Luận văn Nghiên cứu việc huy động, sử dụng nguồn lực tài chính và sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp giai đoạn 2011-2018

Nội dung tài liệu: Luận văn Nghiên cứu việc huy động, sử dụng nguồn lực tài chính và sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp giai đoạn 2011-2018

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HCM Nguyễn Thị Thùy Trang NGHIÊN CỨU VIỆC HUY ĐỘNG, SỬ DỤNG NGUỒN LỰC TÀI CHÍNH VÀ SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI DÂN TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LAI VUNG, TỈNH ĐỒNG THÁP GIAI ĐOẠN 2011-2018 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HCM, tháng 01 năm 2019 1
2. LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Đồng Tháp, ngày 08 tháng 01 năm 2019 Tác giả Nguyễn Thị Thùy Trang
3. LỜI CẢM ƠN Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô trường Đại học Kinh tế TPHCM đã dành nhiều tâm huyết và thời gian giảng dạy tôi trong suốt chương trình cao học. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Hoàng Bảo, người thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, động viên tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn tạp thể cơ quan Ban Tuyên giáo Huyện ủy Lai Vung đã tạo mọi điều kiện thuận lợi về thời gian và công tác để tôi hoàn thành chương trình cao học. Xin cảm ơn Thường trực Huyện ủy, Hội đồng nhân dân, lãnh đạo Ủy ban nhân dân huyện Lai Vung cùng các phòng chuyên môn trực thuộc UBND huyện đã giúp đỡ, cung cấp nhiều thông tin quý báu giúp tôi hoàn thành luận văn này. Đồng Tháp, ngày 07 tháng 01 năm 2019 Tác giả Nguyễn Thị Thùy Trang
4. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU DANH MỤC SƠ ĐỒ TÓM TẮT CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU CHUNG 1.1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................. 2 1.3. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 3 1.4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ............................................................... 3 1.5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài nghiên cứu ................................................... 4 1.6. Kết cấu luận văn ...................................................................................... 5 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN .......................................... 6 2.1. Một số vấn đề chung về nông thôn và nông thôn mới ở Việt Nam ......... 7 2.2. Nguồn lực tài chính trong xây dựng nông thôn mới ..11 2.2.1. Khái niệm về nguồn lực tài chính.....................................................11 2.2.2. Vai trò, đặc điểm của nguồn lực tài chính.........................................12 2.2.3. Phân loại nguồn lực tài chính trong xây dựng nông thôn mới .... ..15 2.2.4. Nguyên tắc huy động nguồn lực tài chính..........................................17 2.2.5. Kế hoạch huy động và sử dụng nguồn lực tài chính 18 2.2.6. Kiểm tra, giám sát huy động và sử dụng các nguồn lực tài chính . 22 2.2.7. Chỉ tiêu đánh giá huy động và sử dụng các nguồn lực tài chính 23 2.3. Sự tham gia của người dân 25 2.3.1. Các nghiên cứu về sự tham gia của người dân 25 2.3.2. Sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới . 29 2.4. Quan hệ giữa huy động, sử dụng NLTC và tham gia của người dân ...31 2.5. Kinh nghiệm của một số địa phương .33 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 38 3.1. Phương pháp thu thập và xử lý số liệu ............................................. 38 3.2. Phương pháp phân tích ........................................................................... 40 CHƯƠNG 4: THỰC TRẠNG VIỆC HUY ĐỘNG, SỬ DỤNG CÁC NGUỒN LỰC TÀI CHÍNH VÀ SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI DÂN TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LAI VUNG .............41
5. 4.1. Hiện trạng nông thôn mới huyện Lai Vung .. 41 4.2. Đánh giá của người dân về xây dựng nông thôn của huyện ..50 4.3. Nguồn lực tài chính được huy động, sử dụng để XD NTM của huyện 52 4.4. Sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới tại huyện . 66 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN, GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ .. 72 5.1. Tóm tắt kết quả nghiên cứu . 72 5.2. Các hàm ý chính sách .. ..74 5.3. Kết luận và kiến nghị ..76 5.4. Hạn chế của nghiên cứu và đề xuất các nghiên cứu tiếp theo 78 Tài liệu tham khảo Phụ lục 1: tóm tắt 19 tiêu chí nông thôn mới. Phụ lục 2: Kết quả thực hiện bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới của huyện. Phụ lục 3: Kết quả các tiêu chí nông thôn mới của các xã đến năm 2018. Phụ lục 4: Bảng câu hỏi.
6. DANH MỤC BẢNG Bảng 4.1. Diện tích tự nhiên của các xã, thị trấn thuộc huyện Lai Vung 42 Bảng 4.2. So sánh kết quả phát triển kinh tế - xã hội của huyện 45 Bảng 4.3. Kết quả thực hiện tiêu chí xã nông thôn mới của huyện 50 Bảng 4.4. Đánh giá của người dân về kết quả nông thôn mới 52 Bảng 4.5. Bảng tổng hợp huy động, sử dụng các nguồn lực tài chính 54 Bảng 4.6. Đánh giá của người được phỏng vấn .. 58 Bảng 4.7. Kết quả khảo sát về vướng mắc trong sử dụng vốn 60 Bảng 4.8. Kết quả phỏng vấn chuyên gia .62 Bảng 4.9. Đánh giá của nhóm chuyên gia 65 Bảng 4.10. Kết quả khảo sát về tiếp nhận thông tin nông thôn mới 66 Bảng 4.11. Thống kê về công tác tuyên truyền .. 67 Bảng 4.12. Nhu cầu nguồn lực tài chính ..70
7. DANH MỤC HÌNH Hình 2.1. Thang đo về sự tham gia của người dân theo Sherry R. Arnstein 28 Hình 2.2. Các yếu tố tác động đến sự tham gia của người dân 30 Hình 4.1. Bản đồ hành chính huyện Lai Vung 42 Hình 4.2. Kết quả khảo sát người dân tham gia bàn bạc và ra quyết định .. 68
8. TÓM TẮT Đề tài “Nghiên cứu việc huy động, sử dụng các nguồn lực tài chính và sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Lai Vung giai đoạn 2011-2018” có mục tiêu: Nghiên cứu thực tiễn những vấn đề liên quan đến việc huy động, sử dụng các nguồn lực tài chính cho xây dựng nông thôn mới tại huyện Lai Vung đến năm 2020; Đánh giá thực trạng công tác huy động, sử dụng các nguồn lực tài chính trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện, từ đó chỉ ra những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân cụ thể; Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao khả năng huy động, hiệu quả sử dụng các nguồn lực tài chính để đẩy nhanh quá trình xây dựng nông thôn mới tại địa phương. Nghiên cứu của đề tài được thực hiện trên địa bàn 11 xã của huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp (gồm các xã Hòa Long, Long Thắng, Long Hậu, Tân Thành, Tân Phước, Vĩnh Thới, Tân Hòa, Định Hòa, Phong Hòa, Hòa Thành và Tân Dương), trong khoảng thời gian từ năm 2011 đến năm 2018. Qua nghiên cứu, tác giả đã xác định xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện còn những trục trặc như: Nhu cầu nguồn lực đầu tư khá lớn, trong khi việc phân bổ nguồn vốn ngân sách hàng năm từ tỉnh và huyện rất hạn chế, việc huy động sức dân đang gặp nhiều khó khăn do đã liên tục huy động sự đóng góp trong 8 năm liền; Chính quyền chưa biết cách thuyết phục người dân để huy động họ đóng góp, vẫn còn tư tưởng làm thay cho dân, chạy theo thành tích, trông chờ vào sự hỗ trợ của nhà nước; Một số tiêu chí địa phương chưa đủ khả năng thực hiện được mà phải nhờ sự hỗ trợ của cấp trên như tiêu chí 5 về trường học, tiêu chí 6 về cơ sở vật chất văn hoá; Mô hình sản xuất được tập trung xây dựng, nhưng việc tổ chức triển khai nhân rộng chỉ mới dừng lại ở một nhóm nhỏ tham gia; Chính quyền huyện chưa thường xuyên kiểm tra, hướng dẫn, giải quyết các vướng
9. mắc khó khăn cho các xã. Công tác chỉ đạo điều hành của chính quyền cấp xã còn hạn chế, lúng túng, năng lực làm chủ đầu tư công trình ở các xã điểm còn hạn chế, chưa nắm bắt, bao quát được nhiệm vụ của chủ đầu tư trong việc lập quy hoạch. Chủ đầu tư thiếu kiến thức về công tác lập quy hoạch, công tác phối hợp giữa chủ đầu tư và đơn vị tư vấn còn nhiều hạn chế, các xã hầu như “khoán trắng” cho đơn vị tư vấn; Việc công khai quy hoạch ở một số xã chưa chặt chẽ, chưa tuân thủ các bước lấy ý kiến nhân dân, việc công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng, bản vẽ quy hoạch chung còn chậm. Công tác đánh giá hiện trạng trước khi lập quy hoạch chưa sát với thực tế. Công tác xây dựng quy hoạch còn chậm, chất lượng quy hoạch của đơn vị tư vấn chưa đạt yêu cầu, quy hoạch rập khuôn, sao chép, thiếu tính khoa học và thực tiễn trong quy hoạch, đồ án quy hoạch coi nặng quy hoạch phát triển cơ sở hạ tầng, ít quan tâm đến quy hoạch phát triển sản xuất, mối liên kết vùng Nguồn vốn của ngân sách huyện và nguồn vốn trung ương, tỉnh hỗ trợ có mục tiêu, vốn đóng góp của các nhà mạnh thường quân ngoài huyện và vốn của người dân nơi thực hiện các công trình là nguồn lực tài chính được huy động, sử dụng để thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện. Có một số nội dung trong các qui hoạch của huyện, xã về kinh tế - xã hội, về phát triển hạ tầng giao thông, về qui hoạch sử dụng đất, về xây dựng nông thôn mới có sự mâu thuẩn, chồng chéo, thiếu thống nhất với nhau. Trên cơ sở tổng hợp đánh giá kết quả đạt được, những mặt còn hạn chế và nguyên nhân của nó tác giả đề xuất 9 giải pháp nhằm nâng cao khả năng huy động, sử dụng các nguồn lực tài chính và sự tham gia của người dân để góp phần đẩy nhanh tiến trình xây dựng nông thôn mới tại địa phương.
10. CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU CHUNG 1.1. Lý do chọn đề tài: Xây dựng nông thôn mới là một trong những chương trình mục tiêu quốc gia của Việt Nam trong giai đoạn 2010 – 2020 được bắt đầu thực hiện từ năm 2009. Vậy vì sao phải xây dựng nông thôn mới? Có phải là để nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân ở nông thôn? Vậy người dân sẽ làm gì để có thể tham gia thực hiện tốt các nội dung về xây dựng nông thôn mới nơi họ sinh sống? Và xây dựng nông thôn mới sẽ cần những nguồn lực nào để thực hiện? Đó là những vấn đề được đặt ra để người dân và chính quyền cùng nhau giải quyết. Xây dựng nông thôn mới đòi hỏi đầu tư tài chính rất lớn trong khi ngân sách nhà nước ngày càng hạn hẹp, và qua 8 năm thực hiện đã thấy rõ người nông dân cũng như cộng đồng dân cư ở nông thôn luôn giữ vai trò nòng cốt vì tất cả các công trình, phần việc của xóm làng chính họ là người cần được biết, được bàn, được quyết định, tự làm, tự giám sát và được thụ hưởng. Cùng với sự đầu tư của nhà nước, thì rất cần sự đóng góp của cộng đồng để tạo nguồn lực tài chính đủ mạnh cho quá trình xây dựng hoàn thiện kết cấu hạ tầng nông thôn. Nhưng trong thực tế, quá trình huy động và sử dụng nguồn lực tài chính cho xây dựng nông thôn mới trong thời gian qua còn có những bất cập: ngân sách nhà nước cấp cho địa phương còn ít và chậm trong khi có quá nhiều công trình (cầu, đường, trường học, nhà văn hóa và các công trình phúc lợi khác) cần được xây dựng; ở một số nơi có tình trạng lãnh đạo và người dân địa phương có tư tưởng trông chờ vào nguồn ngân sách nhà nước nên thiếu tính chủ động; việc huy động nguồn lực từ các nguồn ngoài ngân sách nhà nước còn ít; nguồn tín dụng khó tiếp cận. Những hạn chế này đã ảnh hưởng đến chất lượng, tiến độ xây dựng nông thôn mới của các địa phương. Huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp là một trong những địa phương đã và đang thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới từ 1