................................................................................... 45 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BỐ TRẠCH - TỈNH QUẢNG BÌNH ............. 53 2.1. NHỮNG ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ - XÃ HỘI CÓ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BỐ TRẠCH - TỈNH QUẢNG BÌNH ........................................................ 53 3
4. 2.2. NHỮNG THÀNH TỰU ĐẠT ĐƯỢC TRONG CÔNG TÁC PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BỐ TRẠCH .............................................................................................. 55 2.2.1. Nhận thức về sự cần thiết của PBGDPL trên địa bàn huyện Bố Trạch 55 2.2.2. Về cơ sở pháp lý của công tác PBGDPL tại huyện Bố Trạch .............. 56 2.2.3. Đội ngũ làm công tác PBGDPL trên địa bàn huyện Bố Trạch............. 59 2.2.4. Nội dung, đối tượng PBGDPL trên địa bàn huyện Bố Trạch .............. 61 2.2.5. Hình thức PBGDPL chủ yếu trên địa bàn huyện Bố Trạch ................. 69 2.3. NHỮNG HẠN CHẾ, BẤT CẬP VÀ NGUYÊN NHÂN CỦA CÔNG TÁC PBGDPL TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BỐ TRẠCH .................... 85 2.3.1. Về cơ sở pháp lý của công tác PBGDPL ............................................ 85 2.3.2. Về chủ thể, đối tượng PBGDPL ......................................................... 86 2.3.3. Về nội dung PBGDPL ........................................................................ 87 2.3.4. Về hình thức, phương pháp PBGDPL ................................................. 88 2.3.5. Nguyên nhân dẫn đến hạn chế, bất cập trong công tác PBGDPL trên địa bàn huyện Bố Trạch ........................................................................... 89 2.4. Bài học kinh nghiệm về PBGDPL qua thực tiễn tại địa bàn huyện Bố Trạch .................................................................................................. 92 CHƢƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤTLƢỢNG PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT TRÊN ĐỊA BÀNHUYỆNBỐ TRẠCH, TỈNH QUẢNG BÌNH .................................... 94 3.1. QUAN ĐIỂM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG PBGDPL TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BỐ TRẠCH ................................................................ 94 3.2. GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG PBGDPL TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BỐ TRẠCH ......................................................................... 99 3.2.1. Củng cố, hoàn thiện cơ sở pháp lý đối với công tác PBGDPL trên địa bàn huyện Bố Trạch ........................................................................... 99 4
5. 3.2.2 Kiện toàn tổ chức và củng cố nguồn nhân lực thực hiện công tác PBGDPL trên địa bàn huyện Bố Trạch ............................................. 100 3.2.3. Xác định nội dung, hình thức và phương pháp PBGDPL phù hợp với các đối tượng PBGDPL ở huyện Bố Trạch ....................................... 106 3.2.4. Đảm bảo cơ sở vật chất và kinh phí cần thiết phục vụ công tác PBGDPL .......................................................................................... 112 3.2.5. Tăng cường việc kiểm tra, giám sát, tổng kết rút kinh nghiệm trong thực hiện PBGDPL ........................................................................... 113 3.2.6. Các giải pháp hỗ trợ khác để nâng cao chất lượng PBGDPL trên địa bàn huyện Bố Trạch ................................................................................ 114 KẾT LUẬN ............................................................................................... 116 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................. 118 5
6. DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT PBGDPL: Phổ biến, giáo dục pháp luật PHCTPBGDPL: Phối hợp công tác phổ biến, giáo dục pháp luật HĐND: Hội đồng nhân dân LHPN: Liên hiệp phụ nữ MTTQVN: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam QPPL: Quy phạm pháp luật TNCSHCM: Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh UBND: Ủy ban nhân dân XHCN: Xã hội chủ nghĩa 6
7. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) luôn giữ vị trí quan trọng trong đời sống xã hội, là công việc không thể tách rời với quá trình xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật.PBGDPL là khâu đầu tiên trong hoạt động thực thi pháp luật, là phương tiện để chuyển tải những đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước tới toàn thể cán bộ và nhân dân. Đặc biệt, trong công cuộc đổi mới, xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân hiện nay, công tác này càng có vai trò quan trọng về nhiều mặt. Nhận thức được điều đó, trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã xác định rõ công tác PBGDPL là một bộ phận của công tác giáo dục chính trị tư tưởng, là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, phải được tiến hành thường xuyên, liên tục với nhiều hình thức phong phú, đa dạng và sáng tạo nhằm nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ và nhân dân, góp phần thúc đẩy kinh tế phát triển, giữ vững ổn định chính trị và trật tự xã hội. Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã nêu: “Tăng cường giáo dục pháp luật, nâng cao hiểu biết và ý thức tôn trọng pháp luật, sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, bảo đảm cho pháp luật được thi hành một cách nghiêm minh, thống nhất và công bằng”[12, tr.395]. Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng lại tiếp tục khẳng định: “Phát huy dân chủ đi đôi với giữ vững kỷ luật, kỷ cương, tăng cường pháp chế, quản lý xã hội bằng pháp luật, tuyên truyền, giáo dục toàn dân, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật”[13, tr.438]. Ngày 09/12/2003, Ban Bí thư cũng đã ban hành Chỉ thị số 32-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác PBGDPL, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ và nhân dân. 7
8. Trước yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng khóa IX, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cần phải tăng cường thường xuyên, liên tục và ở tầm cao hơn. Thực tế, qua hơn 20 năm đổi mới đất nước, Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản pháp luật liên quan đến công tác PBGDPL, góp phần cụ thể hóa chủ trương của Đảng cũng như xác định đúng vị trí của công tác PBGDPL trong tăng cường pháp chế XHCN, xây dựng nhà nước pháp quyền. Thực hiện chủ trương trên của Đảng, pháp luật của nhà nước, công tác PBGDPL ngày càng được chính quyền các cấp quan tâm, chú trọng. Ủy ban nhân dân các cấp, trong đó có Ủy ban nhân dân quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (chính quyền cấp huyện) có trách nhiệm tổ chức việc thực hiện pháp luật trên địa bàn. Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân năm 2003 quy định: “Ủy ban nhân dân cấp huyện có trách nhiệm chỉ đạo, tổ chức công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật, kiểm tra việc chấp hành Hiến pháp, luật, các văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên và Nghị quyết của Hội đồng nhân dân cùng cấp” (khoản 1 Điều 106) [21]. Đối với huyện Bố Trạch - một đơn vị hành chính cấp huyện của tỉnh Quảng Bình, trong những năm qua, công tác PBGDPL nhìn chung đã được cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương quan tâm; đã có những hoạt động phong phú, nội dung, hình thức cũng như phương pháp từng bước được đổi mới; thu được một số kết quả bước đầu đáng ghi nhận. Hoạt động PBGDPL đã góp phần từng bước nâng cao ý thức pháp luật, hình thành dần thói quen “Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật” trong cán bộ và nhân dân trên địa bàn huyện, đưa pháp luật vào các hoạt động quản lý nhà nước và đời sống xã hội. 8
9. Mặc dù vậy, công tác PBGDPL trên địa bàn huyện vẫn còn bộc lộ không ít khó khăn, hạn chế ở nhiều mặt: Về nhận thức; về kinh phí, cơ sở vật chất; về nhân lực; về nội dung; về phương pháp; về hình thức đang đặt cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương cũng như đội ngũ làm công tác PBGDPL của huyện trước những băn khoăn, trăn trở. Thực trạng công tác PBGDPL trên địa bàn huyện như thế nào? Những mặt đạt được? Những mặt hạn chế? Giải pháp cụ thể gì cho công tác PBGDPL tại huyện Bố Trạch?... Chất lượng và hiệu quả thực hiện công tác PBGDPL của huyện Bố Trạch chỉ được cải thiện, được nâng cao khi tất cả những vấn đề trên được nhìn nhận và giải quyết một cách có hệ thống, khoa học trên cơ sở thực tiễn. Xuất phát từ mục đích đó, tôi chọn nội dung: “Phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình - Thực trạng và giải pháp” làm đề tài luận văn. 2. Mục đích, nhiệm vụ, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu một cách cơ bản những vấn đề lý luận và thực tiễn công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình trong giai đoạn hiện nay.Trên cơ sở đó rút ra những kết luận, đề xuất những giải pháp nhằm góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả thực hiện công tác này tại địa phương. * Nhiệm vụ nghiên cứu: - Phân tích khái niệm phổ biến, giáo dục pháp luật, cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật tại địa phương. - Đánh giá thực trạng phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả thực hiện công tác này tại địa phương. 9
10. * Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật qua thực tiễn tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. - Phạm vi nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu một số vấn đề về phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn đơn vị hành chính cấp huyện và thực trạng, giải pháp đối với công tác phổ biến, giáo dục pháp luật tại địa bàn huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình với khoảng thời gian từ năm 2002 đến nay (2012). 3. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối đổi mới của Đảng về Nhà nước và pháp luật trong thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế. Luận văn cũng kế thừa những kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học liên quan đến phổ biến, giáo dục pháp luật. Đồng thời, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể như: Phân tích, tổng hợp, so sánh, xã hội học để giải quyết nhiệm vụ đặt ra của Luận văn. 4. Tình hình nghiên cứu đề tài Phổ biến, giáo dục pháp luật trong giai đoạn hiện nay luôn nhận được sự quan tâm của mọi cấp, mọi ngành trong cả nước. Vấn đề phổ biến, giáo dục pháp luật qua các giai đoạn đã được nhiều nhà khoa học, nhiều tác giả tìm hiểu, nghiên cứu với nhiều góc độ khác nhau, ở nhiều địa bàn khác nhau với các hình thức như: Sách chuyên khảo, đề tài khoa học, luận án, luận văn, khóa luận tốt nghiệp... Đáng chú ý có các công trình sau: Đề tài khoa học cấp Bộ của tác giả Nguyễn Đình Lộc: “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về giáo dục pháp luật trong công cuộc đổi mới”; Sách chuyên khảo “Ý thức pháp luật” của PGS. TS. Nguyễn Minh Đoan; 10