Luận văn Người việt di cư tự do ở Cộng hòa dân chủ Nhân dân Lào (Trong trường hợp Làng Thạt Luổng, Thủ đô Viêng Chăn)

Nội dung tài liệu: Luận văn Người việt di cư tự do ở Cộng hòa dân chủ Nhân dân Lào (Trong trường hợp Làng Thạt Luổng, Thủ đô Viêng Chăn)

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------- BOUATHONG VILAPHAN NGƯỜI VIỆT DI CƯ TỰ DO Ở CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO (TRONG TRƯỜNG HỢP LÀNG THẠT LUỔNG, THỦ ĐÔ VIÊNG CHĂN) LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH NHÂN HỌC HÀ NỘI - NĂM 2019
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------- BOUATHONG VILAPHAN NGƯỜI VIỆT DI CƯ TỰ DO Ở CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO (TRONG TRƯỜNG HỢP LÀNG THẠT LUỔNG, THỦ ĐÔ VIÊNG CHĂN) Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Nhân học Mã số: 60310302 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN VĂN CHÍNH Hà Nội - 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kì một công trình nào khác. Các bảng biểu, số liệu được thu thập và phân tích dựa trên nguồn số liệu của các Cơ quan thống kê quốc gia, Chính quyền làng Thạt Luổng thuộc Thủ đô Viêng Chăn, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Các nguồn tài liệu tham khảo được trích dẫn đầy đủ và trung thực. Hà Nội, tháng năm 2019 Xác nhận của người hướng dẫn Tác giả PGS.TS. NGUYỄN VĂN CHÍNH BOUATHONG VILAPHAN
4. LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành Luận văn với đề tài “Người Việt Nam di cư tự do ở Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào (Trường hợp làng Thạt Luổng, Thủ đô Viêng Chăn)”, tôi xin được bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả trong học tập và nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn tới Ban Giám hiệu Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội cùng các thầy, cô giáo trong Khoa Nhân học và Phòng Đào tạo đã giúp đỡ và hỗ trợ trong quá trình học tập, nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS Nguyễn Văn Chính người thầy đã gợi mở những ý tưởng đầu tiên của luận văn và tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn đúng với mục tiêu đề ra. Qua đây, tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn tới Chính quyền làng Thạt Luổng - thủ đô Viêng Chăn; các cô chú, anh chị em cũng như cộng đồng người Việt Nam di cư tại quê hương mới trên đất Lào thân yêu đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài này tại địa phương. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2019 Tác giả BOUATHONG VILAPHAN
5. MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC HÌNH, BẢNG, BIỂU ĐỒ MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. NGƯỜI VIỆT NAM Ở LÀO: VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU, LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN .................................................................................. 5 1.1. Vấn đề nghiên cứu ......................................................................................... 5 1.2. Lịch sử nghiên cứu ......................................................................................... 7 1.3. Lý thuyết và phương pháp tiếp cận .............................................................. 11 Kết luận Chương 1 .............................................................................................. 24 CHƯƠNG 2. NGƯỜI VIỆT DI CƯ TỰ DO Ở LÀNG THẠT LUỔNG .................... 25 2.1. Tóm tắt lịch sử di cư của người Việt sang Lào ............................................. 25 2.2. Tình hình di cư tự do của người Việt Nam từ sau đổi mới đến nay và đặc điểm của cộng đồng người Việt tại Lào .............................................................. 29 Kết luận Chương 2 .............................................................................................. 45 CHƯƠNG 3. SỰ HỘI NHẬP CỦA NGƯỜI VIỆT NAM DI CƯ TỰ DO ................. 46 3.1. Sự hội nhập về đời sống kinh tế ................................................................... 46 3.2. Sự hội nhập về đời sống xã hội .................................................................... 48 3.3. Sự hội nhập về văn hóa lối sống ................................................................... 54 3.4. Sự hội nhập về đời sống tâm linh ................................................................. 63 3.5. Những thuận lợi và khó khăn trong cuộc hội nhập của của người Việt Nam di cư tự do tại làng Thạt Luổng ............................................................................... 64
6. 3.6. Vấn đề bảo tồn tiếng Việt và văn hóa truyền thống trong cộng đồng người Việt Nam di cư tự do tại làng Thạt Luổng ........................................................... 68 Kết luận Chương 3 .............................................................................................. 70 CHƯƠNG 4. CHÍNH SÁCH CỦA CHÍNH PHỦ LÀO ĐỐI VỚI NGƯỜI DI CƯ TỰ DO TẠI LÀO, THÁCH THỨC ĐỐI VỚI CỘNG ĐỒNG NGƯỜI VIỆT NAM TẠI LÀNG THẠT LUỔNG ................................................................................................. 71 4.1. Chính sách đối với người Việt Nam di cư tự do tại Lào................................ 71 4.2. Những khó khăn, thách thức mà cộng đồng người Việt Nam di cư tại Lào phải đối mặt về chính sách .................................................................................. 88 Kết luận Chương 4 .............................................................................................. 93 KẾT LUẬN ................................................................................................................... 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................ 96 PHỤ LỤC PHỤ LỤC 1: MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ CỘNG ĐỒNG NGƯỜI VIỆT DI CƯ TỰ DO TẠI LÀNG THẠT LUỔNG PHỤ LỤC 2: DANH MỤC BẢN PHOTOCOPY CÁC CHÍNH SÁCH CỦA NHÀ NƯỚC LÀO LIÊN QUAN NGƯỜI NHẬP CƯ NƯỚC NGOÀI
7. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Cụm từ đầy đủ CHDCND : Cộng hoà Dân chủ Nhân dân CHXHCN : Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa NDCM : Nhân dân cách mạng Nxb : Nhà xuất bản XHCN : Xã hội chủ nghĩa
8. DANH MỤC HÌNH, BẢNG, BIỂU ĐỒ Số TT Số hiệu Tên Hình, Bảng trang 1 Hình 2.1 Vị trí làng Thạt Luổng tại thủ đô Viêng Chăn 33 Hình 2.2 Chùa Thạt Luổng – biểu tượng Phật giáo nổi tiếng 2 33 ở Lào Bảng 2.1 Cơ cấu bộ phận người Việt Nam di cư tự do tại 4 36 làng Thạt Luổng Bảng 2.2 Cơ cấu độ tuổi của người Việt Nam di cư tự do tại 5 36 làng Thạt Luổng Bảng 2.3 Cơ cấu ngành buôn bán của người Việt Nam di cư 6 39 tự do tại làng Bảng 2.4 Chi tiêu sinh hoạt chủ yếu của người Việt Nam di 7 42 cư tự do tại làng Thạt Luổng, thủ đô Viêng Chăn Biểu đồ 2.1 Cơ cấu ngành buôn bán của người Việt Nam di cư 8 39 tự do tại làng Thạt Luổng, thủ đô Viêng Chăn Biểu đồ 2.2 Cơ cấu ngành nghề buôn bán của người Việt Nam 9 di cư tự do tại làng Thạt Luổng, thủ đô Viêng 40 Chăn
9. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Di cư (migration) không phải là một hiện tượng mới trong lịch sử phát triển kinh tế - xã hội của bất cứ quốc gia nào. Trong lịch sử Việt Nam đã chứng kiến nhiều cuộc di cư lớn nhỏ do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ việc khai hoang lấn biển, mở mang bờ cõi từ thời đầu dựng nước, cho đến các cuộc di dân có tổ chức với các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của nhà nước, luôn là mối quan tâm nghiên cứu của nhiều ngành khoa học xã hội cả ở trong và ngoài nước, trong đó có nhân học. Việc người dân Việt Nam di cư tự do không những tác động tới đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội tộc người, mà còn tác động đến các mối quan hệ quốc tế, hợp tác phát triển giữa Việt Nam với các quốc gia.... Với khoảng 2.337 km đường biên giới chung, địa thế “núi tựa núi”, “lưng tựa lưng” đã tạo nên mối quan hệ láng giềng thân thiện lâu đời giữa hai nước Việt Nam - Lào. Trong lịch sử, Lào là mảnh đất thuận lợi cho người Việt đến sinh sống. Sự thân thiện, tính cởi mở của người Lào đã điều kiện tốt cho bộ phận dân cư Việt Nam hội nhập vào xã hội Lào. Ngày nay, đa phần họ đã trở thành một bộ phận của Lào, cùng với người Lào, họ đã đóng góp về nhiều mặt cho sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước Lào. Tuy nhiên, sự hội nhập giữa hai cộng đồng dân cư vốn có các đặc trưng văn hóa khác biệt cũng có những vấn đề đặt ra trong hầu hết các khía cạnh của đời sống xã hội, kinh tế, văn hóa và chính trị của đất nước Lào cũng như đến quan hệ giữa hai nước và hai chính phủ Việt – Lào. Do đó, việc nghiên cứu quá trình hội nhập ấy vừa có ý nghĩa khoa học vừa có ý nghĩa thực tiễn, góp phần nâng cao nhận thức về cộng đồng người Việt Nam sinh sống tại Lào, giúp cho nhân dân hai nước hiểu biết về văn hóa, lối sống của nhau, thông qua đó vun đắp cho mối tình hữu nghị Việt Nam – Lào ngày càng bền vững hơn. Việc nghiên cứu về cộng đồng người Việt ở nước ngoài từ lâu đã nhận được sự quan tâm của các học giả trong và ngoài nước. Tuy nhiên, hầu hết các công trình thường dừng lại ở góc độ lịch sử, văn hóa, kinh tế của cộng đồng. Việc nghiên cứu dưới góc độ nhân học, nhận diện tổng thể từ lịch sử di dân, định cư cho đến biến đổi dân cư - dân tộc, hoạt động kinh tế, chính trị, văn hóa, địa vị pháp lí và vai trò của 1
10. họ trong mối bang giao Việt – Lào trong giai đoạn hiện nay vẫn có ý nghĩa khoa học và thực tiễn cao; góp phần nâng cao nhận thức về cộng đồng người Việt Nam sinh sống tại Lào, giúp nhân dân hai nước hiểu biết về văn hóa, lối sống của nhau, thông qua đó, vun đắp cho mối tình hữu nghị Việt Nam – Lào ngày càng bền vững. Hiện nay, có 5 trung tâm người Việt tập trung cư trú tại Lào là Pắc Sế (Chăm pa sắc), Xa văn na khệt, Thà Khẹc (Khăm Muộn), Viêng Chăn và Luông Phrabang. Trong đó, thủ đô Viêng Chăn, với tư cách là trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế, đã thu hút một lượng lớn kiều bào Việt Nam đến làm ăn sinh sống. Vì vậy, nghiên cứu di cư và sự hội nhập văn hóa của người Việt Nam di cư tại Lào ở Viêng Chăn, cụ thể là làng Thạt Luổng trường hợp mang tính điển hình. Xuất phát từ những nhận thức trên, tôi đã lựa chọn đề tài “Người Việt di cư tự do ở Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào (Trường hợp làng Thạt Luổng, Thủ đô Viêng Chăn)” làm đề tài luận văn nghiên cứu của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quan Luận văn được nghiên cứu nhằm nhận diện chân dung các vấn đề liên quan đến người Việt Nam di cư tại làng Thạt Luổng, Thủ đô Viêng Chăn, từ đó, đề xuất các chính sách thích hợp với cộng đồng này. 2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể - Phác họa rõ nét cuộc sống của người Việt Nam di cư tự do ở Lào; - Phân tích quá trình hội nhập của người Việt Nam di cư tự do ở Lào và những vấn đề phát sinh; - Chính sách của Chính phủ Lào và chính quyền địa phương đối với người Việt Nam di cư tự do ở Lào; - Đề xuất các chính sách thích hợp để đảm bảo sự phát triển hài hòa của người Việt di cư với cộng đồng địa phương. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu: Cộng đồng người Việt Nam di cư tự do, làm ăn sinh sống tại làng Thạt Luổng, thủ đô Viêng Chăn. 2