Luận văn Phân tích tác động của các yếu tố lên quyết định đóng góp của hộ gia đình vào chương trình xây dựng nông thôn mới tại huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh

Nội dung tài liệu: Luận văn Phân tích tác động của các yếu tố lên quyết định đóng góp của hộ gia đình vào chương trình xây dựng nông thôn mới tại huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh

1. i TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Phát huy vai trò của người dân - “vai chính” trong xây dựng nông thôn mới, là một trong những yếu tố quan trọng, là “chìa khóa” quyết định thành công của Chương trình Mục tiêu Quốc gia xây dựng NTM; Đề tài “Phân tích tác động của các yếu tố lên quyết định đóng góp của hộ gia đình vào chương trình xây dựng nông thôn mới tại huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh” được thực hiện với các mục tiêu: (1) Phân tích thực trạng về sự tham gia đóng góp của hộ gia đình vào chương trình xây dựng nông thôn mới tại huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh; (2) Xác định các yếu tố đã tác động lên sự tham gia đóng góp của hộ gia đình vào chương trình xây dựng nông thôn mới; (3) Các quyết sách nhằm thu hút nhiều hộ gia đình tham gia đóng góp vào chương trình xây dựng nông thôn mới tại huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh. Cùng với thu thập số liệu thứ cấp, việc thu thập số liệu sơ cấp phục vụ cho Đề tài qua phát phiếu khảo sát trực tiếp 200 hộ gia đình trên địa bàn 05 xã thuộc huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh; qua các phương pháp phân tích: Phân tích tổng hợp, thống kê mô tả và phân tích định lượng bằng mô hình hồi quy logistic để phân tích những nhân tố tác động đến khả năng đóng góp của hộ gia đình vào chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện. Kết quả nghiên cứu cho thấy, người dân đã ý thức được sự cần thiết cũng như vai trò chủ thể trong tham gia thực hiện Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới, hầu hết họ đều sẵn lòng tham gia ở mức độ tương đối khá - nhiều; 75% hộ gia đình đã tham gia đóng góp vào xây dựng NTM và 25% không tham gia đóng góp (chủ yếu họ không biết); 77% đối tượng nhận thức tầm quan trọng của xây dựng NTM, chủ động tham gia và chia sẻ quyền quyết định thực hiện cùng với Chính quyền địa phương; 20,5% đối tượng không rõ và 2,5% hộ gia đình cho là không quan trọng, chưa có ý thức tham gia và chia sẻ trách nhiệm thực hiện. Đối với việc thực hiện các tiêu chí NTM, hầu hết người dân đều đồng thuận và hưởng ứng tích cực, tham gia thực hiện với mức độ và hình thức khác nhau tùy thuộc vào điều kiện sẵn có. Kết quả, có 7 biến tác động có ý nghĩa đến sự đóng góp của người dân vào xây dựng nông thôn mới với mức ý nghĩa 10% là: Giới tính, Sự ủng hộ của người thân, Minh bạch, Thông báo, Đặc điểm hộ, Học vấn và Quyết định; Qua thảo luận các kết quả phân tích, cho thấy các biến trên có tác động lớn đến sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới tại địa bàn nghiên cứu. Nghiên cứu định hướng và đề xuất các giải pháp, tăng cường hiệu quả công tác huy động tổng hợp các nguồn lực của hộ gia đình vào xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh. Kết quả của nghiên cứu còn giúp cho việc thực hiện chương trình MTQG về xây dựng NTM giai đoạn 2016- 2020 trên địa bàn tỉnh Trà Vinh có thêm tư liệu tham khảo nhằm hoàn thiện các chính sách có liên quan đến NTM.
2. ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực, chưa được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào. Trà Vinh, ngày tháng năm 2017 Tác giả Bùi Thị Thu Hòa
3. iii MỤC LỤC TÓM TẮT NGHIÊN CỨU ............................................................................................................ i LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................................... ii MỤC LỤC .................................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................................ v DANH MỤC BẢNG..................................................................................................................... vi DANH MỤC HÌNH ..................................................................................................................... vii Chương I. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU ........................................................................................ 1 1.1 Tính cấp thiết của Đề tài ............................................................................................................. 1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu ..................................................................................................................... 5 1.3 Câu hỏi nghiên cứu ....................................................................................................................... 5 1.4 Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................................ 5 1.5 Dữ liệu phục vụ nghiên cứu ........................................................................................................ 6 1.6 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 6 1.6.1 Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................................... 6 1.6.2 Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................................ 6 1.7 Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu ............................................................................................. 6 1.8 Các nội dung chính của nghiên cứu ......................................................................................... 7 Chương 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN, KHẢO LƯỢC CÁC NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ........ 8 2.1 Khung khái niệm........................................................................................................................... 8 2.1.1 Nông thôn ....................................................................................................................... 8 2.1.2 Nông thôn mới ................................................................................................................ 9 2.1.3 Xây dựng nông thôn mới .............................................................................................. 10 2.1.4 Hộ gia đình ................................................................................................................... 10 2.1.5 Vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn mới ................................................. 11 2.1.6 Các hình thức tham gia đóng góp của hộ gia đình vào chương trình xây dựng NTM . 12 2.2 Các lý thuyết có liên quan đến chủ đề nghiên cứu .................................................................. 13 2.2.1 Lý thuyết hành vi hợp lý ................................................................................................. 13 2.2.2 Lý thuyết hành vi dự định ............................................................................................... 13 2.2.3 Tháp nhu cầu của Maslow .............................................................................................. 14 2.3 Tổng hợp các nghiên cứu có liên quan ..................................................................................... 15 Chương 3. PHƯƠNG PHÁP VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU .................................................. 17 3.1 Các phương pháp nghiên cứu .................................................................................................. 17 3.2 Mô hình đề xuất .......................................................................................................................... 17
4. iv 3.2.1 Biến phụ thuộc .............................................................................................................. 18 3.2.2 Biến độc lập .................................................................................................................. 18 3.3 Các giả thiết nghiên cứu ............................................................................................................ 18 3.4 Mô tả biến và dấu kỳ vọng ........................................................................................................ 20 3.5 Dữ liệu nghiên cứu ...................................................................................................................... 21 3.5.1 Dữ liệu thứ cấp ............................................................................................................. 21 3.5.2 Dữ liệu sơ cấp ............................................................................................................... 21 3.6 Quy trình nghiên cứu ................................................................................................................. 22 Chương 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ...................................................... 24 4.1 Tóm tắt thực trạng về xây dựng NTM trên địa bàn huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh ...................................................................................................................................................... 24 4.1.1 Công tác tuyên truyền, vận động .................................................................................. 24 4.1.2 Công tác lập quy hoạch, đề án xây dựng nông thôn mới.............................................. 25 4.1.3 Phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân ................................................. 26 4.1.4 Xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu ................................................................................. 26 4.1.5 Về phát triển giáo dục, y tế, văn hoá và bảo vệ môi trường ......................................... 28 4.1.6 Về xây dựng hệ thống tổ chức chính trị xã hội vững mạnh và gìn giữ an ninh, trật tự xã hội ..................................................................................................................................... 28 4.1.7 Kết quả đóng góp các nguồn lực xây dựng NTM ........................................................ 29 4.2 Phân tích kết quả thống kê mô tả mẫu điều tra .................................................................. 30 4.2.1 Thông tin chung của đối tượng phỏng vấn ................................................................... 30 4.2.2 Nhận thức, thái độ đối với Chương trình MTQG xây dựng NTM ............................... 36 4.2.3 Hình thức và mức độ tham gia đóng góp xây dựng NTM ............................................ 41 4.3 Phân tích định lượng mô hình ................................................................................................. 45 4.4 Thảo luận các kết quả phân tích ............................................................................................. 50 Chương 5. KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ............................................................... 53 5.1 Kết luận ......................................................................................................................................... 53 5.2 Hàm ý chính sách ........................................................................................................................ 54 5.2.1 Đối với chính quyền địa phương .................................................................................. 54 5.2.2 Đối với các hộ gia đình trên địa bàn huyện Châu Thành ............................................. 56 5.3 Các hạn chế của nghiên cứu ..................................................................................................... 57 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................................ 1 Phụ lục ........................................................................................................................................... 1
5. v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nội dung từ viết tắt BKHĐT Bộ Kế hoạch và Đầu tư BNN, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn BNNPTNT BTC Bộ Tài chính CT Chỉ thị KH Kế hoạch MTQG Mục tiêu quốc gia NQ Nghị quyết NTM Nông thôn mới QĐ Quyết định THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TT Thông tư TTg Thủ tướng Chính phủ TU Tỉnh ủy TW Trung ương UBND Ủy ban nhân dân
6. vi DANH MỤC BẢNG Số Tên bảng Trang 4.1 Thống kê tuổi của chủ hộ 30 4.2 Thống kê giới tính chủ hộ chia theo dân tộc 30 4.3 Thu nhập của hộ gia đình 33 4.4 Số lao động của hộ gia đình 34 4.5 Thống kê diện tích đất sản xuất của hộ gia đình 34 4.6 Tham gia các hoạt động xã hội 36 4.7 Thống kê về kênh cung cấp thông tin xây dựng NTM 38 4.8 Thống kê về người đóng vai trò chính trong xây dựng NTM 39 4.9 Tính minh bạch của thông tin trong xây dựng NTM 39 4.10 Hình thức quyết định về chủ trương, mức đóng góp của người dân trong 40 xây dựng NTM 4.11 Nhận thức của người dân về lợi ích trong xây dựng NTM 41 4.12 Kinh phí sửa chữa nhà cửa, làm nhà vệ sinh, hệ thống nước, cải tạo 44 đồng ruộng theo yêu cầu NTM 4.13 Tham gia giám sát, kiểm tra xây dựng NTM 45 4.14 Kiểm định F 46 4.15 Phân tích hồi quy nhị phân 46 4.16 Kết quả dự báo 46 4.17 Kết quả mô hình ước lượng 47 4.18 Mô phỏng xác suất đóng góp vào hoạt động nông thôn mới theo tác 48 động biên của từng yếu tố
7. vii DANH MỤC HÌNH Số Tên hình Trang 2.1 Thuyết hành vi hợp lý- TRA 13 2.2 Thuyết hành vi dự định- TPB 14 2.3 Tháp nhu cầu Maslow 15 4.1 Cơ cấu nguồn vốn đầu tư xây dựng NTM từ năm 2011- 2015 29 4.2 Trình độ học vấn của chủ hộ 31 4.3 Thống kê nghề nghiệp của chủ hộ 32 4.4 Thống kê đặc điểm của chủ hộ 33 4.5 Hình thức đóng góp xây dựng NTM của người thân trong hộ gia đình 35 4.6 Thống kê nắm thông tin về xây dựng NTM 36 4.7 Mức độ tự nguyện đóng góp của người dân trong xây dựng NTM 42 4.8 Tầm quan trọng khi tham gia đóng góp của người dân trong xây dựng NTM 42
8. 1 Chương I GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU 1.1 Tính cấp thiết của Đề tài Thực tiễn xây dựng, bảo vệ Tổ quốc cũng như quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa đều khẳng định tầm vóc chiến lược của vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Chính vì vậy, Đảng ta luôn đặt nông nghiệp, nông dân, nông thôn ở vị trí chiến lược quan trọng, coi đó là cơ sở và lực lượng để phát triển kinh tế - xã hội bền vững, ổn định chính trị, bảo đảm an ninh, quốc phòng; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái. Chỉ thị số 36/CT-TTg ngày 30 tháng 12 năm 2016 của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh thực hiện hiệu quả, bền vững chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2016 - 2020 nêu rõ: “Nông nghiệp, nông dân, nông thôn là vấn đề chiến lược trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; Phát triển sản xuất nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, thường xuyên của Đảng, Nhà nước và của cả hệ thống chính trị, là sự nghiệp của toàn thể nhân dân”. Tính đến nay, cả hệ thống chính trị và nhân dân cả nước đã chung sức, đồng lòng tích cực thực hiện chương trình MTQG NTM và đạt nhiều kết quả quan trọng, thu nhập và đời sống của người dân nông thôn ngày càng được nâng cao, bộ mặt nông thôn được đổi mới, cơ sở hạ tầng kinh tế- xã hội được cải thiện và nâng cấp rõ rệt, hệ thống chính trị cơ sở tiếp tục được củng cố; đã có 2.045 xã (23% so tổng số xã), 26 huyện được công nhận đạt chuẩn NTM, bình quân cả nước đạt 13,1 tiêu chí/xã (Báo cáo tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc triển khai Chương trình MTQG xây dựng NTM và phát động phong trào thi đua cả nước chung sức xây dựng NTM giai đoạn 2016- 2020, tổ chức ngày 30 tháng 9 năm 2016 do Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc chủ trì). Nông nghiệp không chỉ góp phần quan trọng vào việc ổn định chính trị - xã hội nông thôn và nâng cao đời sống nông dân trên phạm vi cả nước, mà ngày càng tạo ra nhiều hơn những tiền đề vật chất cần thiết, góp phần tích cực vào sự đẩy nhanh tăng trưởng kinh tế và đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Theo Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05 tháng 8 năm 2008 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về Nông nghiệp, nông dân, nông thôn, Đảng ta đã đưa ra những quan điểm chủ yếu trong phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn: (1) Khẳng định vị trí chiến lược của nông nghiệp, nông dân, nông thôn trong tiến trình phát triển đất nước; (2) Nhìn nhận mối quan hệ mật thiết giữa nông nghiệp, nông thôn và nông dân, nông dân là chủ thể của quá trình phát triển, xây dựng nông
9. 2 thôn mới; (3) Đề cao tinh thần tự chủ, tự lực, tự cường của nông dân trong phát triển nông nghiệp, nông thôn; Trong đó chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới là một trong những nhiệm vụ quan trọng để triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 26-NQ/TW. Thực hiện chủ trương của Đảng, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16 tháng 4 năm 2009 ban hành Bộ Tiêu chí Quốc gia về nông thôn mới và Quyết định số 342/QĐ-TTg ngày 20 tháng 02 năm 2013 về sửa đổi một số tiêu chí của Bộ Tiêu chí Quốc gia về nông thôn mới, Quyết định số 800/QĐ-TTg về Phê duyệt Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020. Để có cơ sở thực tiễn cho chỉ đạo xây dựng nông thôn mới, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã chỉ đạo 11 xã đại diện cho các vùng kinh tế - văn hoá trên cả nước xây dựng thí điểm mô hình nông thôn mới. Khẳng định hiệu quả và tầm quan trọng của Chương trình MTQG về xây dựng NTM giai đoạn 2011- 2015 mang lại; giai đoạn 2016- 2020 Chương trình MTQG về xây dựng NTM tiếp tục được quan tâm và cụ thể hóa trong Quyết định số 1980/QĐ-TTg ngày 17 tháng 10 năm 2016 về việc ban hành Bộ Tiêu chí Quốc gia về xã NTM giai đoạn 2016- 2020 (thay thế cho Quyết định 491/QĐ-TTg và Quyết định 342/QĐ-TTg), Quyết định 1600/QĐ-TTg ngày 16 tháng 8 năm 2016 phê duyệt Chương trình MTQG về xây dựng NTM giai đoạn 2016- 2020 và Chỉ thị số 36/CT-TTg ngày 30 tháng 12 năm 2016 của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh thực hiện hiệu quả, bền vững chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2016- 2020. Tỉnh ủy Trà Vinh ban hành Nghị quyết 04-NQ/TU ngày 04/10/2011 về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2011-2015 và định hướng đến năm 2020 trên địa bàn tỉnh; đề ra mục tiêu: “Xây dựng nông thôn mới của tỉnh có kết cấu hạ tầng kinh tế- xã hội đồng bộ và từng bước hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ; gắn xây dựng nông thôn với đô thị theo quy hoạch; xã hội dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; môi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh trật tự được giữ vững; đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao; hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh nhằm phấn đấu đến năm 2015 đưa Trà Vinh phát triển khá toàn diện; tạo tiền đề đến năm 2020 trở thành tỉnh có nền kinh tế - xã hội phát triển bền vững, góp phần cùng cả nước thực hiện mục tiêu đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại”. Và mục tiêu cụ thể: “Đến năm 2020 có 50% số xã trên địa bàn tỉnh cơ bản đạt chuẩn nông thôn mới và 50% số xã còn lại đạt từ 14/19 tiêu chí quốc gia về nông thôn mới trở lên; riêng huyện Trà Cú có từ 70% trở lên số xã đạt tiêu chí quốc gia về nông thôn mới”. Thực hiện Kế hoạch số 16-KH/TU ngày 04 tháng 5 năm 2016 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về thực hiện chương trình MTQG NTM tỉnh Trà Vinh
10. 3 giai đoạn 2016- 2020; ngày 19 tháng 12 năm 2016, Ủy ban nhân dân tỉnh Trà Vinh đã ban hành Quyết định số 2662/QĐ-UBND ban hành Kế hoạch tổ chức thực hiện phong trào thi đua “Trà Vinh cùng cả nước chung sức xây dựng NTM” giai đoạn 2016- 2020. Trong số 105 xã, phường, thị trấn hiện có trên địa bàn tỉnh, có 85 xã (đạt 100% xã) đã tiến hành xây dựng nông thôn mới, khu vực nông thôn của tỉnh có gần 85% dân số và 72% lao động nông nghiệp đang sinh sống và sản xuất, chủ yếu là sản xuất nông nghiệp. Những năm qua, việc xây dựng và phát triển nông nghiệp, nông thôn trên địa bàn tỉnh được tập trung lãnh đạo nên có nhiều chuyển biến tích cực, đời sống vật chất, tinh thần của người dân nông thôn không ngừng được nâng lên; kết cấu hạ tầng từng bước được cải thiện và kiên cố hóa; các công trình văn hóa, y tế, giáo dục, thông tin liên lạc, điện, nước sinh hoạt được đầu tư xây dựng và phục vụ người dân ngày càng tốt hơn. Hệ thống chính trị được củng cố, tăng cường; dân chủ cơ sở được phát huy; an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở nông thôn được giữ vững, tạo điều kiện thuận lợi để đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Kết quả chỉ đạo thực hiện thí điểm mô hình xây dựng nông thôn mới xã Mỹ Long Nam, huyện Cầu Ngang và 17 xã điểm khác trên địa bàn các huyện, thành phố, đến nay bước đầu đã rút ra một số kinh nghiệm, đánh giá thực chất năng lực của bộ máy chính trị ở các xã, khả năng quản lý, điều hành, làm chủ các dự án, phương pháp điều hành công việc theo kế hoạch và đánh giá sự nhận thức của người dân, làm cơ sở, tạo tiền đề nhân rộng mô hình xây dựng nông thôn mới của tỉnh theo chủ trương của Chính phủ. Trong 5 năm, 2011- 2015, kết quả thực hiện các tiêu chí NTM trên địa bàn tỉnh có 20/85 xã đạt 19/19 tiêu chí (trong đó 17 xã đã được công nhận); 07/85 xã đạt từ 15 đến 18 tiêu chí, 57/85 xã đạt từ 10- 14 tiêu chí và 01/85 xã đạt 8 tiêu chí; đến nay (12/2016), toàn tỉnh có 23/85 xã đạt 19/19 tiêu chí (có 19 xã đã được công nhận); 13/85 xã đạt từ 15 đến 18 tiêu chí, 49/85 xã đạt từ 10- 14 tiêu chí, không có xã đạt dưới 10 tiêu chí. Trong 5 năm (2011- 2015), toàn tỉnh đã huy động được 5.805,324 tỷ đồng; Trong đó: Ngân sách phân bổ trực tiếp cho chương trình: 341,268 tỷ đồng (vốn Trung ương: 202,268 tỷ đồng và vốn địa phương: 139 tỷ đồng); vốn lồng ghép: 1.839,769 tỷ đồng, vốn tín dụng: 2.287,383 tỷ đồng, vốn huy động từ doanh nghiệp: 177,316 tỷ đồng, vốn dân đóng góp: 1.083,76 tỷ đồng, vốn huy động từ nguồn khác (con em xa quê, từ thiện): 75,828 tỷ đồng. Trên địa bàn huyện Châu Thành, kết quả thực hiện đạt các tiêu chí NTM (từ 2011 - 2015): có 01/13 xã đạt 19 tiêu chí (Hưng Mỹ), 01 xã đạt 17 tiêu chí (Hòa Minh), có 11 xã đạt từ 10- 14 tiêu chí (Lương Hòa A, Mỹ Chánh, Thanh Mỹ, Lương Hòa, Nguyệt Hóa, Hòa Thuận, Long Hòa, Hòa Lợi, Đa Lộc, Phước Hảo và