Luận văn Phật giáo Nam Tông trong đời sống văn hóa tinh thần người Khmer huyện Giồng Riềng tỉnh Kiên Giang

Nội dung tài liệu: Luận văn Phật giáo Nam Tông trong đời sống văn hóa tinh thần người Khmer huyện Giồng Riềng tỉnh Kiên Giang

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN ------------------------- NGUYỄN THỊ HOA NÂU PHẬT GIÁO NAM TÔNG TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN NGƢỜI KHMER HUYỆN GIỒNG RIỀNG TỈNH KIÊN GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ TÔN GIÁO HỌC Hà Nội - 2020 - 1 -
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN ------------------------- NGUYỄN THỊ HOA NÂU PHẬT GIÁO NAM TÔNG TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN NGƢỜI KHMER HUYỆN GIỒNG RIỀNG TỈNH KIÊN GIANG Chuyên ngành: Tôn giáo định hƣớng ứng dụng Mã số : 60 22 03 09 (UD) LUẬN VĂN THẠC SĨ TÔN GIÁO HỌC CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG: NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN THỊ KIM OANH TS. VÕ MINH TUẤN Hà Nội - 2020 - 2 -
3. LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn khoa học với đề tài “Phật giáo Nam tông trong đời sống văn hóa tinh thần người Khmer huyện Giồng Riềng tỉnh Kiên Giang” , tôi đã nhận đƣợc sự nhiệt tình giúp đỡ, hỗ trợ của nhiều ngƣời, nhiều tổ chức, đơn vị. Quan trọng hơn là tình cảm, sự động viên của ngƣời thân, gia đình, đồng nghiệp và quý thầy cô. Do đó, tôi xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn đến: Lãnh đạo các ban, ngành, đoàn thể, Huyện ủy, UBND huyện; Chƣ tôn đức lãnh đạo Hội ĐKSSYN huyện Giồng Riềng, Chƣ tôn Thƣợng tọa, Đại đức tăng, các vị Achar, Ban quản trị và tín đồ phật tử ở 14 chùa Phật giáo Nam tông trong huyện Giồng Riềng. Tất cả đã tận tình giúp đỡ tôi trong lúc đi sƣu tầm, tìm tƣ liệu, khảo sát thực tế. Công trình này không chỉ có ích và là tâm huyết của bản thân tôi, mà còn là lời tri ân của tôi đối với tất cả mọi ngƣời đã giúp đỡ tôi trong suốt thời gian viết luận văn. Xin gửi lời cảm ơn đến Bộ môn Tôn giáo học, Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình học tập tại trƣờng. Đặc biệt là tôi xin dành sự kính trọng và cảm ơn sâu sắc đến TS. Võ Minh Tuấn, ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn tôi trong thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn khoa học này, thầy không chỉ là ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn cho tôi mà còn định hƣớng những vấn đề cần nghiên cứu, giúp tôi vƣợt qua những khó khăn trong quá trình thực hiện luận văn của mình. Giồng Riềng, ngày 15 tháng 01 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hoa Nâu - 3 -
4. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn tốt nghiệp này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Luận văn này đƣợc thực hiện sau quá trình học tập ở Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội và qua quá trình nghiên cứu, khảo sát tình hình thực tiễn trên địa bàn huyện Giồng Riềng, đặc biệt là tìm hiểu tại 14 chùa Phật giáo Nam tông trên địa bàn huyện. Các số liệu nghiên cứu, các nhận định, đánh giá, tài liệu nghiên cứu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và gắn liền với thực tiễn của Phật giáo Nam tông và ngƣời Khmer trên địa bàn huyện Giồng Riềng. Giồng Riềng, ngày 15 tháng 01 năm 2020 Ngƣời cam đoan Nguyễn Thị Hoa Nâu - 4 -
5. MỤC LỤC Lời cảm ơn Lời cam đoan Mục lục Danh mục viết tắt PHẦN MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1 Chƣơng 1. KHÁI QUÁT VỀ PHẬT GIÁO NAM TÔNG Ở NAM BỘ VÀ KIÊN GIANG ................................................................................................... 7 1.1. Về Phật giáo Nam tông ở Nam bộ ....................................................... 7 1.1.1. Sự phân chia hệ phái Phật giáo và nguyên nhân ................................... 7 1.1.2. Lƣợc sử Phật giáo Nam tông ở Nam bộ ................................................. 8 1.1.3. Đặc điểm Phật giáo Nam tông ở Nam bộ ............................................ 10 1.2. Về Phật giáo Nam tông ở Kiên Giang ............................................... 15 1.2.1. Khái quát về Phật giáo Nam tông ở Kiên Giang ................................. 15 1.2.2. Vai trò của Phật giáo Nam tông đối với ngƣời Khmer tỉnh Kiên Giang 18 Chƣơng 2. HUYỆN GIỒNG RIỀNG VÀ ẢNH HƢỞNG CỦA PHẬT GIÁO NAM TÔNG ĐỐI VỚI ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN NGƢỜI KHMER NƠI ĐÂY ......................................................................................... 21 2.1. Huyện Giồng Riềng và ngƣời Khmer huyện Giồng Riềng ............. 21 2.1.1. Khái quát về huyện Giồng Riềng ......................................................... 21 2.1.2. Đời sống kinh tế, xã hội của ngƣời Khmer huyện Giồng Riềng ........ 23 2.1.3. Đặc điểm đời sống văn hóa tinh thần ngƣời Khmer huyện Giồng Riềng 26 2.2. Vai trò của Phật giáo Nam tông đối với ngƣời Khmer huyện Giồng Riềng 31 2.2.1. Thời kỳ kháng chiến .............................................................................. 31 2.2.2. Thời kỳ thống nhất đất nƣớc và đổi mới .............................................. 32 2.3. Ảnh hƣởng của Phật giáo Nam tông đối với đời sống văn hóa tinh thần ngƣời Khmer huyện Giồng Riềng ................................................... 32 1
6. 2.3.1. Ảnh hƣởng đến tín ngƣỡng ................................................................... 32 2.3.2. Ảnh hƣởng đến giá trị và bản sắc văn hóa ........................................... 33 Chƣơng 3. PHÁT HUY VAI TRÕ CỦA PHẬT GIÁO NAM TÔNG TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN NGƢỜI KHMER HUYỆN GIỒNG RIỀNG ............................................................................................................. 48 3.1. Đánh giá ảnh hƣởng của Phật giáo Nam tông đối với đời sống văn hóa tinh thần ngƣời Khmer huyện Giồng Riềng và nguyên nhân ........ 48 3.1.1. Đánh giá ................................................................................................. 48 3.1.2. Nguyên nhân .......................................................................................... 50 3.2. Một số giải pháp cơ bản nhằm phát huy ảnh hƣởng tích cực, hạn chế ảnh hƣởng tiêu cực của Phật giáo Nam tông tại huyện Giồng Riềng ...... 54 3.2.1. Về phía sự lãnh đạo của Đảng bộ huyện .............................................. 54 3.2.3. Về phía các tổ chức chính trị - xã hội ................................................... 62 KẾT LUẬN .................................................................................................... 81 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 83 PHỤ LỤC 2
7. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT VIẾT TẮT LÀ ĐỌC LÀ BHYT Bảo hiểm y tế CCB Cựu chiến binh CLB Câu lạc bộ CNTT Công nghệ thông tin CNVCLĐ Công nhân viên chức lao động DTTS Dân tộc thiểu số ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long ĐKSSYN Đoàn kết sƣ sãi yêu nƣớc GHPG Giáo hội Phật giáo HĐND Hội đồng nhân dân HTX Hợp tác xã KHKT Khoa học kỷ thuật LĐLĐ Liên đoàn lao động LHPN Liên hiệp phụ nữ LHTN Liên hiệp thanh niên MTTQ Mặt trận Tổ quốc Nxb Nhà xuất bản PGNT Phật giáo Nam tông PTDT Phổ thông dân tộc TP. HCM Thành phố Hồ Chí Minh TP. Rạch Giá Thành phố Rạch Giá UBMTTQ Ủy ban Mặt trận Tổ quốc UBND Ủy ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa 3
8. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngƣời Khmer là một trong 54 dân tộc Việt Nam. Họ thƣờng sống tập trung ở các tỉnh, thành phố nhƣ Trà Vinh, Sóc Trăng, Kiên Giang, An Giang, Bạc Liêu, Cần Thơ, Vĩnh Long, Cà Mau, Tây Ninh Theo số liệu điều tra về Dân số và nhà ở năm 2009 [36, 51] dân số Khmer khoảng 1.260.640 ngƣời. Trong lịch sử, ngƣời Khmer đã có một thời kỳ ảnh hƣởng khá đậm nét văn hóa Bàlamôn giáo. Nhƣng ở Nam bộ thì Bàlamôn giáo không còn chỗ đứng trong tƣ tƣởng của ngƣời Khmer, mà thay vào đó là Phật giáo Nam tông. Do đó, hàng ngàn năm nay, Phật giáo Nam tông đã đồng hành với xã hội Khmer. Đây là một cộng đồng dân cƣ và tôn giáo tƣơng đối thuần khiết. Yếu tố tôn giáo mà chủ yếu là Phật giáo Nam tông đã chi phối rất lớn đến đời sống sinh hoạt, văn hóa của cộng đồng này. Ngay trong văn hóa, tƣ tƣởng, đƣờng lối tƣ duy, cách hành xử cũng đều dựa trên giáo lý Phật giáo [3]. Đại bộ phận ở các phum, sóc1 ấp Khmer Nam bộ đều có chùa Phật giáo. Đặc biệt là gần 100% ngƣời Khmer đều theo đạo Phật. Khác với các tôn giáo khác, ngƣời Khmer vừa mới sinh ra đã là Phật tử. Tại Kiên Giang, huyện Giồng Riềng thuộc nông thôn, và tính đến năm 2018 thì ngƣời Khmer chiếm 17,2% dân số huyện. Toàn huyện có 27 ngôi chùa, trong đó có 14 ngôi chùa Nam tông Khmer chia thành hai phái: Thommayutt (Hoàng Gia) và Mohamikay (Bình dân) trong đó, 13 chùa thuộc chi Phái Mohamikay (Bình Dân) và 1 chùa theo phái Thommayutt (Hoàng Gia); có 172 vị chức sắc là ngƣời Khmer (2 Thƣợng toạ, 10 đại đức, 118 tì kheo, 42 sadi) và 14 Ban quản trị chùa với 192 vị chức việc; 33.982 phật tử 1 Tác giả sẽ giải thích về phum, sóc ở Chƣơng 2 1
9. (nữ 16.608, nam 17.374, 100% khẩu dân tộc Khmer đều là tín đồ Phật giáo Nam tông, một số rất ít gần đây cải đạo) [56, 6]. Trong các năm gần đây, Phật giáo Nam tông huyện Giồng Riềng có những biến đổi sâu sắc, và ảnh hƣởng mạnh mẽ, cả tích cực lẫn tiêu cực, đến nhiều mặt trong đời sống văn hóa tinh thần ngƣời Khmer nơi đây. Việc nghiên cứu những ảnh hƣởng đó nhằm bảo tồn và phát huy mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực của Phật giáo Nam tông đối với đời sống văn hóa tinh thần ngƣời Khmer Giồng Riềng. Bên cạnh đó, nhận thức rõ ảnh hƣởng và giá trị của Phật giáo Nam tông là cần thiết, góp phần quan trọng cho việc thực hiện các chủ trƣơng, chính sách về công tác dân tộc, tôn giáo và văn hóa; củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần lẩn vật chất đối với ngƣời Khmer. Do đó, tôi chọn đề tài “Phật giáo Nam tông trong đời sống văn hóa tinh thần người Khmer huyện Giồng Riềng tỉnh Kiên Giang” làm Luận văn Thạc sĩ Tôn giáo của mình. Phật giáo Nam tông và ngƣời Khmer huyện Giồng Riềng đã và đang là một bộ phận không thể tách rời trong cộng đồng các dân tộc, tôn giáo khác trên địa bàn huyện Giồng Riềng từ trƣớc năm 1988, tính đến nay chƣa có công trình nghiên cứu nào, cho nên việc thu thập các tài liệu, khảo sát thực tế, từ đó đi đến đánh giá các tác động của Phật giáo Nam tông trong đời sống văn hóa tinh thần nơi đây là cần thiết. 2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 2.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu đặc điểm, vai trò, và ảnh hƣởng của Phật giáo Nam tông trong đời sống văn hóa tinh thần ngƣời Khmer Giồng Riềng. 2.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Địa bàn huyện Giồng Riềng. 2
10. - Về thời gian: Từ năm 1988 (năm thành lập huyện Giồng Riềng) đến nay, thuộc về thời kỳ đổi mới, có ảnh hƣởng sâu sắc đối với đời sống văn hóa tinh thần nói chung và đời sống tôn giáo nói riêng nơi đây. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Trên cơ sở nghiên cứu đối tƣợng, đề xuất các giải pháp nhằm phát huy mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực trong ảnh hƣởng của Phật giáo Nam tông đối với đời sống văn hóa tinh thần ngƣời Khmer Giồng Riềng, góp phần củng cố và nâng cao đời sống văn hóa tinh thần, đời sống tín ngƣỡng tôn giáo nơi đây. 3.2. Nhiệm vụ Luận văn có ba nhiệm vụ sau: - Thứ nhất: Khái quát lịch sử du nhập Phật giáo Nam tông Khmer vào Nam bộ, trong đó có tỉnh Kiên Giang nói chung và huyện Giồng Riềng nói riêng. - Thứ hai: Khảo sát đặc điểm, vai trò, và ảnh hƣởng của Phật giáo Nam tông đối với đời sống văn hóa tinh thần ngƣời Khmer Giồng Riềng. - Thứ ba: Đề xuất các giải pháp nhằm phát huy mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực trong ảnh hƣởng trên. 4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài 4.1. Cơ sở lý luận Luận văn đƣợc đặt trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, cùng các quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc về tôn giáo. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng kết hợp các phƣơng pháp nghiên cứu sau đây: - Khảo sát: Thu thập các dữ liệu có liên quan đến đối tƣợng nghiên cứu trên địa bàn huyện Giồng Riềng. - Lịch sử và logic: Nghiên cứu lịch sử địa phƣơng và lịch sử Phật giáo Nam tông Khmer, từ đó rút ra logic hình thành, vận động và biến đổi. 3