Luận văn Phân tích các yếu tố tác động đến phân bổ ngân sách có mục tiêu của chính quyền trung ương, từ đó rút ra các bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Phân tích các yếu tố tác động đến phân bổ ngân sách có mục tiêu của chính quyền trung ương, từ đó rút ra các bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT ---------------------------------------------------- THẠCH PHƯỚC HÙNG PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN PHÂN BỔ NGÂN SÁCH CÓ MỤC TIÊU CỦA CHÍNH QUYỀN TRUNG ƯƠNG, TỪ ĐÓ RÚT RA CÁC BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2017
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT ---------------------------------------------------- THẠCH PHƯỚC HÙNG PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN PHÂN BỔ NGÂN SÁCH CÓ MỤC TIÊU CỦA CHÍNH QUYỀN TRUNG ƯƠNG, TỪ ĐÓ RÚT RA CÁC BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 60340402 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. HUỲNH THẾ DU TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2017
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Các đoạn trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn và có độ chính xác cao nhất trong phạm vi hiểu biết của tôi. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh hay Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright. TP. Hồ Chí Minh, ngày 04 tháng 08 năm 2017 Tác giả Thạch Phước Hùng
4. ii LỜI CẢM ƠN Trước tiên tôi xin gởi lời cám ơn quý thầy cô, nhân viên của Chương trình giảng dạy Kinh tế Fulbright đã tạo điều kiện, động viên, giúp đỡ tôi trong thời gian hai năm học tập ở chương trình. Để hoàn thành luận văn này, tôi xin gửi lời cám ơn chân thành đến thầy Huỳnh Thế Du, là người hướng dẫn, động viên và khích lệ để tôi thực hiện luận văn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến thầy Vũ Thành Tự Anh đã quan tâm, hỗ trợ và cho những lời khuyên hữu ích trong quá trình làm luận văn. Cuối cùng tôi xin cám ơn bạn Quách Dương Tử, bạn Đặng Thị Ánh Dương và bạn Nguyễn Thị Hồng Dung đã hỗ trợ tôi rất nhiều trong quá trình làm luận văn. Một lần nữa, xin chân thành cám ơn tất cả mọi người. TP. Hồ Chí Minh, ngày 04 tháng 08 năm 2017 Tác giả Thạch Phước Hùng
5. iii TÓM TẮT Ngân sách là nguồn lực chính để phát triển kinh tế xã hội, cung cấp hàng hóa công cho người dân, tuy nhiên nhiều địa phương thu không bù đủ chi nên luôn phải dựa vào nguồn ngân sách hỗ trợ từ trung ương. Tuy nhiên, do sự không minh bạch và thiếu hiệu quả trong việc xây dựng mô hình phân bổ ngân sách nên có những tiêu cực, kém hiệu quả và thiếu công bằng trong quá trình phân bổ. Đây là chủ đề được nhiều học giả quốc tế nghiên cứu, đánh giá để tìm ra những yếu tố tác động đến quyết định phân bổ ngân sách của chính quyền trung ương. Cùng với mục tiêu trên, trong bối cảnh dư luận đang phản ứng mạnh mẽ trước những dự án đầu tư công kém hiệu quả từ nguồn ngân sách hỗ trợ có mục tiêu và những tiêu cực trong việc phân bổ ngân sách như chạy dự án, vận động hành lang..., tác giả tiến hành nghiên cứu các yếu tố tác động đến quyết định phân bổ ngân sách có mục tiêu của chính quyền trung ương Việt Nam trong giai đoạn 2005 - 2014. Đồng thời, thông qua phân tích và so sánh kết quả nghiên cứu với các nghiên cứu trước đó về mô hình phân bổ ngân sách trung ương của chính quyền Trung Quốc để rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Kết quả nghiên cứu của tác giả cho thấy có bốn yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định phân bổ ngân sách có mục tiêu của chính quyền trung ương bao gồm hố cách tài khóa, thu nhập bình quân đầu người, tỷ lệ người dân tộc thiểu số và việc có người địa phương có ảnh hưởng ở chính quyền trung ương. Bên cạnh đó, bài học rút ra sau khi so sánh với các nghiên cứu của Trung Quốc là phải hướng mục tiêu hiệu quả, tăng cường phân bổ ngân sách cho những địa phương có hiệu quả trong việc phát triển kinh tế, xã hội và thu ngân sách. Khuyến nghị chính sách cho chính quyền Việt Nam là cần phải thiết kế mô hình phân bổ ngân sách có mục tiêu bao gồm cả điều kiện đầu vào và điều kiện đầu ra để tăng tính hiệu quả. Đồng thời xây dựng các quy định, chính sách để minh bạch hóa quá trình ra quyết định phân bổ ngân sách có mục tiêu cũng nhưng tăng cường trách nhiệm giải trình của các cá nhân phụ trách việc ra quyết định ấy.
6. iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................................ ii TÓM TẮT .............................................................................................................................iii MỤC LỤC ............................................................................................................................ iv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................................... vi DANH MỤC BẢNG ........................................................................................................... vii DANH MỤC HÌNH ............................................................................................................viii CHƯƠNG 1 - Giới thiệu ...................................................................................................... 1 1.1 Bối cảnh nghiên cứu ..................................................................................................... 1 1.2 Câu hỏi nghiên cứu ...................................................................................................... 2 1.3 Mục tiêu nghiên cứu ..................................................................................................... 2 1.4 Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ............................................................. 2 1.5 Phương pháp nghiên cứu và cơ sở dữ liệu ................................................................... 3 1.6 Cấu trúc luận văn dự kiến ............................................................................................ 3 CHƯƠNG 2 – CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH CHUYỂN GIAO NGÂN SÁCH CỦA TRUNG QUỐC VÀ VIỆT NAM .............................................................................. 4 2.1 Chuyển giao ngân sách liên chính quyền ..................................................................... 4 2.1.1 Tổng quan ..........................................................................................................................4 2.1.2 Phân loại ............................................................................................................................5 2.1.2.1 Chuyển giao không điều kiện ......................................................................................5 2.1.2.2 Chuyển giao có điều kiện (chuyển giao có mục tiêu đặc biệt) ....................................6 2.1.3 Mục tiêu của chuyển giao ngân sách liên chính phủ theo lý thuyết liên bang .................10 2.1.3.1 Cân bằng dọc ................................................................................................................11 2.1.3.2 Cân bằng ngang ............................................................................................................11 2.1.3.3 Ngoại tác .......................................................................................................................11 2.1.4 Mục tiêu chuyển giao ngân sách theo quan điểm kinh tế chính trị ..................................11 2.2 Đặc điểm mô hình kinh tế - chính trị của Việt Nam .................................................. 12 2.3 Hệ thống phân bổ ngân sách của Việt Nam ............................................................... 12 2.4 Các yếu tố tác động đến quyết định phân bổ ngân sách ............................................. 13
7. v CHƯƠNG 3 - ƯỚC LƯỢNG CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CHUYỂN GIAO NGÂN SÁCH CÓ MỤC TIÊU ......................................................................................... 18 3.1 Các giả thuyết nghiên cứu .......................................................................................... 18 3.2 Nguồn dữ liệu nghiên cứu .......................................................................................... 19 3.3 Đặc điểm của mẫu nghiên cứu ................................................................................... 19 3.4 Mô hình hồi quy ......................................................................................................... 21 3.4.1 Biến phụ thuộc ......................................................................................................... 22 3.4.2 Biến độc lập ............................................................................................................. 23 3.4.3. Biến kiểm soát và biến tương tác ........................................................................................24 3.5 Kết quả hồi quy .......................................................................................................... 27 CHƯƠNG 4 - PHÂN TÍCH VÀ SO SÁNH ..................................................................... 30 4.1 Phân tích kết quả hồi quy ........................................................................................... 30 4.2 So sánh kết quả nghiên cứu với các nghiên cứu trước đó .......................................... 32 CHƯƠNG 5 - KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH ................................ 33 5.1 Kết luận ...................................................................................................................... 33 5.2 Khuyến nghị chính sách ............................................................................................. 33 5.3 Hạn chế của đề tài ...................................................................................................... 34 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 35 PHỤ LỤC ............................................................................................................................ 39
8. vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội FEM Fix Effect Model Mô hình hiệu ứng cố định REM Random Effect Model Mô hình hiệu ứng ngẫu nhiên TBKTSG Thời báo Kinh tế Sài Gòn WTO World Trade Organization Tổ chức Thương mại Thế giới
9. vii DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Phân bố của mẫu quan sát ................................................................................... 20 Bảng 3.2: Đặc điểm nổi bật trong các thời đoạn nghiên cứu ............................................... 21 Bảng 3.3: Tóm lược các biến độc lập đưa vào mô hình ...................................................... 26 Bảng 3.4: Kết quả ước lượng mô hình hiệu ứng cố định FE ............................................... 28
10. viii DANH MỤC HÌNH Hình 2.1: Ảnh hưởng của chuyển giao không điều kiện ....................................................... 6 Hình 2.2: Ảnh hưởng của chuyển giao có điều kiện không yêu cầu đối ứng ........................ 8 Hình 2.3: Ảnh hưởng của chuyển giao có điều kiện có yêu cầu đối ứng mở ........................ 9 Hình 2.4: Ảnh hưởng của chuyển giao có điều kiện có yêu cầu đối ứng đóng ................... 10 Hình 3.1: Mô hình nghiên cứu đề xuất ................................................................................ 19