Luận văn Pháp chế trong hoạt động xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật của UBND tỉnh Bắc Giang

Nội dung tài liệu: Luận văn Pháp chế trong hoạt động xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật của UBND tỉnh Bắc Giang

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ĐỖ THỊ VIỆT HÀ PH¸P CHÕ TRONG HO¹T §éNG X¢Y DùNG, BAN HµNH V¡N B¶N QUY PH¹M PH¸P LUËT CñA ñY BAN NH¢N D¢N TØNH B¾C GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2015
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ĐỖ THỊ VIỆT HÀ PH¸P CHÕ TRONG HO¹T §éNG X¢Y DùNG, BAN HµNH V¡N B¶N QUY PH¹M PH¸P LUËT CñA ñY BAN NH¢N D¢N TØNH B¾C GIANG Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử Nhà nước và Pháp luật Mã số: 60 38 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. HOÀNG NGỌC GIAO HÀ NỘI - 2015
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƢỜI CAM ĐOAN Đỗ Thị Việt Hà
4. MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁP CHẾ TRONG HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG, BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH ......................................................... 8 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG, BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH .............. 8 1.1.1. Khái niệm văn bản QPPL và hoạt động xây dựng, ban hành văn bản QPPL của UBND tỉnh ................................................................................... 8 1.1.2. Vai trò và nguyên tắc xây dựng, ban hành VBQPPL của UBND tỉnh ............. 17 1.1.3. Nội dung ban hành VBQPPL của UBND tỉnh ............................................ 24 1.1.4. Trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL của UBND tỉnh ................ 24 1.1.5. Các yếu tố tác động đến hiệu quả hoạt động xây dựng, ban hành VBQPPL của UBND tỉnh ........................................................................... 25 1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁP CHẾ TRONG HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG, BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH ....................................................................................... 30 1.2.1. Khái niệm pháp chế ..................................................................................... 30 1.2.2. Mối quan hệ giữa pháp chế với pháp luật và pháp quyền ........................... 34 1.2.3. Pháp chế trong hoạt động xây dựng, ban hành VBQPPL của UBND tỉnh ........... 36 1.2.4. Vai trò của pháp chế trong hoạt động xây dựng, ban hành VBQPPL của UBND tỉnh ................................................................................................... 36 Chương 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG, BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BẮC GIANG ......................................................................... 38 2.1. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN VÀ KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA TỈNH BẮC GIANG VÀ VAI TRÒ CỦA VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT DO ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BAN HÀNH VỚI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỈNH ........................................................................ 38
5. 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Giang ............................. 38 2.1.2. Vai trò của VBQPPL do UBND tỉnh ban hành đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Giang ............................................................. 39 2.2. VĂN BẢN CỦA TỈNH BẮC GIANG VỀ HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG, BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH ....................................................................................... 40 2.2.1. Giới thiệu văn bản của tỉnh Bắc Giang về hoạt động xây dựng, ban hành VBQPPL của UBND tỉnh ................................................................... 40 2.2.2. Đánh giá chung về văn bản của tỉnh Bắc Giang quy định về quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL của UBND tỉnh ........................................... 41 2.3. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG, BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BẮC GIANG ............................................................................................... 54 2.3.1. Thực trạng hoạt động xây dựng VBQPPL của UBND tỉnh Bắc Giang ........... 54 2.3.2. Thực trạng hoạt động ban hành VBQPPL của UBND tỉnh ........................ 71 2.3.3. Các yếu tố bảo đảm cho hoạt động xây dựng, ban hành VBQPPL của UBND tỉnh .................................................................................................. 75 Chương 3: TĂNG CƯỜNG PHÁP CHẾ TRONG HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG, BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BẮC GIANG ............................................ 79 3.1. ĐỀ XUẤT VỀ NHỮNG QUY ĐỊNH HƢỚNG DẪN THI HÀNH LUẬT NĂM 2015 LIÊN QUAN ĐẾN HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG, BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH ...................................................................................... 79 3.2. ĐỀ XUẤT HOÀN THIỆN VĂN BẢN CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BẮC GIANG VỀ HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG, BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH .......... 84 3.2.1. Hoàn thiện pháp luật về trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL của UBND tỉnh Bắc Giang ......................................................... 84 3.2.2. Giải pháp pháp lý về thể chế và các yếu tố bảo đảm tăng cƣờng pháp chế trong hoạt động xây dựng, ban hành VBQPPL của UBND tỉnh .......... 96 3.3. GIẢI PHÁP VỀ THỂ CHẾ NHẰM TĂNG CƢỜNG PHÁP CHẾ TRONG HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG, BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BẮC GIANG .................... 97
6. 3.3.1. Tăng cƣờng sự lãnh đạo của Tỉnh uỷ, HĐND tỉnh Bắc Giang đối với hoạt động xây dựng, ban hành VBQPPL của UBND tỉnh .......................... 97 3.3.2. Nâng cao năng lực và tăng cƣờng trách nhiệm của các chủ thể tham gia hoạt động xây dựng, ban hành VBQPPL .............................................. 98 3.3.3. Nâng cao trách nhiệm của cơ quan chủ trì soạn thảo và tăng cƣờng theo dõi, kiểm tra việc tuân thủ quy trình soạn thảo VBQPPL ................. 100 3.3.4. Nâng cao chất lƣợng công tác thẩm định; soát xét, hoàn thiện; kiểm tra, rà soát, hệ thống hoá VBQPPL của Sở Tƣ pháp ................................. 103 3.3.5. Liên kết chặt chẽ xây dựng, ban hành với kiểm tra, xử ký rà soát, hệ thống hóa và theo dõi thi hành pháp luật .................................................. 105 3.4. GIẢI PHÁP VỀ CÁC YẾU TỐ BẢO ĐẢM TĂNG CƢỜNG PHÁP CHẾ TRONG HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG, BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BẮC GIANG ....................................................................... 105 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 111 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 114
7. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT HĐND: Hội đồng nhân dân UBND: Ủy ban nhân dân VBQPPL: Văn bản quy phạm pháp luật XHCN: Xã hội chủ nghĩa
8. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Pháp luật là công cụ để Nhà nƣớc giải quyết các vấn đề của thực tiễn xã hội, của thực tiễn quản lý để duy trì trật tự công cộng, thúc đẩy các quá trình phát triển. Pháp luật cũng là công cụ để Nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình và để kiểm soát các cơ quan thực thi quyền lực nhà nƣớc. Pháp luật chính là một trong những công cụ tạo dựng con đƣờng đi tới tƣơng lai của mỗi quốc gia, dân tộc. Muốn phát triển bền vững, các quốc gia không thể thiếu hệ thống pháp luật có chất lƣợng tốt, đƣợc các cơ quan, tổ chức, cá nhân thƣợng tôn. Hệ thống ấy phải đƣợc cấu thành bởi các VBQPPL với những quy định phù hợp với đòi hỏi khách quan của quá trình phát triển, phù hợp với nguyện vọng của Nhân dân. Quản lý xã hội bằng pháp luật và tăng cƣờng pháp chế là quan điểm xuyên suốt thể hiện trong các văn kiện của Đảng Cộng sản Việt Nam và trở thành nguyên tắc hiến định. Trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI Đảng ta đã đƣa ra quan điểm xây dựng và hoàn thiện Nhà nƣớc pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân, Đảng ta cho rằng phải: “ Nâng cao năng lực quản lý và điều hành của Nhà nước theo pháp luật, tăng cường pháp chế XHCN và kỷ luật, kỷ cương ” [22]. Hiến pháp 1992 (sửa đổi năm 2001), tại Điều 12 quy định: ''Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, không ngừng tăng cường pháp chế XHCN. Các cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân và mọi công dân phải nghiêm chỉnh chấp hành Hiến pháp và pháp luật” [30]. Hiến pháp năm 2013, tại khoản 1 Điều 2 quy định: “1. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân”; khoản 3 Điều 4 quy định “Các tổ chức của Đảng và đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật”; khoản 1 Điều 8 quy định “1. Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật...”; Điều 16 quy định “Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật” [34]. Đặc trƣng cơ bản của Nhà nƣớc pháp quyền chính là Nhà nƣớc ban hành 1
9. pháp luật, xây dựng hệ thống pháp luật ngày càng hoàn thiện, minh bạch, khả thi; tổ chức, quản lý xã hội bằng pháp luật, tăng cƣờng pháp chế xã hội chủ nghĩa; bảo đảm thi hành nghiêm minh pháp luật. Một trong những yêu cầu quan trọng nhất của Hiến pháp năm 2013 về Nhà nƣớc pháp quyền là Nhà nƣớc đó có nhiệm vụ xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật dân chủ, thể hiện đầy đủ ý chí, nguyện vọng của Nhân dân, hợp lòng dân, là cơ sở pháp lý hữu hiệu để phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ chế độ chính trị, bảo vệ độc lập chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Đồng thời, pháp luật đó phải đƣợc thực hiện nghiêm minh, thống nhất trên thực tế, phải đƣợc mọi cơ quan, tổ chức Đảng đến các cơ quan nhà nƣớc, các tổ chức xã hội, phải đƣợc mọi cá nhân, từ ngƣời lãnh đạo, cán bộ, công chức đến ngƣời dân chấp hành vô điều kiện, không có ngoại lệ. VBQPPL có vai trò vô cùng quan trọng không chỉ quy định các giá trị mà ngƣời quản lý coi đó là giá trị cơ bản của xã hội, không chỉ đƣa ra các biện pháp khuyến khích thực thi pháp luật, đem lại ổn định trật tự xã hội mà còn đảm bảo cho xã hội phát triển. Việt Nam đang trong tiến trình xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa, xây dựng nền kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa cùng với hội nhập quốc tế. “Nếu Luật Ban hành VBQPPL được ví như cỗ máy cái của hệ thống pháp luật thì các VBQPPL là những sản phẩm trí tuệ của cỗ máy đó, là những chi tiết quan trọng tạo nên tòa nhà hệ thống pháp luật”. Pháp chế là sự đòi hỏi phải tôn trọng, thực hiện pháp luật hiện hành một cách chính xác, thƣờng xuyên, nghiêm minh và thống nhất bởi nhà nƣớc và xã hội, nhằm xây dựng một xã hội có trật tự, kỷ cƣơng, bảo đảm cho hoạt động của toàn xã hội thống nhất, đồng bộ, vì dân giàu, nƣớc mạnh, xã hội công bằng, văn minh. Pháp chế trong hoạt động xây dựng, ban hành văn bản QPPL của UBND tỉnh có vai trò hết sức quan trọng trong việc thiết lập trật tự, kỷ cƣơng, bảo đảm tính khả thi của văn bản nhằm nâng cao chất lƣợng và hiệu quả VBQPPL trong thực tiễn, từng bƣớc hoàn thiện hệ thống VBQPPL của UBND tỉnh, bảo đảm sự đồng bộ và thống nhất trong hệ thống pháp luật quốc gia. Ở tỉnh Bắc Giang, hoạt động xây dựng và ban hành VBQPPL đã đƣợc 2
10. UBND tỉnh quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, thực hiện có hiệu quả. HĐND, UBND tỉnh Bắc Giang đã ban hành nhiều VBQPPL điều chỉnh công tác xây dựng, ban hành, kiểm tra VBQPPL; Công tác tuyên truyền, phổ biến và tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật về công tác xây dựng, kiểm tra văn bản đã đƣợc đa số các cơ quan, ban, ngành, địa phƣơng thực hiện nghiêm túc; Trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL đƣợc thực hiện tƣơng đối nghiêm minh, thống nhất ở các giai đoạn từ xây dựng chƣơng trình ban hành VBQPPL, soạn thảo, lấy ý kiến đối với dự thảo, thẩm định, xem xét thông qua; Vai trò của các cơ quan trong quá trình xây dựng VBQPPL đã dần đƣợc khẳng định; Công tác kiểm tra, xử lý VBQPPL theo thẩm quyền đã đƣợc UBND tỉnh quan tâm chỉ đạo và đƣợc các cơ quan chuyên môn triển khai thực hiện tích cực. Do đó, công tác xây dựng, ban hành VBQPPL trên địa bàn tỉnh Bắc Giang trong những năm qua đã đi vào nền nếp và ngày càng đƣợc nâng cao về chất lƣợng. Các VBQPPL nhìn chung đƣợc ban hành bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất trong hệ thống pháp luật góp phần quan trọng vào việc đáp ứng kịp thời yêu cầu quản lý nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, một số quy định của tỉnh Bắc Giang về hoạt động xây dựng, ban hành VBQPPL còn có những điểm bất cập, bất hợp lý dẫn đến quá trình áp dụng còn lúng túng, chƣa thống nhất; một số công đoạn trong quy trình xây dựng VBQPPL chƣa đƣợc thực hiện đúng quy định; các cơ quan chuyên môn chƣa phát huy hết tinh thần trách nhiệm trong việc đề xuất xây dựng VBQPPL trong Chƣơng trình hàng năm; chất lƣợng soạn thảo VBQPPL còn thấp; việc lấy ý kiến đối với dự thảo VBQPPL còn mang tính hình thức, chƣa hiệu quả; công tác thẩm định dự thảo VBQPPL còn gặp nhiều khó khăn; đội ngũ cán bộ làm công tác văn bản còn chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu nhiệm vụ; nhận thức của cán bộ, công chức một số sở, ngành đƣợc giao chủ trì soạn thảo văn bản nói chung và xây dựng VBQPPL nói riêng còn hạn chế Xuất phát từ yêu cầu của sự nghiệp đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế đòi hỏi phải tăng cƣờng pháp chế trong hoạt động xây dựng và ban hành VBQPPL của cả nƣớc nói chung, ở tỉnh Bắc Giang nói riêng là một vấn đề hết sức quan trọng và 3