Luận văn Pháp luật về phòng, chống mua bán người qua thực tiễn ở tỉnh Thanh Hóa

Nội dung tài liệu: Luận văn Pháp luật về phòng, chống mua bán người qua thực tiễn ở tỉnh Thanh Hóa

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT LÊ THỊ LAN ANH PH¸P LUËT VÒ PHßNG, CHèNG MUA B¸N NG¦êI QUA THùC TIÔN ë TØNH THANH HãA Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà nƣớc và pháp luật Mã số: 60 38 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. VŨ CÔNG GIAO HÀ NỘI - 2014
2. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Xin chân thành cảm ơn! NGƢỜI CAM ĐOAN Lê Thị Lan Anh
3. MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KHUNG PHÁP LUẬT QUỐC TẾ, PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ PHÕNG, CHỐNG MUA BÁN NGƢỜI .......................................................................... 7 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÕNG, CHỐNG MUA BÁN NGƢỜI ........ 7 1.1.1. Khái niệm buôn bán ngƣời; mua bán ngƣời; phòng, chống mua bán ngƣời; pháp luật về phòng, chống mua bán ngƣời ....................... 7 1.1.2. Sự cần thiết, ý nghĩa của việc phòng, chống mua bán ngƣời ............ 17 1.1.3. Đặc điểm, nội dung, yêu cầu của pháp luật về phòng, chống mua bán ngƣời ................................................................................... 20 1.2. KHUNG PHÁP LUẬT QUỐC TẾ VỀ PHÕNG, CHỐNG MUA BÁN NGƢỜI ...................................................................................... 28 1.3. KHUNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ PHÕNG, CHỐNG MUA BÁN NGƢỜI ............................................................................ 29 1.3.1. Hệ thống văn bản pháp luật trong nƣớc ............................................. 29 1.3.2. Các điều ƣớc quốc tế.......................................................................... 33 1.3.3. Luật phòng, chống mua bán ngƣời .................................................... 33 Tiểu kết chƣơng 1 .......................................................................................... 34 Chương 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÕNG, CHỐNG MUA BÁN NGƢỜI Ở TỈNH THANH HÓA ...................... 35
4. 2.1. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ VĂN HÓA CỦA TỈNH THANH HÓA ẢNH HƢỞNG ĐẾN VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÕNG. CHỐNG MUA BÁN NGƢỜI ........... 35 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên .............................................................................. 35 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội và văn hóa ................................................ 36 2.2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT PHÕNG, CHỐNG MUA BÁN NGƢỜI Ở TỈNH THANH HÓA ........................................ 41 2.2.1. Tình hình có liên quan đến hoạt động mua bán ngƣời và công tác triển khai thực hiện....................................................................... 41 2.2.2. Kết quả đạt đƣợc ................................................................................ 47 2.2.3. Những tồn tại, hạn chế trong việc phòng ngừa mua bán ngƣời ở tỉnh Thanh Hóa ............................................................................... 58 2.3. PHÁT HIỆN, XỬ LÝ HÀNH VI MUA BÁN NGƢỜI Ở TỈNH THANH HÓA ..................................................................................... 60 2.3.1. Kết quả phát hiện, xử lý hành vi mua bán ngƣời ở tỉnh Thanh Hóa ............ 60 2.3.2. Những tồn tại, hạn chế trong việc phát hiện, xử lý mua bán ngƣời ở tỉnh Thanh Hóa ..................................................................... 70 2.4. BẢO VỆ, HỖ TRỢ HÕA NHẬP CỘNG ĐỒNG CHO NẠN NHÂN BỊ BUÔN BÁN Ở TỈNH THANH HÓA ................................... 72 2.4.1. Kết quả tiếp nhận, xác minh, hỗ trợ ban đầu cho nạn nhân .............. 72 2.4.2. Kết quả giải cứu, bảo vệ nạn nhân ..................................................... 75 2.4.3. Kết quả hỗ trợ nạn nhân tái hòa nhập cộng đồng .............................. 77 2.4.4. Kết quả bảo vệ, hỗ trợ nạn nhân và nhân chứng trong hoạt động tố tụng ....................................................................................... 79 2.4.5. Những tồn tại, hạn chế trong việc bảo vệ, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán ở tỉnh Thanh Hóa ................................................................ 84 Tiểu kết chƣơng 2 .......................................................................................... 87
5. Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÕNG, CHỐNG MUA BÁN NGƢỜI Ở TỈNH THANH HÓA ................................ 89 3.1. YÊU CẦU KHÁCH QUAN CỦA VIỆC NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÕNG, CHỐNG MUA BÁN NGƢỜI Ở TỈNH THANH HÓA ........................................................... 89 3.1.1. Yêu cầu đƣa các chủ trƣơng, đƣờng lối, chính sách của Đảng và pháp luật Nhà nƣớc về phòng, chống mua bán ngƣời vào thực tiễn đời sống của tỉnh Thanh Hóa .............................................. 90 3.1.2. Yêu cầu bảo vệ quyền con ngƣời, quyền công dân trong thời kỳ CNH, HĐH của tỉnh Thanh Hóa .................................................. 91 3.1.3. Yêu cầu về khắc phục hạn chế của việc thực hiện pháp luật phòng, chống mua bán ngƣời ở tỉnh Thanh Hóa ............................... 93 3.2. QUAN ĐIỂM VỀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÕNG, CHỐNG MUA BÁN NGƢỜI TỈNH THANH HÓA ..................................................................................... 94 3.2.1. Phòng, chống mua bán ngƣời là một trong những nhiệm vụ cơ bản của Đảng bộ, chính quyền và các tổ chức chính trị xã hội của tỉnh Thanh Hóa ............................................................................ 94 3.2.2. Tuyên truyền, phổ biến, nâng cao ý thức pháp luật về phòng, chống mua bán ngƣời cho nhân dân góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ............ 95 3.2.3. Phòng, chống mua bán ngƣời luôn gắn với mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh Thanh Hóa trong thời kỳ mới ...... 97 3.3. GIẢI PHÁP NẦNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÕNG, CHỐNG MUA BÁN NGƢỜI TỪ THỰC TIỄN Ở TỈNH THANH HÓA ........................................................... 98
6. 3.3.1. Tiếp tục hoàn thiện pháp luật về phòng, chống mua bán ngƣời ............. 98 3.3.2. Hoàn thiện cơ chế xã hội đấu tranh phòng, chống tội phạm về mua bán ngƣời ................................................................................. 101 3.3.3. Nguồn lực đảm bảo cho việc thực hiện pháp luật phòng, chống mua bán ngƣời ................................................................................. 104 3.3.4. Tăng cƣờng vai trò lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, trách nhiệm của các cơ quan trong hệ thống chính trị của tỉnh Thanh Hóa để thực hiện tốt pháp luật phòng, chống mua bán ngƣời ................ 106 3.3.5. Tăng cƣờng hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về phòng, chống mua bán ngƣời, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật về phòng, chống mua bán ngƣời trong các tầng lớp cán bộ, nhân dân ở tỉnh Thanh Hóa ................................... 107 3.3.6. Xử lý nghiêm minh, kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật về phòng, chống mua bán ngƣời .......................................................... 109 3.3.7. Tăng cƣờng công tác thanh tra, giám sát của các cơ quan có thẩm quyền trong quá trình thực hiện pháp luật về phòng, chống mua bán ngƣời....................................................................... 110 Tiểu kết chƣơng 3 ........................................................................................ 112 KẾT LUẬN .................................................................................................. 113 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 115
7. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT BBN: Buôn bán ngƣời BLDS: Bộ luật dân sự BLHS: Bộ luật hình sự BLTTHS: Bộ luật tố tụng hình sự CNH, HĐH: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CTXH: Công tác xã hội MBN: Mua bán ngƣời PCMBN: Phòng, chống mua bán ngƣời UBND: Ủy ban nhân dân
8. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của luận văn Trong những năm gần đây, mua bán ngƣời (MBN) đã trở thành một vấn nạn, gây nhiều bức xúc trong xã hội ở nƣớc ta. Tình hình tội phạm MBN diễn biến ngày càng nghiêm trọng, tính chất và thủ đoạn hoạt động của bọn tội phạm ngày càng phức tạp, tinh vi. Tội phạm MBN hoạt động dƣới nhiều hình thức ngày càng đa dạng, nhiều trƣờng hợp có tổ chức chặt chẽ, có sự móc nối với các tổ chức tội phạm ở nƣớc ngoài (mang tính chất xuyên quốc gia). Nhận thức rõ sự nguy hiểm của tội phạm MBN, Đảng và Nhà nƣớc ta rất quan tâm đến việc phòng, chống loại tội phạm này. Nhiều chính sách, pháp luật đã đƣợc Đảng và Nhà nƣớc ban hành nhằm phòng ngừa, ngăn chặn, trừng trị tội phạm MBN. Một bộ máy tổ chức có sự tham gia của cả hệ thống chính trị từ trung ƣơng đến địa phƣơng cũng đã đƣợc thiết lập cho công tác này. Bên cạnh đó, Nhà nƣớc đã triển khai thực hiện nhiều biện pháp tuyên truyền, giáo dục trong nhân dân về các hành vi, thủ đoạn của những kẻ MBN, đồng thời có các biện pháp giúp đỡ những nạn nhân bị mua bán phục hồi, hoà nhập cộng đồng. Nhà nƣớc cũng đã phối hợp với các tổ chức quốc tế và các quốc gia, đặc biệt là các nƣớc trong khu vực, để triển khai nhiều dự án hợp tác về phòng, chống buôn bán ngƣời. Nhờ những nỗ lực nêu trên, trong những năm gần đây, công tác phòng, chống mua bán ngƣời (PCMBN) ở Việt Nam đã có những chuyển biến tích cực, tệ nạn MBN đã từng bƣớc đƣợc ngăn chặn. Tuy nhiên, trên thực tế tình trạng MBN ở nƣớc ta vẫn đang diễn biến nghiêm trọng và phức tạp, đòi hỏi cần phải tiếp tục hoàn thiện hơn nữa các cơ chế pháp lý về phòng chống tệ nạn này ở tất cả các cấp, đặc biệt là ở cấp địa phƣơng. Thanh Hoá là một tỉnh nằm ở phía Bắc Miền Trung, diện tích tự nhiên 11.116,34km vuông, chiếm 3,25 % tổng diện tích tự nhiên của cả nƣớc. Địa 1
9. hình Thanh Hoá rất phức tạp, thấp dần từ phía Tây sang phía Đông, vùng miền núi, trung du chiếm phần lớn diện tích của tỉnh. Đồng bằng Thanh Hoá lớn nhất khu vực miền Trung và lớn thứ 3 của cả nƣớc. Thanh Hoá có 27 đơn vị hành chính trực thuộc, gồm một thành phố trực thuộc tỉnh, 2 thị xã và 24 huyện; có 639 đơn vị hành chính cấp xã. Theo kết quả điều tra dân số năm 2013, Thanh Hoá có 3,62 triệu ngƣời, đứng thứ 3 trong cả nƣớc, chỉ sau Thành phố Hồ Chí Minh và Thành phố Hà Nội. Tỉnh Thanh Hóa có 7 dân tộc chủ yếu là Kinh, Mƣờng, Thái, Thổ, Dao, Mông, Khơ Mú, dân cƣ phân bố không đều giữa các vùng miền. Trong những năm qua, công tác PCMBN luôn đƣợc các cấp ủy Đảng, chính quyền tỉnh Thanh Hóa quan tâm, chỉ đạo thực hiện nên đã đạt đƣợc nhiều kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, do nhận thức pháp luật của ngƣời dân còn hạn chế cùng với những khó khăn về kinh tế và công tác tổ chức thực hiện pháp luật về PCMBN còn chƣa đồng nhất; nên Thanh Hóa hiện vẫn là một trong những “điểm nóng” về tình trạng MBN trên cả nƣớc. Là một cán bộ công tác và sinh sống trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, tác giả nhận thấy có nhiều bất cập, hạn chế trong công tác PCMBN ở địa phƣơng và luôn trăn trở với các câu hỏi: Làm thế nào để thực hiện tốt pháp luật về phòng, chống mua bán người? Liệu có giải pháp nào để thực hiện pháp luật về phòng, chống mua bán người có hiệu quả hơn ở tỉnh Thanh Hóa? Vì vậy, tác giả đã chọn đề tài "Pháp luật về phòng, chống mua bán người qua thực tiễn ở tỉnh Thanh Hóa" để làm luận văn thạc sĩ luật học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu MBN là một vấn đề xã hội bức xúc nên trong thời gian qua việc phòng, chống tệ nạn này ở nƣớc ta đã đƣợc nhiều cơ quan, tổ chức và cá nhân quan tâm nghiên cứu. Cho đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu về PCMBN từ nhiều góc độ và lĩnh vực khác nhau đƣợc công bố ở nƣớc ta, trong đó tiêu biểu nhƣ: 2
10. - Lê Thị Quý, Phòng chống buôn bán phụ nữ các tỉnh phía Bắc Việt Nam, Nxb Phụ nữ, Hà Nội, 1999. - Lê Thị Quý: Vấn đề ngăn chặn nạn buôn bán phụ nữ ở Việt Nam, Nxb Lao động - xã hội, Hà Nội, 2000. - Lê Thị Quý, „Phòng chống buôn bán phụ nữ và trẻ em qua biên giới‟, Nxb Phụ nữ, HN, 2005. - Vũ Ngọc Bình: "Phòng, chống buôn bán và mại dâm trẻ em", Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2002. - Chu Thị Thoa, "Hoàn thiện pháp luật phòng, chống mua bán phụ nữ, trẻ em ở Việt Nam hiện nay", Luận văn thạc sĩ luật học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 2002. - Nguyễn Quang Dũng: "Tình hình tội phạm mua bán phụ nữ qua biên giới nƣớc ta và hoạt động phòng ngừa của bộ đội biên phòng", Tạp chí Công an nhân dân, số 7, 2003. - Đặng Xuân Khang: "Tội phạm mua bán phụ nữ, trẻ em qua biên giới Việt Nam - thực trạng và giải pháp", Đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ, Bộ Công an, 2004. - Nguyễn Thị Lan: “Bàn về tội mua bán ngƣời trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự 1999”, Tạp chí Khoa học, Luật học, ĐHQGHN, số 25, 2009. Các công trình nêu trên đã cung cấp một khối lƣợng kiến thức, thông tin lớn về PCMBN ở các góc độ, cấp độ khác nhau. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chƣa có công trình nào tập trung đề cập đến thực trạng pháp luật về PCMBN ở cấp địa phƣơng nói chung, cũng nhƣ ở tỉnh Thanh Hóa nói riêng. Thêm vào đó, hầu hết các công trình nghiên cứu nói trên đều đƣợc thực hiện và công bố trƣớc khi Luật PCMBN đƣợc thông qua và có hiệu lực (năm 2011) nên có nhiều thông tin, kiến thức và nhận định không còn phù hợp. Vì vậy, 3