Luận văn Phân tích tác động của môi trường kinh doanh đến sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Phân tích tác động của môi trường kinh doanh đến sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT NGUYỄN QUỐC ĐỊNH PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA MÔI TRƯỜNG KINH DOANH ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2017
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT NGUYỄN QUỐC ĐỊNH PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA MÔI TRƯỜNG KINH DOANH ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 60340402 HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. ĐINH CÔNG KHẢI Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2017
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Các đoạn trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều khách quan, trung thực và có độ chính xác cao nhất trong phạm vi hiểu biết của tôi. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của Trường Đại học Kinh tế Tp. Hồ Chí Minh, cũng như của Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright hay bất kỳ tổ chức nào. Tp. Hồ Chí Minh, tháng 4 năm 2017 Tác giả Nguyễn Quốc Định
4. ii LỜI CẢM ƠN Tôi chân thành cảm ơn Thầy Đinh Công Khải đã nhiệt tình hướng dẫn tôi thực hiện luận văn này. Một sự tình cờ thú vị khi Thầy cũng là giáo viên định hướng tâm lý cho tôi vào đầu năm học. Lời cảm ơn của tôi cũng được gửi tới Thầy Lê Vũ Quân vì đã kiên trì trả lời nhiều câu hỏi và gợi mở ý tưởng cho tôi. Tôi vẫn nhớ cuộc gọi điện thoại trao đổi với Thầy Cao Hào Thi từ lúc 20h30 tới hơn 21h chỉ để trả lời vài câu hỏi cỏn con của tôi về cách chạy mô hình. Tôi cũng muốn gửi tình cảm của mình tới Thầy Huỳnh Thế Du, Thầy Vũ Thành Tự Anh, Thầy Nguyễn Xuân Thành, Thầy Lê Việt Phú đã cho tôi lời khuyên về luận văn bằng cách này hay cách khác. Tôi cảm ơn các Thầy Cô ở Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright, các Thầy Cô thỉnh giảng, các anh chị trợ giảng những người đã truyền cảm hứng nghiên cứu và học tập cho tôi. Cảm ơn tập thể anh chị nhân viên trong Trường đã hỗ trợ tôi trong suốt 2 năm học vừa qua. Mọi người là một phần không thể thiếu trong ký ức của tôi về ngôi trường này. Tôi cũng muốn gửi lời cảm ơn tới lãnh đạo Viện Khoa học Xã hội Vùng Nam Bộ và Trung tâm Tư vấn Phát triển nơi tôi đang công tác đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi có thể dành thời gian học tập trung 2 năm ở Chương trình này. Cảm ơn anh Tam Giang đã cung cấp cho tôi nhiều tài liệu hay và cho tôi nhiều lời khuyên bổ ích. Cảm ơn các bạn MPP8 vì đã làm giàu thêm những kỷ niệm cuộc sống trong tôi. Và trên hết, tôi muốn nói lời cảm ơn tới Bố Mẹ và Gia đình của tôi. Tôi tự hào vì được là một thành viên trong Gia đình này.
5. iii TÓM TẮT Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam là động lực quan trọng để phát triển kinh tế Việt Nam, góp phần quan trọng giải quyết các vấn đề xã hội. Tuy nhiên, các doanh nghiệp Việt Nam đang giảm quy mô lao động, hệ quả của tốc độ tăng trưởng lao động thấp hơn tốc độ tăng doanh nghiệp. Chính vì vậy mà cần tìm ra các nguyên nhân và giải pháp từ môi trường kinh doanh để thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp, là cơ sở quan trọng để Việt Nam hưởng lợi khi tham gia vào các hiệp định thương mại quốc tế. Sử dụng dữ liệu Khảo sát doanh nghiệp của Ngân hàng Thế giới trong 2 năm 2009 và 2015 và ứng dụng mô hình các yếu tố tác động ngẫu nhiên, nghiên cứu đã chỉ ra các yếu tố Tiếp cận tín dụng, Chi phí không chính thức, Thời gian xử lý các quy định của Chính phủ và Số lần doanh nghiệp tiếp xúc với thanh tra thuế có ý nghĩa thống kê tới tốc độ tăng trưởng lao động của doanh nghiệp trong giai đoạn 2009-2015, là tiêu chí để đo lường sự phát triển của doanh nghiệp Việt Nam. Tham nhũng là nguyên nhân chính tạo nên chi phí không chính thức, làm ảnh hưởng tiêu cực tới tốc độ tăng trưởng lao động của doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam. Tham nhũng đang làm cho môi trường kinh doanh của Việt Nam kém hấp dẫn so với các nước ASEAN. Nghiên cứu đã chỉ ra các doanh nghiệp Việt Nam đang chịu rủi ro tham nhũng cao hơn so với các doanh nghiệp ở các nước Thái Lan, Malaysia, Philippines và Indonesia. Hệ thống pháp luật phức tạp, không minh bạch cũng đang cản trợ việc mở rộng quy mô doanh nghiệp, trong đó nghiêm trọng nhất là tình trạng lạm phát điều kiện kinh doanh, khiến cho doanh nghiệp phải tốn nhiều nguồn lực để khắc phục, thay vì đưa những công sức ấy vào các hoạt động sản xuất. Điều kiện kinh doanh còn gây thất thu thuế cho Nhà nước vì các doanh nghiệp không đáp ứng đủ các điều kiện kinh doanh phải lui vào hoạt động phi chính thức hoặc đóng cửa khiến cho người lao động mất việc làm. Điều kiện kinh doanh còn là rào cản khiến các doanh nghiệp nhỏ không thể tham gia thị trường, tạo nên sự cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường. Sự phát triển của doanh nghiệp còn bị ảnh hưởng tiêu cực bởi các vấn đề liên quan tới thuế. Không chỉ phải đối diện với mức thuế suất cao so với các nước trong khu vực, doanh
6. iv nghiệp Việt Nam phải dành nguồn lực thời gian và tiền bạc để đối phó với các cuộc thanh tra hoặc tiếp xúc với cán bộ thuế. Để cải thiện môi trường kinh doanh hỗ trợ sự phát triển doanh nghiệp, nghiên cứu đưa ra các khuyến nghị: (i) tăng trách nhiệm giải trình của các cơ quan công vụ; (ii) giảm tiếp xúc trực tiếp giữa cán bộ thuế và doanh nghiệp; (iii) nâng cao chất lượng các quy định pháp luật; (iv) cải cách tiền lương trong khu vực công; và (v) doanh nghiệp cũng tự giác tuân thủ đúng các quy định của pháp luật.
7. v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................... ii TÓM TẮT ........................................................................................................................ iii MỤC LỤC ........................................................................................................................ v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................................... vii DANH MỤC BIỂU ĐỒ ................................................................................................. viii DANH MỤC BẢNG ...................................................................................................... viii DANH MỤC HỘP ......................................................................................................... viii Chương 1: GIỚI THIỆU .................................................................................................... 1 1.1 Bối cảnh nghiên cứu ................................................................................................ 1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 3 1.3 Câu hỏi chính sách ................................................................................................... 3 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 4 1.5 Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................... 4 1.6 Cấu trúc luận văn ..................................................................................................... 4 Chương 2 : CƠ SỞ LÝ THUYẾT ...................................................................................... 5 2.1 Cơ sở lý thuyết ........................................................................................................ 5 2.1.1 Lý thuyết về chi phí giao dịch ............................................................................... 5 2.1.2 Lý thuyết về thể chế .............................................................................................. 5 2.2 Khái niệm ................................................................................................................ 6 2.2.1 Định nghĩa doanh nghiệp nhỏ và vừa .................................................................... 6 2.2.2 Hạn chế của doanh nghiệp nhỏ và lợi thế của doanh nghiệp lớn ............................ 7 2.2.3 Tiêu chí đo lường sự phát triển của doanh nghiệp ................................................. 9 2.2.4 Khái niệm môi trường kinh doanh ....................................................................... 10
8. vi 2.2.5 Các yếu tố môi trường kinh doanh tác động tới sự phát triển DNNVV ................ 11 Chương 3 : MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ ƯỚC LƯỢNG MÔ HÌNH ........................... 15 3.1 Mô tả dữ liệu ......................................................................................................... 15 3.2 Mô hình nghiên cứu và mô tả biến ......................................................................... 16 3.2.1 Mô hình nghiên cứu ............................................................................................ 16 3.2.2 Biến phụ thuộc .................................................................................................... 17 3.2.3 Dấu kỳ vọng các biến giải thích và các giả thuyết nghiên cứu ............................. 17 3.3 Chiến lược ước lượng mô hình ............................................................................... 20 Chương 4 : PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA MÔI TRƯỜNG KINH DOANH ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN CỦA DNNVV VIỆT NAM ...................................................................... 22 4.1 Tăng trưởng việc làm của DNNVV Việt Nam giai đoạn 2009-2015 ....................... 22 4.2 Kết quả hồi quy đa biến ......................................................................................... 23 4.3 Những yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển của doanh nghiệp .................................. 25 4.3.1 Chi phí không chính thức ở Việt Nam ................................................................. 26 4.3.1.1 Chi phí không chính thức trong hoạt động hải quan .......................................... 29 4.3.2 Thời gian xử lý các quy định của Chính phủ ....................................................... 31 4.3.3 Ảnh hưởng của Thuế đối với doanh nghiệp ......................................................... 33 Chương 5 : KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................ 37 5.1 Kết luận ................................................................................................................. 37 5.2 Khuyến nghị chính sách ......................................................................................... 38 5.3 Hạn chế của nghiên cứu ......................................................................................... 39 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 40 PHỤ LỤC ....................................................................................................................... 44
9. vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa GTGT Giá trị gia tăng ECM Mô hình các thành phần sai số FEM Mô hình các ảnh hưởng cố định Graft Index for Firm Chỉ số tham nhũng cho các giao dịch của doanh GIFT Transaction nghiệp REM Mô hình các ảnh hưởng ngẫu nhiên VIF Hệ số phóng đại phương sai CIEM Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung Ương VCCI Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam