Luận văn Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động của Hải quan Việt Nam hiện nay - Qua thực tiễn tỉnh Thừa Thiên - Huế

Nội dung tài liệu: Luận văn Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động của Hải quan Việt Nam hiện nay - Qua thực tiễn tỉnh Thừa Thiên - Huế

1. MỤC LỤC Trang bìa phụ Lời cam đoan Mục lục MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài .......................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ........................................... 4 4. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ............................................................. 5 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ................................................... 5 6. Những điểm mới của luận văn ...................................................................... 6 7. Ý nghĩa của luận văn ..................................................................................... 6 8. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN VIỆT NAM ....................................................................... 7 1.1. VỊ TRÍ, VAI TRÒ VÀ ĐẶC TRƯNG VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN VIỆT NAM ........................................................... 7 1.1.1. Vị trí, vai trò về tổ chức và hoạt động của ngành Hải quan ................... 7 1.1.2. Những đặc trưng về tổ chức và hoạt động của Hải quan. .............................. 8 1.2. KHÁI NIỆM, ĐẶC TRƯNG CỦA PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN ...... 14 1.2.1. Khái niệm pháp chế xã hội chủ nghĩa ................................................... 14 1.2.1. Khái niệm, đặc trưng của pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động của Hải quan .................................................................... 19
2. Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN VIỆT NAM, THỰC TIỄN Ở THỪA THIÊN HUẾ ......................... 25 2.1. KHÁI QUÁT VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN HUẾ TỪ 1990 ĐẾN NAY ....................................................... 25 2.1.1. Khái quát về tổ chức hải quan Huế ....................................................... 25 2.1.2. Khái quát về hoạt động hải quan Huế ................................................... 31 2.2. THỰC TRẠNG CỦA PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG TỔ CHỨC CỦA HẢI QUAN HUẾ NÓI RIÊNG VÀ HẢI QUAN VIỆT NAM NÓI CHUNG TỪ 1990 ĐẾN NAY ............ 50 2.2.1. Giai đoạn từ 1990 đến 2001 .................................................................. 50 2.2.2. Giai đoạn từ 2001 đến nay .................................................................... 57 2.3. THỰC TRẠNG PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN HUẾ TỪ 1990 ĐẾN NAY ............. 60 2.3.1. Giai đoạn từ 1990 đến 2001 .................................................................. 61 2.3.2. Giai đoạn từ 2001 đến nay .................................................................... 63 Chương 3: YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN HUẾ HIỆN NAY .................................................. 71 3.1. YÊU CẦU BẢO ĐẢM PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN HUẾ ....... 71 3.1.1. Bảo đảm vai trò lãnh đạo của Đảng trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế ........................................................................................ 72 3.1.2. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động hải quan Huế phải đáp ứng yêu cầu cải cách thể chế về tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước ......................................... 74 3.1.3. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động của hải quan Huế phải đáp ứng các yêu cầu mục tiêu phát triển, hiện đại hóa hải quan .......... 75
3. 3.1.4. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động hải quan Huế phải đáp ứng yêu cầu xây dựng lực lượng hải quan chuyên nghiệp, minh bạch, hiệu quả ................................................................. 76 3.1.5. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động hải quan Huế phải đảm bảo yêu cầu phát triển sự hợp tác kinh tế, đầu tư, giao lưu quốc tế ................................................................................................... 78 3.1.6. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động hải quan Huế phải đảm bảo yêu cầu thu đủ ngân sách nhà nước, tạo thuận lợi cho thương mại, xuất nhập cảnh, du lịch ......................................... 79 3.2. GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN HUẾ TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ...................................................... 81 3.2.1. Phát huy dân chủ, tăng cường pháp chế trong tổ chức và hoạt động của hải quan Huế ................................................................................... 81 3.2.2. Đổi mới, hoàn thiện hệ thống thể chế về tổ chức và hoạt động của hải quan Huế ......................................................................................... 85 3.2.3. Tăng cường sự giám sát, kiểm tra, kiểm soát của các thiết chế quyền lực công cộng đối với tổ chức và hoạt động của hải quan Huế ............... 89 3.2.4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra sự tuân thủ pháp luật về tổ chức và hoạt động của hải quan Huế .................................................... 93 3.2.5. Nâng cao năng lực tổ chức và hoạt động của hải quan các cấp ............ 96 3.2.6. Đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục, nâng cao trình độ văn hóa, năng lực áp dụng pháp luật cho đội ngũ cán bộ, công chức hải quan Huế ........................................................................ 99 KẾT LUẬN .................................................................................................. 102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 104
4. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Pháp chế xã hội chủ nghĩa (XHCN) có từ sau Cách mạng Tháng Mười Nga. V.I.Lê-nin là người đưa ra định nghĩa pháp chế và các nguyên tắc của nó đã làm giàu thêm lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về nhà nước và pháp luật. Khái niệm pháp chế: “Pháp chế XHCN là một chế độ đặc biệt của đời sống chính trị - xã hội, trong đó tất cả các cơ quan nhà nước, các tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân, nhân viên nhà nước và mọi công dân đều phải tôn trọng và thực hiện Hiến pháp, pháp luật một cách nghiêm chỉnh, triệt để, chính xác. Mọi hành động xâm phạm lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích của tập thể, của công dân đều bị xử lý theo pháp luật”. Trên cơ sở hệ thống pháp luật về tổ chức và hoạt động của Hải quan không ngừng được xây dựng, hoàn thiện. Từ Pháp lệnh Hải quan 1990, Luật Hải quan 2001 đến Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật hải quan ngày 26/5/2005, tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế ngày càng đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới, góp phần thúc đẩy hội nhập nền kinh tế và đảm bảo an ninh chính trị, kinh tế, trật tự an toàn xã hội, đảm bảo nguồn thu ngân khố quốc gia; đồng thời, góp phần củng cố, tăng cường pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Việt Nam nói chung và Hải quan Huế nói riêng hiện nay. Thực tiễn cho thấy, thời gian qua, pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt động của Hải quan không ngừng được tăng cường nhằm bảo đảm cho pháp luật hải quan đi vào đời sống kinh tế - xã hội và được tuân thủ nghiêm chỉnh. Hàng loạt vụ buôn lậu, gian lận thương mại, trốn thuế xuất nhập khẩu được phát hiện và xử lý kịp thời; góp phần quan trọng cho việc thu ngân sách nhà nước và giữ gìn an ninh kinh tế, chính trị, trật tự an toàn xã hội. 1
5. Tuy nhiên, pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế còn nhiều tồn tại không ít những yếu kém, khiếm khuyết, như: - Việc áp dụng hệ thống pháp luật về tổ chức và hoạt động của Hải quan Việt nam vẫn còn có nhiều bất cập, thiếu tính ổn định, thiếu tính khả thi, chưa phù hợp, đáp ứng kịp thực tiễn đổi mới, mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế, chưa phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập. Công tác rà soát, góp ý việc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật về tổ chức và hoạt động hải quan vẫn còn thiếu chủ động, chưa trở thành yếu tố góp phần tích cực vào việc hoàn thiện, đổi mới cơ cấu tổ chức, hoạt động hải quan. - Sự tuân thủ pháp luật và chấp hành pháp luật hải quan của một bộ phận cán bộ, công chức hải quan và tổ chức, cá nhân hoạt động xuất nhập khẩu vẫn còn không nghiêm dẫn đến phát sinh tiêu cực, phiền hà, tham nhũng, gian lận thương mại, buôn lậu, trốn thuế, lừa đảo rút "ruột" ngân sách nhà nước... điều này tác động không nhỏ đến đời sống kinh tế - xã hội, kinh tế đối ngoại, đầu tư, du lịch, gây mất lòng tin của Đảng, Nhà nước, nhân dân đối với hệ thống tổ chức và hoạt động của Hải quan. - Cơ chế đảm bảo cho việc tuân thủ và chấp hành nghiêm minh pháp luật, pháp chế hải quan còn thiếu rõ ràng, minh bạch, chưa hiệu quả, cũng như chưa đủ tính cưỡng chế đảm bảo duy trì việc tuân thủ và thực hiện pháp luật một cách thường xuyên, liên tục và đồng bộ... Vì các lý do trên tôi chọn đề tài: "Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động của Hải quan Việt Nam hiện nay - qua thực tiễn tỉnh Thừa Thiên - Huế” để nghiên cứu và viết luận văn thạc sĩ Luật học. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Pháp chế XHCN là một trong những phạm trù pháp lý cơ bản có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn của đời sống chính trị, kinh tế và xã hội. 2
6. Vì vậy được nhiều học giả quan tâm nghiên cứu, xem xét trên nhiều bình diện và nhiều khía cạnh khác nhau. Các công trình nghiên cứu về pháp chế XHCN tiêu biểu cả trong và ngoài nước có thể chia thành hai nhóm: Nhóm một là các công trình nghiên cứu về pháp chế nói chung: Đến nay đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu về pháp chế XHCN đề cập đến những vấn đề lý luận chung về pháp chế như khái niệm các mối quan hệ, nguyên tắc của pháp chế XHCN. Điều đó được thể hiện ở một số công trình khoa học như: - GS.TS Trần Ngọc Đường, Suy nghĩ về một trong những luận điểm của V.I.Lênin, Dân chủ và pháp luật, số 11, Hà Nội, 1997, tr.2-3. - Hồ Chủ tịch và pháp chế, TP. Hồ Chí Minh, Nxb Hội Luật gia Việt Nam, 1985, 266 trang. Sách giới thiệu những nội dung tư tưởng và yêu cầu của pháp chế của Hồ Chí Minh. - Triệu Tử Bình (Trung Quốc), Học tập quán triệt văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XVI - "Nghiên cứu sâu sắc Luật học, đẩy mạnh xây dựng nền pháp chế toàn diện", Tạp chí Luật học Trung Quốc số 1/2006 Bắc Kinh, Nxb Tạp chí Luật học Trung Quốc. Võ Khánh Vinh: "Pháp chế xã hội chủ nghĩa - một phương thức thể hiện và thực hiện quyền lực của nhân dân", Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số 1/1991; Hoàng Văn Hảo: "Vấn đề giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa dân chủ và pháp chế trong quá trình đổi mới ở nước ta", Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số 2/1992; Đào Trí Úc: "Tăng cường tính thống nhất của pháp chế, nghiêm chỉnh tuân theo và chấp hành pháp luật", Tạp chí Cộng sản, số 3/1995... Nhóm hai là các công trình tiêu biểu nghiên cứu pháp chế XHCN trên từng lĩnh vực cụ thể gồm có: 3
7. - "Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động của lực lượng công an nhân dân trên lĩnh vực bảo vệ an ninh quốc gia ở nước ta hiện nay", Luận án Phó tiến sĩ luật học của Nguyễn Phùng Hồng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 1994; - "Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa về kinh tế trong quản lý nhà nước nền kinh tế thị trường định hướng pháp chế xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay", Luận án Phó tiến sĩ Luật học của Quách Sĩ Hùng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 1996; - "Tăng cường pháp chế trong lĩnh vực giao thông đường bộ ở nước ta hiện nay", Luận văn thạc sĩ Luật học của Nguyễn Huy Bằng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 2001; - "Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp của Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội", Luận văn thạc sĩ Luật học của Nguyễn Chí Dũng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 2003... Các công trình đều đưa ra khái niệm pháp chế XHCN nói chung và khái niệm, đặc trưng vai trò và giải pháp tăng cường pháp chế XHCN trên từng lĩnh vực cụ thể. Từ tình hình nghiên cứu trên cho thấy, đến nay chưa có công trình khoa học nào trực tiếp nghiên cứu “Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động của Hải quan Việt Nam hiện nay - qua thực tiễn tỉnh Thừa Thiên - Huế”. Mặc dù vậy, các công trình đã công bố nêu trên là tài liệu tham khảo có giá trị để nghiên cứu và viết hoàn thiện đề tài luận văn. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Về đối tượng nghiên cứu của luận văn: trên cơ sở nghiên cứu pháp chế XHCN, luận văn nghiên cứu đặc điểm và nội dung vai trò của pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Việt nam. 4
8. Nghiên cứu thực trạng, tìm hiểu nguyên nhân của thực trạng pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế. Luận giải các giải pháp nhằm bảo đảm vai trò pháp chế trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế hiện nay. - Phạm vi nghiên cứu của luận văn: Luận văn nghiên cứu pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế. Thời gian từ năm 1990 đến nay. 4. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn * Mục đích nghiên cứu Luận văn có mục đích nghiên cứu là trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng pháp chế XHCN trong lĩnh vực Hải quan Huế, luận văn đề xuất các giải pháp nhằm bảo đảm pháp chế trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế hiện nay. * Nhiệm vụ của luận văn Để thực hiện mục đích nghiên cứu trên nhiệm vụ của luận văn là: - Xây dựng khái niệm, đặc trưng của pháp chế XHCN trong tổ chức hoạt động của Hải quan. - Phân tích vai trò của pháp chế XHCN trong tổ chức hoạt động của Hải quan. - Phân tích các yêu cầu đảm bảo pháp chế trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế hiện nay. - Đề xuất giải pháp đảm bảo pháp chế trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu - Cơ sở lý luận: Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về pháp luật và pháp chế XHCN. 5
9. - Phương pháp nghiên cứu: dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, luận văn đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: lịch sử - cụ thể, phân tích - tổng hợp, kết hợp với phương pháp xã hội học, thống kê, so sánh. 6. Những điểm mới của luận văn Là luận văn nghiên cứu tương đối toàn diện và hệ thống "Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động của Hải quan Việt Nam hiện nay - qua thực tiễn tỉnh Thừa Thiên - Huế”. Vì vậy, có những điểm mới cụ thể sau: - Xác định khái niệm, nội dung pháp chế trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế. - Chỉ ra được những ưu điểm, tồn tại và nguyên nhân của những ưu điểm, tồn tại về pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế hiện hành. - Xác lập hệ thống giải pháp có tính khả thi nhằm đảm bảo pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế. 7. Ý nghĩa của luận văn - Về mặt lý luận: Luận văn góp phần làm phong phú thêm lý luận về pháp chế XHCN trong lĩnh vực cụ thể. - Về thực tiễn: Kết quả luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan ban ngành, các trường học và những người quan tâm đến lĩnh vực này. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn được kết cấu thành 3 chương, 8 mục. Chương 1: Cơ sở lý luận về pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Việt Nam Chương 2: Thực trạng pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế Chương 3: Yêu cầu và giải pháp bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế hiện nay 6
10. Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN VIỆT NAM 1.1. VỊ TRÍ, VAI TRÒ VÀ ĐẶC TRƯNG VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN VIỆT NAM 1.1.1. Vị trí, vai trò về tổ chức và hoạt động của ngành Hải quan Khi nền kinh tế thị trường phát triển, bên cạnh chức năng thu tiền cho ngân sách nhà nước từ các hoạt động trao đổi, buôn bán giữa các quốc gia, Hải quan được giao nhiều chức năng mới, quan trọng nhất là bảo hộ sản xuất trong nước, bảo vệ lợi ích quốc gia". Đến khi, nền thương mại toàn cầu và giao lưu, hợp tác quốc tế ngày càng phát triển, đòi hỏi các quốc gia và lãnh thổ trên thế giới phải tìm cách hợp tác với nhau, nhằm tiêu chuẩn, đơn giản và thống nhất hoá các thủ tục, luật lệ hải quan, tạo thuận lợi cho thương mại, và có hiệu quả hơn trong phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại; phòng, chống vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Ngày nay hầu hết các quốc gia có chủ quyền hoặc lãnh thổ tự trị đều thiết lập ra tổ chức hải quan của mình để kiểm soát hàng hoá. phương tiện xuất- nhập khẩu, xuất- nhập cảnh, quá cảnh qua biên giới, thu thuế và thu khác cho ngân khố của quốc gia, lãnh thổ tự trị đó. Hệ thống luật lệ của các nước đều xác định vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, nội dung hoạt động cũng như cơ cấu, tổ chức hải quan của Nhà nước đó. Trong đời sống chính trị, kinh tế-xã hội quốc gia, vị trí, vai trò của Hải quan các tỉnh, liên tỉnh, thành phố nói chung và Hải quan Huế nói riêng được thể hiện chủ yếu ở những phương diện sau đây: Một là, Tổ chức Hải quan là một công cụ quan trọng trong việc bảo hộ, thúc đẩy sự phát triển nền kinh tế sản xuất hàng hoá trong nước. Thông qua hàng rào phi thuế quan để kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ hàng hoá, phương tiện 7