Luận văn Phân tích tác nhân dẫn đến quyết định lựa chọn nhà phi chính thức: Trường hợp xã Vĩnh Lộc A, huyện Bình Chánh, TP. HCM

Nội dung tài liệu: Luận văn Phân tích tác nhân dẫn đến quyết định lựa chọn nhà phi chính thức: Trường hợp xã Vĩnh Lộc A, huyện Bình Chánh, TP. HCM

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT  -  PHAN NGỌC YẾN XUÂN PHÂN TÍCH TÁC NHÂN DẪN ĐẾN QUYẾT ĐỊNH LỰA CHỌN NHÀ PHI CHÍNH THỨC: TRƯỜNG HỢP XÃ VĨNH LỘC A, HUYỆN BÌNH CHÁNH, TP. HCM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG TP.HỒ CHÍ MINH, NĂM 2016
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT  -  PHAN NGỌC YẾN XUÂN PHÂN TÍCH TÁC NHÂN DẪN ĐẾN QUYẾT ĐỊNH LỰA CHỌN NHÀ PHI CHÍNH THỨC: TRƯỜNG HỢP XÃ VĨNH LỘC A, HUYỆN BÌNH CHÁNH, TP. HCM Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 60340402 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HUỲNH THẾ DU TP.HỒ CHÍ MINH, NĂM 2016
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này do tôi tiến hành khảo sát, tham khảo tài liệu và trình bày. Các trích dẫn, số liệu sử dụng trong luận văn đều được trích nguồn và có độ chính xác cao nhất trong phạm vi hiểu biết của tôi. Luận văn này thể hiện quan điểm cá nhân của tôi, không nhất thiết là quan điểm của Trường đại học Kinh Tế Thành Phố Hồ Chí Minh. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 04 tháng 04 năm 2016 Tác giả Phan Ngọc Yến Xuân
4. ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện luận văn này tôi đã nhận được sự giúp đỡ và hỗ trợ chân thành và nhiệt tình từ các thầy cô, bạn bè và gia đình. Trước hết tôi xin gởi lời cám ơn chân thành đến các thầy cô và các nhân viên trong Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright – những người đã trang bị cho tôi nền tảng kiến thức vững vàng cũng như hỗ trợ cho tôi rất nhiều về mặt kỹ thuật, phương tiện, tài liệu để tôi thực hiện đề tài. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với TS. Huỳnh Thế Du đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Bên cạnh đó tôi xin gởi lời cám ơn đến các anh chị em lớp cao học Chính sách công MPP6, MPP7 đã hỗ trợ, động viên và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn. Cuối cùng tôi xin cám ơn gia đình tôi đã tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để tôi đầu tư thực hiện đề tài này, cám ơn chồng tôi – anh Nguyễn Quang Hòa đã hỗ trợ tôi rất nhiều trong quá trình đi thực địa, tiến hành khảo sát và phỏng vấn sâu cũng như chia sẻ với tôi rất nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện luận văn, động viên tôi những lúc tôi nản lòng. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 10 tháng 08 năm 2016 Tác giả Phan Ngọc Yến Xuân
5. iii TÓM TẮT Hiện nay, nhà phi chính thức đang là một vấn đề nổi lên tại các thành phố lớn ở các nước đang phát triển, đây là hệ quả của quá trình đô thị hóa nhanh chóng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, di dân và quy hoạch đô thị. TP. HCM cũng không tránh khỏi tình trạng tương tự, giá nhà đã vượt xa khả năng kinh tế của người nghèo do đó đã bùng nổ các hoạt động xây dựng tự phát khắp nơi. Xã Vĩnh Lộc A được xem là xã điển hình cho tình trạng nhà phi chính thức, người dân ở đây ý thức rất rõ việc làm trên là trái pháp luật, rủi ro bị phạt và cưỡng chế cao, tuy nhiên họ vẫn cố tình vi phạm và số lượng ngày càng tăng. Nhà phi chính thức ở xã Vĩnh Lộc A đáp ứng tốt bốn tiêu chí ưu tiên chọn nhà của NHTG (2015): khả năng chi trả, khả năng tiếp cận, an ninh và sự phù hợp để sống, đặc biệt đáp ứng tốt những tiêu chí ưu tiên riêng trong chọn nhà của người nghèo mà nhà chính thức không thể đáp ứng, đây chính là nguyên nhân tại sao ngày càng nhiều người đặc biệt là người thu nhập thấp tìm đến với nhà phi chính thức. Thêm vào đó, trong trò chơi chiến lược giữa người dân và cán bộ quản lý, lựa chọn xây nhà trái phép của người dân và nhận hối lộ của cán bộ quản lý là điểm cân bằng của trò chơi, là lựa chọn chiến lược tốt nhất cho cả 2 bên. Những kẻ hỡ, những yếu kém trong hệ thống quản lý, tình trạng tham nhũng, hối lộ đã tạo điều kiện cho nhà phi chính thức tồn tại và phát triển phổ biến như hiện nay. Như vậy, nhu cầu của người dân đối với nhà phi chính thức vì nó phù hợp với họ và khả năng có thể xây dựng nhà phi chính thức vì tình trạng tham nhũng là hai nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng nhà phi chính thức tràn lan ở xã Vĩnh Lộc A. Đảm bảo an toàn sở hữu và nâng cấp tại chỗ được xem là giải pháp phù hợp nhất cho trường hợp nhà phi chính thức ở xã Vĩnh Lộc A vì nó mang lại lợi ích tốt nhất cho các bên liên quan, giải quyết được vấn đề nhà ở, hạn chế nhiều nhất tổn thất vô ích cho xã hội. Nhà nước sẽ xây dựng các quy hoạch dài hạn cụ thể và hợp thức hóa các hoạt động phi chính thức hiện nay. Đối với khu vực được quy hoạch là khu dân cư, nhà nước cho hợp thức hóa giấy tờ sở hữu đối với những căn nhà phi chính thức đã tồn tại, thu phí xây dựng đối với những căn nhà xây mới bằng với mức phí phi chính thức hiện nay, phối hợp với người dân cải tạo nâng cấp cơ sở hạ tầng tại nơi đó theo hình thức hợp tác và góp vốn đối ứng giữa nhà nước và nhân dân, nhà nước giữ vai trò phát động quản lý, người dân bàn bạc, thiết kế và thi công. Đối với khu vực quy hoạch các công trình công cộng nhà nước cấp giấy sở hữu có thời hạn theo quy hoạch (giấy thuê đất) và quy định rõ mức giá đền bù cụ thể sau này.
6. iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................................i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................... ii TÓM TẮT ......................................................................................................................... iii MỤC LỤC ..........................................................................................................................iv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................................vi DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................................. vii DANH MỤC HÌNH VẼ ................................................................................................. viii DANH MỤC PHỤ LỤC ....................................................................................................ix CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU ....................................................................... 1 1.1.Bối cảnh nghiên cứu ............................................................................................... 1 1.2.Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................... 3 1.3.Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................. 3 1.4.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 3 1.5.Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 3 1.6.Kết cấu đề tài .......................................................................................................... 4 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ................................................................................... 5 2.1.Định nghĩa liên quan ............................................................................................... 5 2.2.Khung phân tích ....................................................................................................... 5 2.2.1. Các tiêu chí ưu tiên khi lựa chọn nhà của người dân ................................... 5 2.2.2. Lý thuyết trò chơi......................................................................................... 7 2.3.Nhà phi chính thức trong phát triển đô thị của Việt Nam ....................................... 8 2.4.Kinh nghiệm của các nước đối với vấn đề nhà phi chính thức .............................. 10 2.5.Những công trình nghiên cứu liên quan ............................................................... 12 CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH NHỮNG TÁC NHÂN DẪN ĐẾN QUYẾT ĐỊNH LỰA CHỌN NHÀ PHI CHÍNH THỨC TẠI XÃ VĨNH LỘC A, HUYỆN BÌNH CHÁNH .... 14 3.1. Tình trạng nhà phi chính thức tại xã Vĩnh Lộc A .............................................. 14 3.2. Đặc điểm của người dân sống ở khu nhà phi chính thức ................................... 16 3.3. Đánh giá sự phù hợp của nhà phi chính thức tại xã Vĩnh Lộc A với các tiêu chí lựa chọn nhà ở ................................................................................................................... 19 3.3.1. Tiêu chí 1: Khả năng chi trả ....................................................................... 20
7. v 3.3.2. Tiêu chí 2: Khả năng tiếp cận .................................................................... 24 3.3.3. Tiêu chí 3: Mức độ an ninh ........................................................................ 26 3.3.4. Tiêu chí 4: Khả năng phù hợp để sống ...................................................... 27 CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN TÌNH TRẠNG NHÀ PHI CHÍNH THỨC TỒN TẠI PHỔ BIẾN TẠI XÃ VĨNH LỘC A, HUYỆN BÌNH CHÁNH ........................................................... 31 4.1. Cách thức xây dựng và quản lý nhà phi chính thức tại xã Vĩnh Lộc A ............. 31 4.2. Ma trận trò chơi giữa người xây dựng nhà phi chính thức và cán bộ quản lý ... 35 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 38 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
8. vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nội dụng viết tắt 1 ACHR Liên minh Quyền nhà ở Châu Á 2 ASAG Tổ chức nghiên cứu hành động Ahmedabad 3 CBRE CB Richard Ellis – Tên một công ty bất động sản 4 COHRE Trung tâm Quyền nhà ở và Trục xuất 5 CSHT Cơ sở hạ tầng 6 GCNQSDĐTS Giấy chứng nhận Quyền sử dụng đất và Quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất 7 KCN Khu công nghiệp 8 KT-XH Kinh tế - Xã hội 9 NHTG Ngân hàng Thế giới 10 OECD Organization for Economic Co-operation and Development - Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế 11 TP. HCM Thành phố Hồ Chí Minh 12 TB Trung bình 13 UBND Ủy ban nhân dân 14 UNESCAP Economic and Social Commission for Asia and the Pacific - Ủy ban Kinh tế Xã hội châu Á Thái Bình Dương Liên Hiệp Quốc 15 UN-HABITAT Tổ chức Hỗ trợ Gia cư
9. vii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Ma trận mô tả cách ứng xử của người dân với các chính sách của nhà nước ..... 8 Bảng 3.1: Phân tích chi phí - lợi ích của nhà phi chính thức ............................................. 21 Bảng 3.2: Khả năng tiết kiệm bình quân theo ngũ phân vị thu nhập hộ gia đình, 2014 .... 22 Bảng 3.3: Thời gian di chuyển trung bình của người dân ................................................. 25 Bảng 3.4: Cảm nhận cuộc sống của người dân .................................................................. 29
10. viii DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 1.1: Khu nhà phi chính thức tại xã Vĩnh Lộc A .......................................................... 2 Hình 3.1: Những căn nhà bị cưỡng chế ở xã Vĩnh Lộc A ................................................. 14 Hình 3.2: Hình ảnh một căn nhà phi chính thức năm 2014 và 2016 ................................. 16 Hình 3.3: Diện tích nhà phi chính thức .............................................................................. 16 Hình 3.4: Thời gian sinh sống và phương thức tiếp cận nhà phi chính thức của người dân ...................................................................................... 17 Hình 3.5: Mức độ quan tâm đến nhà ở xã hội của người dân sống ở nhà phi chính thức xã Vĩnh Lộc A ........................................................................................................................ 18 Hình 3.6: Tình trạng căn nhà phi chính thức từ lúc mới mua đến nay .............................. 19 Hình 3.7: Mức độ quan trọng của các yếu tố đến quyết định chọn nhà của những người sống ở nhà phi chính thức xã Vĩnh Lộc A ......................................................................... 20 Hình 3.8: Thu nhập trung bình của các hộ gia đình ở nhà phi chính thức, xã Vĩnh Lộc A ................................................................................. 22 Hình 3.9: Nguồn tài chính dùng để mua nhà của hộ gia đình ở nhà phi chính thức xã Vĩnh Lộc A ................................................................................................................................. 23 Hình 3.10: Khoảng cách từ nơi ở đến nơi làm việc của những người ở nhà phi chính thức tại xã Vĩnh Lộc A............................................................................................................... 25 Hình 3.11: Mức độ hài lòng của những người sống ở nhà phi chính thức xã Vĩnh Lộc A .................................................................................. 28 Hình 4.1: Hệ thống quản lý, giám sát việc xây dựng nhà ở huyện Bình Chánh trước 5/2013 ..................................................................................... 32 Hình 4.2: Hệ thống quản lý, giám sát việc xây dựng nhà ở huyện Bình Chánh sau 5/2013 ........................................................................................ 34