Luận văn Pháp luật một số quốc gia về sử dụng khoảng không vũ trụ và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam trong quá trình xây dựng pháp luật vũ trụ

Nội dung tài liệu: Luận văn Pháp luật một số quốc gia về sử dụng khoảng không vũ trụ và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam trong quá trình xây dựng pháp luật vũ trụ

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT VŨ THỊ NHƯ QUỲNH PHÁP LUẬT MỘT SỐ QUỐC GIA VỀ SỬ DỤNG KHOẢNG KHÔNG VŨ TRỤ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM ĐỐI VỚI VIỆT NAM TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG PHÁP LUẬT VŨ TRỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Hà Nội - 2011
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT VŨ THỊ NHƯ QUỲNH PHÁP LUẬT MỘT SỐ QUỐC GIA VỀ SỬ DỤNG KHOẢNG KHÔNG VŨ TRỤ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM ĐỐI VỚI VIỆT NAM TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG PHÁP LUẬT VŨ TRỤ Chuyên ngành: Luật Quốc tế Mã số: 60 38 60 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Bá Diến Hà Nội - 2011
3. MỤC LỤC Trang Lời cam đoan ............................................................................................................. 1 Mục lục ....................................................................................................................... 2 Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt ................................................................... 6 Danh mục các bảng ................................................................................................... 7 Danh mục các sơ đồ ................................................................................................... 8 MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 10 Chƣơng 1: TỔNG QUAN KHUNG PHÁP LUẬT QUỐC TẾ VỀ KHAI THÁC VÀ SỬ DỤNG KHOẢNG KHÔNG VŨ TRỤ VÌ MỤC ĐÍCH HÒA BÌNH .... 15 1.1. Một số khái niệm cơ bản .................................................................................. 15 1.1.1. Khái niệm Khoảng không vũ trụ .................................................................... 15 1.1.2. Khái niệm Vật thể vũ trụ ................................................................................. 18 1.1.3. Khái niệm Sử dụng hòa bình khoảng không vũ trụ ........................................ 18 1.2. Khái niệm và lịch sử hình thành Luật Vũ trụ quốc tế ................................. 19 1.2.1. Khái niệm Luật Vũ trụ quốc tế và Khung pháp luật vũ trụ quốc tế ................ 19 1.2.2. Lịch sử hình thành Luật Vũ trụ quốc tế ......................................................... 20 1.3. Chủ thể của Luật Vũ trụ quốc tế ................................................................... 23 1.3.1. Quốc gia - chủ thể chủ yếu, quan trọng của Luật Vũ trụ quốc tế .................. 23 1.3.2. Các tổ chức quốc tế liên chính phủ ................................................................ 26 1.4. Nguồn của Luật Vũ trụ quốc tế ..................................................................... 29 1.4.1. Các điều ước quốc tế về vũ trụ ....................................................................... 29 1.4.2. Tập quán quốc tế ............................................................................................ 35 1.4.3. Các nghị quyết mang tính chất khuyến nghị của Đại hội đồng Liên hợp quốc ...................................................................................................... 36 1.5. Các nguyên tắc cơ bản của Luật Vũ trụ quốc tế .......................................... 37 1.6. Nhận định về sự phát triển của Luật Vũ trụ quốc tế trong thế kỷ 21 ........ 38 1
4. 1.6.1. Tiếp tục hoàn thiện hệ thống các điều ước quốc tế về vũ trụ.......................... 39 1.6.2. Thiết lập tiêu chuẩn cụ thể trong các điều ước quốc tế về vũ trụ .................. 40 1.6.3. Xác định một ranh giới vũ trụ thống nhất ....................................................... 41 1.6.4. Thay đổi cơ chế về sử dụng quỹ đạo địa tĩnh ................................................. 41 1.6.5. Sửa dổi các nguyên tắc liên quan đến sử dụng nguồn năng lượng hạt nhân ngoài khoảng không vũ trụ ........................................................................................ 42 1.6.6. Thiết lập cơ chế pháp lý nhằm xử lý rác thải vũ trụ ....................................... 43 1.6.7. Thúc đẩy phi quân sự hoá vũ trụ ..................................................................... 44 1.6.8. Sự nở rộ của các điều ước quốc tế song phương, đa phương về ứng dụng công nghệ vũ trụ vào mục đích hoà bình ........................................................................... 45 1.6.9. Một số vấn đề khác ........................................................................................ 46 Chƣơng 2: PHÁP LUẬT MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI VỀ KHAI THÁC VÀ SỬ DỤNG KHOẢNG KHÔNG VŨ TRỤ VÌ MỤC ĐÍCH HÒA BÌNH ........................................................................................................................ 47 2.1. Vai trò của pháp luật quốc gia trong việc điều chỉnh hoạt động sử dụng khoảng không vũ trụ vì mục đích hòa bình ......................................................... 47 2.1.1. Pháp luật quốc gia về khoảng không vũ trụ có vai trò quan trọng góp phần tuân thủ và thực thi các cam kết quốc tế mà quốc gia là thành viên ........................ 48 2.1.2. Vai trò của pháp luật quốc gia trong việc điều chỉnh, quản lý và phát triển hoạt động vũ trụ trong phạm vi lãnh thổ quốc gia ................................................... 49 2.1.3. Pháp luật quốc gia tạo hành lang thúc đẩy các hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực vũ trụ .......................................................................................................... 50 2.2. Tổng quan về tình hình xây dựng hệ thống chính sách, pháp luật của các quốc gia trên thế giới về sử dụng khoảng không vũ trụ ..................................... 50 2.2.1. Tình hình ký kết, gia nhập các điều ước quốc tế về sử dụng khoảng không vũ trụ của các quốc gia trên thế giới ............................................................................. 54 2.2.2. Khái quát chung về hệ thống chính sách, pháp luật sử dụng khoảng không vũ trụ của các quốc gia trên thế giới ............................................................................. 55 2.3. Các cấu trúc khung pháp luật về khai thác và sử dụng khoảng không vũ trụ hiện nay trên thế giới ....................................................................................... 55 2.3.1. Cấu trúc 1 - xây dựng một luật tổng quát bao trùm tất cả các lĩnh vực của hoạt động vũ trụ và các văn bản dưới luật bổ trợ/ cụ thể hóa .......................................... 57 2
5. 2.3.2. Cấu trúc 2 - mỗi lĩnh vực có liên quan đến hoạt động vũ trụ được điều chỉnh bằng văn bản pháp lý riêng (có hiệu lực ngang nhau) ............................................. 57 2.3.3. Cấu trúc 3 - xây dựng một luật chính điều chỉnh hoạt động vũ trụ và các luật "vệ tinh" điều chỉnh những lĩnh vực có liên quan .................................................... 59 2.4. Hệ thống pháp luật của một số quốc gia trên thế giới về sử dụng khoảng không vũ trụ vì mục đích hòa bình ....................................................................... 59 2.4.1. Hệ thống pháp luật vũ trụ của Liên Bang Nga ............................................... 59 2.4.2. Hệ thống pháp luật vũ trụ của Hoa Kỳ ........................................................... 71 2.4.3. Hệ thống pháp luật vũ trụ của Ukraine ........................................................... 80 2.4.4. Hệ thống pháp luật vũ trụ của Indonesia ........................................................ 87 2.5. Nhận định những điểm tƣơng đồng và khác biệt trong hệ thống pháp luật vũ trụ của một số quốc gia trên thế giới ............................................................... 93 2.5.1. Phạm vi điều chỉnh ......................................................................................... 93 2.5.2. Cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động vũ trụ ............................................. 95 2.5.3. Vấn đề cấp phép và giám sát hoạt động vũ trụ .............................................. 96 2.5.4. Đăng ký vật thể vũ trụ .................................................................................... 98 2.5.5. Các quy định liên quan đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại ....................... 99 Chƣơng 3: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ, GIẢI PHÁP ĐỐI VỚI QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG PHÁP LUẬT VỀ SỬ DỤNG KHOẢNG KHÔNG VŨ TRỤ VÌ MỤC ĐÍCH HÒA BÌNH CỦA VIỆT NAM ................................................................. 100 3.1. Sự cần thiết phải xây dựng hệ thống pháp luật của Việt Nam về sử dụng khoảng không vũ trụ vì mục đích hòa bình ....................................................... 100 3.1.1. Sự phát triển của khoa học công nghệ vũ trụ ở Việt Nam và nhu cầu điều chỉnh bằng chính sách, pháp luật ........................................................................... 100 3.1.2. Những hạn chế, bất cấp của hệ thống pháp luật vũ trụ Việt Nam hiện nay .. 104 3.1.3. Xu thế hội nhập, phát triển chung của các quốc gia trên thế giới ................ 106 3.1.4. Nâng cao vị thế của Việt Nam trong các mối quan hệ chính trị, ngoại giao, đồng thời khẳng định vào bảo vệ chủ quyền quốc gia ........................................... 107 3.1.5. Thực hiện các nghĩa vụ quốc tế của Việt Nam trong lĩnh vực sử dụng khoảng không vũ trụ vì mục đích hòa bình ........................................................................ 108 3.1.6. Tạo hành lang pháp lý thúc đẩy hợp tác quốc tế .......................................... 110 3
6. 3.2. Một số định hƣớng và nguyên tắc cơ bản chỉ đạo việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật vũ trụ vì mục đích hòa bình của Việt Nam ............. 111 3.2.1. Định hướng xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam về khai thác, sử dụng khoảng không vũ trụ vì mục đích hòa bình ..................................... 111 3.2.2. Các nguyên tắc cơ bản chỉ đạo việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật vũ trụ Việt Nam ............................................................................................... 115 3.3. Các khuyến nghị cho việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam về sử dụng khoảng không vũ trụ qua nghiên cứu kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới ............................................................................................ 116 3.3.1. Cấu trúc khung pháp luật (đề xuất) về khai thác và sử dụng khoảng không vũ trụ ở Việt Nam ........................................................................................................ 116 3.3.2. Khuyến nghị cấu trúc cơ bản của Luật chuyên biệt điều chỉnh hoạt động vũ trụ ở Việt Nam ........................................................................................................ 120 3.3.3. Khuyến nghị nội dung cơ bản của Luật chuyên biệt điều chỉnh hoạt động vũ trụ của Việt Nam .................................................................................................... 123 3.4. Một số giải pháp đảm bảo cho việc xây dựng và thực thi pháp luật Việt Nam về sử dụng khoảng không vũ trụ vì mục đích hòa bình ........................... 132 3.4.1. Đường lối, chính sách, chiến lược của Việt Nam về khoảng không vũ trụ .. 132 3.4.2. Các thiết chế và bộ máy quản lý hoạt động khai thác, sử dụng khoảng không vũ trụ của Việt Nam ................................................................................................ 136 3.4.3. Giải pháp về nguồn nhân lực ........................................................................ 137 3.4.4. Giải pháp về cơ sở hạ tầng, vốn đầu tư ........................................................ 140 3.4.5. Giải pháp về hợp tác quốc tế ......................................................................... 141 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 143 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 144 PHỤ LỤC I - BẢNG TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CÁC QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI TRONG LĨNH VỰC PHÁP LUẬT VŨ TRỤ .......................................................................................... 149 PHỤC LỤC II - CÁC VĂN BẢN PHÁP LUẬT VÀ CÁC VĂN BẢN KHÁC CỦA VIỆT NAM LIÊN QUAN ĐẾN LĨNH VỰC VŨ TRỤ ............................ 152 4
7. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT CNVT : Công nghệ vũ trụ COPUOS : The United Nations Committee on the Peaceful Uses of Outer Space (Ủy ban sử dụng khoảng không vũ trụ vào mục đích hòa bình) Công ước Trách nhiệm 1972 : Công ước về trách nhiệm quốc tế đối với các thiệt hại phát sinh do phương tiện vũ trụ gây ra năm 1972 Công ước Đăng ký 1975 : Công ước về đăng ký phương tiện vũ trụ được phóng lên khoảng không vũ trụ năm 1975 Hiệp ước Vũ trụ 1967 : Hiệp ước về các nguyên tắc hoạt động của quốc gia trong nghiên cứu và sử dụng khoảng không vũ trụ năm 1967 Hiệp định Cứu hộ 1968 : Hiệp định về cứu hộ phi công vũ trụ, trao trả phi công vũ trụ và các phương tiện được đưa vào khoảng không vũ trụ năm 1968 Hiệp định Mặt trăng 1979 : Hiệp định về hoạt động của quốc gia trên Mặt trăng và các hành tinh năm 1979 KKVT : Khoảng không vũ trụ LBN : Liên Bang Nga LHQ : Liên hợp quốc UNOOSA : United Nations Office for Outer Space Affairs (Cơ quan về các vấn đề vũ trụ của Liên hợp quốc) 5
8. DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Số trang Tình hình các quốc gia đã gia nhập, thông qua hoặc ký các điều ước quốc tế về khoảng Bảng số 2.1 51 không vũ trụ (tính đến 1/1/2010) Bảng thống kê các điều ước quốc tế về sử dụng khoảng không vũ trụ vì mục đích hòa bình mà Bảng số 3.1 Việt Nam đã gia nhập, thông qua, phê chuẩn, 108 chấp nhận hoặc ký 6
9. DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Số hiệu sơ Tên sơ đồ Số trang đồ Cấu trúc 1 - xây dựng một luật tổng quát bao trùm Sơ đồ 2.1 tất cả các lĩnh vực của hoạt động vũ trụ và các văn 56 bản dưới luật bổ trợ/cụ thể hóa Cấu trúc 2 - mỗi lĩnh vực có liên quan đến hoạt động Sơ đồ 2.2 vũ trụ được điều chỉnh bằng văn bản pháp lý riêng 57 (có hiệu lực ngang nhau) Cấu trúc 3 – xây dựng một luật chính điều chỉnh Sơ đồ 2.3 hoạt động vũ trụ và các đạo luật “vệ tinh” điều chỉnh 58 những lĩnh vực có liên quan Cấu trúc khung pháp luật của Liên Bang Nga về khai Sơ đồ 2.4 60 thác và sử dụng khoảng không vũ trụ Cơ cấu tổ chức của Cơ quan vũ trụ Liên Bang Nga Sơ đồ 2.5 (Theo quy định của Nghị quyết 468 về Quy chế của 68 Cơ quan vũ trụ Nga) Cấu trúc khung pháp luật của Hoa Kỳ về khai thác Sơ đồ 2.6 73 và sử dụng khoảng không vũ trụ Cấu trúc Luật Hàng không vũ trụ quốc gia Hoa Kỳ Sơ đồ 2.7 75 2000 Cấu trúc khung pháp luật của Ukraine về khai thác Sơ đồ 2.8 82 và sử dụng khoảng không vũ trụ 7
10. Cấu trúc khung pháp luật của Indonesia về khai thác Sơ đồ 2.9 88 và sử dụng khoảng không vũ trụ Cấu trúc khung pháp luật vũ trụ của Việt Nam (đề Sơ đồ 3.1 120 xuất) Cấu trúc cơ quan quản lý hoạt động vũ trụ ở Việt Sơ đồ 3.2 127 Nam (đề xuất) 8