Luận văn Phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở trên địa bàn Thành phố Hà Nội

pdf 122 trang Quỳnh Hoa 02/08/2025 40
Bạn đang xem 30 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở trên địa bàn Thành phố Hà Nội", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

File đính kèm:

  • pdfluan_van_pho_bien_giao_duc_phap_luat_o_co_so_tren_dia_ban_th.pdf

Nội dung tài liệu: Luận văn Phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở trên địa bàn Thành phố Hà Nội

  1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ KIM NGÂN PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT Ở CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử Nhà nƣớc và Pháp luật Mã số: 60 38 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hướng dẫn khoa học: GS. TS Hoàng Thị Kim Quế HÀ NỘI - 2013
  2. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƢỜI CAM ĐOAN Nguyễn Thị Kim Ngân
  3. MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục viết tắt MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT Ở CƠ SỞ .................................................. 7 1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT Ở CƠ SỞ ..................................................................................................... 7 1.1.1. Khái niệm phổ biến, giáo dục pháp luật: ............................................... 7 1.1.2. Cơ sở pháp lý của việc phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở ................... 15 1. 2. NHỮNG ĐẶC ĐIỂM CỦA PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT Ở CƠ SỞ ................................................................................... 19 1.2.1. Về chủ thể, đối tƣợng phổ biến, giáo dục pháp luật ............................ 19 1.2.2. Về nội dung phổ biến, giáo dục pháp luật ............................................ 32 1.2.3. Về hình thức và phƣơng pháp phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở xã, phƣờng ....................................................................................... 38 1.3. MỤC ĐÍCH, Ý NGHĨA VÀ YÊU CẦU CỦA VIỆC PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT Ở CƠ SỞ ................................................... 45 1.3.1. Mục đích, ý nghĩa của việc phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở xã, phƣờng ............................................................................................ 45 1.3.2. Yêu cầu của việc phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở ....................... 50 1.4. CÁC ĐIỀU KIỆN CƠ BẢN ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG, HIỆU QUẢ CỦA CÔNG TÁC PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT Ở CƠ SỞ .............................................................................................. 53
  4. 1.4.1. Đảm bảo quyền đƣợc thông tin, quyền đƣợc tham gia quản lý nhà nƣớc của công dân ................................................................................ 53 1.4.2. Đảm bảo tính phù hợp với đối tƣợng, địa bàn, tính khả thi, tính hiệu quả của hoạt động PBGDPL ........................................................ 56 1.4.3. Hiệu quả của công tác phổ biến giáo dục pháp luật ở cơ sở ................. 57 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG, HIỆU QUẢ PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT Ở CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY ........ 59 2.1. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT Ở CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY ........... 59 2.1.1. Một số điểm đặc thù về công tác PB, GDPL ở cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội ................................................................................. 59 2.1.2. Những thành tựu, kết quả đạt đƣợc trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội .......................... 67 2.1.3. Những hạn chế, khiếm khuyết và nguyên nhân của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội ......... 82 2.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG, HIỆU QUẢ PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT Ở CỞ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY .......................................... 87 2.2.1. Nâng cao nhận thức và sự quan tâm của các cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp, các ngành đối với công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở .................................................................................. 91 2.2.2. Hoàn thiện nội dung phổ biến, giáo dục pháp luật và củng cố các điều kiện đảm bảo thực hiện hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở .................................................................................. 92 2.2.3. Đổi mới hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật .................................. 99 2.2.4. Thực hiện tốt sự phối hợp giữa các ngành, các cấp, các cơ quan, đoàn thể ................................................................................................ 99
  5. 2.2.5. Tăng cƣờng công tác kiểm tra giám sát ............................................. 100 2.2.6. Những đề nghị với Bộ Tƣ pháp, Thành ủy, HĐND, UBND thành phố Hà Nội ......................................................................................... 101 KẾT LUẬN .................................................................................................. 102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 104 PHỤ LỤC
  6. DANH MỤC VIẾT TẮT VIẾT TẮT NỘI DUNG PB, GDPL Phổ biến, giáo dục pháp luật Hội đồng PHCT PBGDPL Hội đồng phối hợp công tác phổ biến giáo dục pháp luật Chỉ thị 32 Chỉ thị 32/CP-TW của Ban Bí thƣ về tăng cƣờng sự lãnh đạo của Đảng trong công tác PBGDPL Chỉ thị 27 Chỉ thị 27-CT/TU của Thành uỷ Hà Nội về trên địa bàn thành phố Hà Nội Luật PBGDPL Luật Phổ biến giáo dục pháp luật
  7. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật có vị trí, vai trò vô cùng quan trọng trong sự nghiệp trong sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta. Nhiều năm qua công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật đã đƣợc các cấp uỷ Đảng, chính quyền, các ngành, đoàn thể quan tâm tổ chức thực hiện, đem lại nhiều kết quả đáng khích lệ. Trong đời sống xã hội, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật có ý nghĩa, vai trò quan trọng là nhằm trang bị, nâng cao trình độ hiểu biết pháp luật, giáo dục ý thức tôn trọng, chấp hành pháp luật cho các tầng lớp nhân dân. Trong giai đoạn hiện nay, công tác này càng trở nên cần thiết khi Đảng, Nhà nƣớc ta chủ trƣơng "Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân", "tăng cường quản lý xã hội bằng pháp luật". Điều 3, Luật PBGDPL quy định về chính sách của Nhà nƣớc về phổ biến , giáo dục pháp luật có quy định rõ : Phổ biến, giáo dục pháp luật là trách nhiệm của toàn bộ hệ thống chính trị, trong đó Nhà nƣớc giữ vai trò nòng cốt; Nhà nƣớc bảo đảm nguồn lƣc̣ cần thiết cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ; Thực hiện xã hội hóa công tác phổ biến , giáo dục pháp luật; khen thƣởng cơ quan, tổ chức, cá nhân có đóng góp tích cực trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật. Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay, công tác phổ biến giáo dục pháp luật càng có ý nghĩa quan trọng, cần thiết. Đặc biệt, nó càng trở nên quan trọng, bức thiết khi hiện nay Đảng, Nhà nƣớc ta đề ra đƣờng lối, chủ trƣơng xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, cải cách tƣ pháp, đổi mới và nâng cao chất lƣợng của hệ thống chính trị ở cơ sở, thực hiện Quy chế dân chủ, xây dựng đời sống văn hoá ở cơ sở... 1
  8. Hà Nội - nơi sinh sống của hơn 7 triệu dân,”trái tim của cả nước”, là “ trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, nơi đặt trụ sở của các cơ quan trung ương của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội, cơ quan đại diện ngoại giao, tổ chức quốc tế; là trung tâm lớn về văn hóa, giáo dục, khoa học và công nghệ, kinh tế và giao dịch quốc tế của cả nước” Hà Nội cũng là nơi nảy sinh nhiều vấn đề xã hội bức xúc nhƣ khiếu kiện, tụ tập đông ngƣời, cƣỡng chế giải phóng mặt bằng, các xung đột pháp lý, tội phạm... Trƣớc những đòi hỏi, thách thức của đất nƣớc trong điều kiện mới thì song hành cùng việc nâng cao chất lƣợng làm luật, xây dựng luật, ý thức pháp luật của ngƣời dân càng cần đƣợc nâng lên, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho ngƣời dân Thủ đô cũng cần đƣợc chú trọng hơn nữa. Nhận thức rõ vị trí của Thủ đô Hà Nội, Đảng bộ, chính quyền thành phố một mặt tập trung đẩy mạnh phát triển kinh tế xã hội Thủ đô, mở rộng dân chủ xã hội, mặt khác, đặc biệt quan tâm đến giáo dục truyền thống văn hoá, ý thức công dân, ý thức tôn trọng, chấp hành pháp luật cho các tầng lớp cán bộ, nhân dân. Để xây dựng đƣợc môi trƣờng xã hội Thủ đô lành mạnh, đồng thuận, dân chủ và kỷ cƣơng, kỷ luật, hơn bao giờ hết, lúc này công tác phổ biến, giáo dục pháp luật có ý nghĩa, vai trò rất quan trọng, nhất là giáo dục pháp luật tại các xã, phƣờng, thị trấn – đơn vị hành chính cơ sở, tại địa bàn khu dân cƣ, tổ dân phố, thôn, xóm Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu đề tài “Phổ biến giáo dục pháp luật ở cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội" là rất cấp thiết. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Những năm qua đã có rất nhiều học giả, nhiều công trình khoa học đi sâu nghiên cứu công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật nói chung nhằm nâng cao ý thức pháp luật của nhiều bộ phận nhân dân nhƣ phổ biến, giáo dục pháp luật cho học sinh, sinh viên, cựu chiến binh, đoàn viên thanh niên, phụ nữ, nông dân....Có thể liệt kê một số nghiên cứu gần đây nhất nhƣ 2
  9. cuốn “Pháp luật dành cho học sinh”, “Pháp luật dành cho phụ nữ” của Hội đồng phối hợp công tác phổ biến giáo dục pháp luật thành phố Hà Nội (Hội đồng PHCT PBGDPL), “Sổ tay hướng dẫn nghiệp vụ phổ biến giáo dục pháp luật” của Bộ Tƣ pháp... Vấn đề nâng cao ý thức pháp luật cũng đã đƣợc nhiều nhà khoa học nghiên cứu với nhiều công trình khoa học đƣợc công bố nhƣ: "Nâng cao ý thức pháp luật của đội ngũ cán bộ quản lý hành chính" của TS. Lê Đình Khiên; "Tăng cường công tác giáo dục và nâng cao ý thức pháp luật cho cán bộ, công chức thành phố Hồ Chí Minh" của Nguyễn Thanh Bình; "Nâng cao ý thức pháp luật của bộ đội phòng không - không quân ở nước ta trong giai đoạn hiện nay" - Luận án thạc sỹ luật học của Lê Phƣơng Đông; "Giáo dục ý thức pháp luật cho nhân dân và vấn đề đấu tranh phòng, chống tội phạm ẩn" của Đinh Văn Quế; "Ý thức pháp luật và vấn đề giáo dục pháp luật trong nhà trường nhằm nâng cao ý thức pháp luật cho học sinh, sinh viên ở nước ta hiện nay" - Luận văn tốt nghiệp của Nguyễn Thị Thúy; "Bàn về ý thức pháp luật" của Hoàng Thị Kim Quế; " Nâng cao hiệu quả pháp luật Việt Nam trong giai đoạn hiện nay" - Luận án tiến sỹ luật học của Nguyễn Minh Đoan;" Nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật" - Đề tài khoa học của Sở Tƣ pháp Hà Nội năm 1996, "Công tác Tư pháp ở xã, phường, thị trấn” của tác giả Trần Lý, Nhà xuất bản Pháp lý, năm 1985 và một số tài liệu lƣu hành nội bộ của Bộ Tƣ pháp... Trong các công trình trên các tác giả chủ yếu nói về vấn đề nâng cao ý thức pháp luật nói chung mà chƣa đi sâu nghiên cứu về vấn đề phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở nhất là ở Thủ đô nhằm góp phần giáo dục sự “tự giác”, giảm bớt tội phạm, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, giảm khiếu kiện tại một trong những trung tâm lớn nhất của Việt Nam. Do vậy, vấn đề nâng cao chất lƣợng, hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở nói chung, ở thành phố Hà Nội nói riêng trong giai đoạn hiện nay cần đƣợc tiếp tục nghiên cứu làm rõ. Nghiên cứu thành công đề tài này sẽ góp 3
  10. phần làm phong phú, sinh động vấn đề lý luận và thực tiễn về chất lƣợng, hiệu quả hoạt động hành chính cấp cơ sở, góp phần cải cách hành chính, thực hiện mục tiêu xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung đi sâu nghiên cứu lý luận về phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở, các khái niệm có liên quan; vấn đề tổ chức và hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở; các giải pháp nâng cao chất lƣợng, hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở. Luận văn tập trung nghiên cứu vấn đề phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội. Cụ thể là ở các phƣờng, xã, thị trấn của Hà Nội và các cơ quan doanh nghiệp, trƣờng học, tổ chức kinh tế - xã hội ở địa phƣơng. Về mặt thời gian, luận văn tập trung nghiên cứu công tác PB,GDPL trên địa bàn thành phố Hà Nội từ năm 2008 đến 2012. Đây là thời điểm sau khi thực hiện Nghị quyết 15/NQ của Bộ Chính trị về hợp nhất địa giới hành chính của Hà Nội. 4. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn Luận văn nghiên cứu công tác PB,GDPL ở cấp cơ sở nói chung; Đánh giá thực trạng về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội; Đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng, hiệu quả công tác này. Để phù hợp với mục đích này, luận văn giải quyết nhiệm vụ sau: Một là, phân tích cơ sở lý luận về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở; hai là, phân tích yêu cầu khách quan nâng cao chất lƣợng công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở; ba là, phân tích thực trạng công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở trên địa bàn Hà Nội những năm gần đây. Tìm hiểu những nguyên nhân, hạn chế và bài học kinh nghiệm trong công tác phổ biến giáo dục pháp luật ở cơ sở; bốn là, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở cơ sở trên địa bàn Thủ đô Hà Nội. 4