Luận văn Phân tích các nhân tố tác động đến chi tiêu giáo dục của hộ gia đình khu vực Đồng bằng sông Cửu Long

Nội dung tài liệu: Luận văn Phân tích các nhân tố tác động đến chi tiêu giáo dục của hộ gia đình khu vực Đồng bằng sông Cửu Long

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN LƯU TRUNG PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CHI TIÊU GIÁO DỤC CỦA HỘ GIA ĐÌNH KHU VỰC ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 60340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN TIẾN KHAI Tp. Hồ Chí Minh - 2017
2. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, luận văn “Phân tích các nhân tố tác động đến chi tiêu giáo dục của hộ gia đình khu vực Đồng bằng sông Cửu Long” là bài nghiên cứu của chính tôi. Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn, toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công bố hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác. Không có nghiên cứu, luận văn, tài liệu nào của người khác được sử dụng trong luận văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định. Tp.HCM, tháng 5 năm 2017
3. MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ TÓM TẮT CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU .......................................................... 1 1.1. Đặt vấn đề ........................................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................... 3 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................. 3 1.4. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 3 1.5. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................................... 3 1.6. Ý nghĩa nghiên cứu ............................................................................................ 4 1.7. Cấu trúc luận văn ................................................................................................ 4 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT ........................................................................ 6 2.1. Các khái niệm liên quan ..................................................................................... 6 2.2. Các lý thuyết liên quan ....................................................................................... 9 2.3. Các nghiên cứu thực nghiệm liên quan ............................................................ 12 CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................. 21 3.1. Khung phân tích ............................................................................................... 21 3.2. Mô hình nghiên cứu .......................................................................................... 22 3.3. Mô tả biến số .................................................................................................... 22 3.4. Nguồn dữ liệu ................................................................................................... 27
4. 3.5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 28 CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................. 35 4.1. Tổng quan về tình hình kinh tế - xã hội vùng Đồng bằng sông Cửu Long ...... 35 4.2. Đặc điểm hộ gia đình và chi tiêu giáo dục của hộ gia đình Đồng bằng sông Cửu Long .......................................................................................................... 40 4.3. So sánh khác biệt về chi tiêu giáo dục giữa các nhóm hộ ................................ 44 4.4. Các yếu tố tác động đến chi tiêu giáo dục ........................................................ 48 4.5. Phân tích kết quả nghiên cứu............................................................................ 57 CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ...................................... 61 5.1. Kết luận ............................................................................................................ 61 5.2. Hàm ý chính sách từ kết quả nghiên cứu ......................................................... 62 5.3. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo ........................................... 64 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
5. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT OLS Ordinary Least Square Bình phương tối thiểu thông thường Vietnam Households Living Standard Bộ số liệu điều tra Mức sống VHLSS Survey hộ gia đình Việt Nam MN Mầm non TH Tiểu học THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long
6. DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tổng hợp một số nghiên cứu thực nghiệm liên quan .............................. 18 Bảng 3.1: Mô tả biến số trong mô hình .................................................................... 26 Bảng 4.1: Tuổi, học vấn chủ hộ và quy mô hộ ........................................................ 40 Bảng 4.2: Đặc điểm hộ gia đình các tỉnh ĐBSCL qua dữ liệu điều tra ................... 41 Bảng 4.3: Số trẻ em đi học của hộ............................................................................ 43 Bảng 4.4: Thu nhập và chi tiêu giáo dục .................................................................. 44 Bảng 4.5: Kiểm định trung bình về chi tiêu giáo dục theo các đặc điểm của hộ ..... 44 Bảng 4.6: Ma trận tương quan .................................................................................. 48 Bảng 4.7: Kết quả hồi quy ban đầu .......................................................................... 49 Bảng 4.8: Hệ số phóng đại phương sai .................................................................... 52 Bảng 4.9: Kết quả mô hình sau khi hiệu chỉnh ........................................................ 54 Bảng 4.10: Tổng hợp kết quả kỳ vọng và mức ý nghĩa thống kê ........................ 55
7. DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 3.1: Khung phân tích các yếu tố tác động đến chi tiêu giáo dục .................... 21 Hình 4.1: Cơ cấu người dân học nghề tại các bậc học giai đoạn 2011-2015 .......... 37 Hình 4.2: Tỷ lệ lao động qua đào tạo của vùng nằm 2010 và 2014 ........................ 38 Hình 4.3: Số hộ gia đình có trẻ em đi học trong từng độ tuổi ................................. 42
8. TÓM TẮT Nghiên cứu này nhằm xác định các nhân tố tác động đến chi tiêu giáo dục của hộ gia đình vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Bằng phương pháp nghiên cứu định lượng với 02 nhóm kỹ thuật phân tích chủ yếu là thống kê mô tả để mô tả chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình một cách tổng quát cũng như chi tiết các khoản mục chi tiêu cho giáo dục, phân theo các đặc điểm về nông thôn hay thành thị, đặc điểm thu nhập của hộ, và kỹ thuật hồi qui OLS, TOBIT nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chi tiêu giáo dục của hộ. Nghiên cứu sử dụng thông tin dữ liệu được xử lý và trích xuất cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long từ Bộ dữ liệu điều tra mức sống hộ gia đình Việt Nam do Tổng cục Thống kê thực hiện năm 2014. Kết quả phân tích cho thấy các nhân tố ảnh hưởng có ý nghĩa đến chi tiêu giáo dục của hộ gia đình vùng Đồng bằng sông Cửu Long bao gồm các nhóm biến chính thể hiện: (i) đặc điểm giáo dục của trẻ em trong hộ (số trẻ em trong độ tuổi đi học ở các cấp học, số trẻ có đi học thêm) ; (ii) đặc điểm của hộ gia đình (thu nhập, qui mô của hộ); (iii) đặc điểm của chủ hộ (dân tộc, số năm đi học và tuổi của chủ hộ) và (iv) tiếp cận các chính sách hỗ trợ từ chính quyền và các tổ chức xã hội (nhận trợ cấp giáo dục). Tuy nhiên, trong nghiên cứu này tác giả chưa tìm được mối quan hệ giữa các nhân tố hộ nông nghiệp, nơi sinh sống, giới tính chủ hộ, chủ hộ là cán bộ viên chức và chi tiêu giáo dục của hộ do đặc thù riêng của dữ liệu nghiên cứu cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long năm 2014.
9. 1 CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU Chương này giới thiệu sơ lược về đề tài nghiên cứu bao gồm đặt vấn đề, mục tiêu, câu hỏi nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu cũng như là phạm vi tiếp cận và ý nghĩa của đề tài mang lại. 1.1. Đặt vấn đề Trên con đường hội nhập ngày càng sâu rộng với các quốc gia khác trên thế giới, Việt Nam với vị trí là một nước đang phát triển, đang phải đối mặt ngày càng nhiều hơn với những khó khăn, thách thức. Đáng chú ý là có những khó khăn, thách thức do chính những chính sách chưa phù hợp với xu hướng phát triển hoặc quá trình tổ chức triển khai, thực hiện không hiệu quả đã và đang đánh mất dần những lợi thế của Việt Nam trong thu hút các nhà đầu tư, giải quyết việc làm, tạo thu nhập cho người dân, so với một số nước khác có lợi thế tương đồng. Một trong những lợi thế cạnh tranh nổi bật của Việt Nam trong thời gian qua đó là nguồn nhân lực dồi dào, giá rẻ đã thúc đẩy một số nhà đầu tư trong và ngoài nước bỏ vốn đầu tư vào sản xuất để tận dụng lợi thế này của Việt Nam. Tuy nhiên, lợi thế này chỉ có tác dụng trong một giai đoạn nhất định và sẽ trở thành lực cản nếu Chính phủ không chú trọng đến các chính sách về giáo dục, đào tạo để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thay vì chỉ quan tâm nhiều đến số lượng việc làm được tạo ra cho người dân. Đồng bằng sông Cửu Long lâu nay vẫn bị xem là vùng trũng về giáo dục, đào tạo của cả nước (chỉ đứng trên khu vực Tây Nguyên và miền núi phía Bắc). Mặc dù Chính phủ đã có một số cơ chế, chính sách đặc thù, ưu tiên các nguồn lực để tập trung phát triển giáo dục, đào tạo và dạy nghề nhưng có vẻ như Đồng bằng sông Cửu Long vẫn đang gặp rất nhiều khó khăn để thoát ra khỏi vùng trũng của cả nước. Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo tại Hội nghị tổng kết phát triển giáo dục, đào tạo và dạy nghề vùng Đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2011 - 2015, bên cạnh những khó khăn về hệ thống cơ sở vật chất thì khó khăn lớn nhất của giáo dục phổ thông đó là tỷ lệ huy động trẻ trong độ tuổi đến trường còn thấp và giảm nhanh
10. 2 qua từng cấp học, tỷ lệ học sinh bỏ học cao và có xu hướng tăng nhanh ở cấp học cao hơn. Bên cạnh đó, mặc dù kết quả dạy nghề của vùng đã phát triển mạnh cả về quy mô và chất lượng, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu về nguồn nhân lực của thị trường lao động; tuy nhiên, tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề của vùng năm 2015 chỉ đạt 35,2%, thấp hơn tỷ lệ của cả nước là 40,6%. Năm 2015, thu nhập bình quân đầu người một tháng của người dân khu vực Đồng bằng sông Cửu Long là 2,327 triệu đồng, đứng hàng thứ 3 và bằng 88,24% của cả nước. Thu nhập thấp đã hạn chế rất nhiều những nhu cầu chi tiêu căn bản của người dân, trong đó có nhu cầu chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình. Theo kết quả điều tra mức sống hộ gia đình (VHLSS, 2014) thì chi tiêu của hộ gia đình cho giáo dục đào tạo bình quân cho một người đi học của vùng trong 12 tháng là 2,324 triệu đồng, chỉ bằng 68,17% so với cả nước (mức chi của cả nước là 3,409 triệu đồng). Nếu so sánh chi tiêu cho giáo dục, đào tạo bình quân của một người đi học của năm 2014 với năm 2004 của vùng thì mức chi này chỉ tăng 3,33 lần, trong khi đó mức tăng của cả nước là 4,13 lần. Kết quả này cho thấy mức chi tiêu cho giáo dục, đào tạo bình quân của một người đi học ở Đồng bằng sông Cửu Long có tăng nhưng chậm, thể hiện sự quan tâm đầu tư cho giáo dục của hộ gia đình trong vùng vẫn còn ở mức thấp. Vấn đề đặt ra là với mức thu nhập bình quân đầu người 01 tháng của người dân trong vùng bằng 88,24% của cả nước, chỉ xếp sau vùng Đồng bằng sông Hồng và vùng Đông Nam bộ, nhưng mức chi tiêu cho giáo dục bình quân một người đi học trong năm 2014 lại thấp so với mức chi của cả nước (chỉ bằng 68,17% so với cả nước). Như vậy, nghiên cứu của tác giả sẽ xem xét các nhân tố tác động đến chi tiêu giáo dục của hộ gia đình ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Từ đó làm cơ sở tham vấn để ban hành các chính sách nhằm huy động sự tham gia đóng góp của toàn xã hội, mà trước hết là khuyến khích nâng cao đầu tư cho giáo dục của hộ gia đình là việc làm cần thiết trong bối cảnh tình hình hiện nay của vùng.