Luận văn Nghiên cứu ảnh hưởng của dòng tiền tự do lên hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Nghiên cứu ảnh hưởng của dòng tiền tự do lên hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .. .. ĐOÀN THỊ LỆ CHI NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA DÒNG TIỀN TỰ DO LÊN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số chuyên ngành: 603024 LUẬN VĂN THẠC SỸ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Võ Xuân Vinh 
2. ♣ LỜI CAM ĐOAN ♣ Tôi cam đoan rằng luận văn nghiên cứu với nội dung “Nghiên cứu ảnh hưởng của dòng tiền tự do lên hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp Việt Nam” là bài nghiên cứu của chính tôi. Ngoại trừ tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam đoan rằng toàn phần hay từng phần nhỏ của luận văn chưa được công bố hoặc sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác. Không có sản phẩm hay nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định. Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường đại học, hoặc cơ sở đào tạo khác. Đoàn Thị Lệ Chi i
3. ♣ LỜI CÁM ƠN ♣ Để hoàn thành được bài luận văn này, trước hết, tôi xin gửi lời cám ơn đến trường Đại Học Mở Thành Phố Hồ Chí Minh, cùng quý thầy cô đã truy ền đạt cho tôi những kiến thức chuyên môn về tài chính ngân hàng, đã giúp tôi không ch ỉ trong quá trình hoàn thành luận văn mà còn ứng dụng trong quá trình làm việc. Tôi xin trân trọng gửi lời cám ơn chân thành đến thầy Võ Xuân Vinh – người hướng dẫn khoa học cho luận văn, thầy đã giúp tôi với những ý tưởng nghiên cứu vô cùng quý báu, tận tình chỉ dẫn, góp ý trong suốt quá trình nghiên cứu. Sau cùng, tôi cũng xin gửi lời cám ơn đến những người bạn – các thành viên trong lớp MFB2 đã luôn nhiệt tình, ủng hộ, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, cũng như trong thời gian hoàn thành luận văn này. Đoàn Thị Lệ Chi ii
4. ♣ TÓM TẮT ♣ Lúc nóng, lúc lạnh, lúc trồi, lúc sụt, lúc cân bằng, hay lúc mất cân đối, là bức tranh đa màu của thị trường chứng khoán ở khắp nơi trên thế giới. Đối với trường hợp Việt Nam, chỉ riêng trong năm 2006 có 120 công ty niêm yết trên sàn giao dịch TP.HCM và Hà Nội, và cho đến thời điểm hiện tại thì có đến 311 công ty niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán TP. HCM, và 395 công ty niêm yết trên sàn Hà Nội . Điều này cho thấy rằng, trong những năm vừa qua, thị trường chứng khoán phát triển rất nhanh tại Việt Nam, là một trong những kênh quan trọng tìm kiếm lợi nhuận, đầu tư sinh lời của các nhà đầu tư. Ngoài các thông tin bên ềl thị trường mà các nhà đầu tư có được thì các bản báo cáo tài chính là công cụ phân tích, và giúp các nhà đầu tư đưa ra các quyết định đầu tư của riêng mình. Luận văn này, với chủ đề nghiên cứu về lý thuyết dòng tiền tự do, mối liên hệ giữa dòng tiền tự do và hiệu quả hoạt động doanh nghiệp, giúp cho nhà đầu tư có một cái nhìn khác hơn trong việc phân tích báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Để thực hiện nghiên cứu này, đề tài đã dựa trên các kết quả nghiên cứu của Brush & ctg (2000), Yungchih (2010) và các nghiên cứu khác trên thế giới, tác giả lựa chọn mô hình với biến phụ thuộc là hiệu quả hoat động doanh nghiệp, được đo lường bằng hiệu suất sử dụng tài sản. Dữ liệu được sử dụng trong đề tài là các báo cáo tài chính từ 74 công ty niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Thành Phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 5 năm, từ năm 2007 đến năm 2011 và tiến hành các phương pháp hồi quy với mô hình dữ liệu dạng bảng. Sau khi tiến hành phân tích, kết quả được tìm thấy là có tồn tại mối quan hệ nghịch biến giữa dòng tiền tự do và hiệu quả hoạt động doanh nghiệp, đồng thời, còn tồn tại một mối quan hệ đồng biến giữa hiệu quả hoạt động doanh nghiệp và sự tăng trưởng. Đề tài cũng có sử dụng thêm một số biến kiểm soát, tuy nhiên, kết quả lại không như các giả định ban đầu. iii
5. ♣ MỤC LỤC ♣ LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................. i No table of contents entries found. LỜI CÁM ƠN ............................................................ ii No table of contents entries found. TÓM TẮT ................................................................. iii MỤC LỤC ......................................................................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ HÌNH ........................................................................... vii CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU .............................................. 1 1.1. Lý do nghiên cứu ..................................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu .............................................................................. 3 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ 3 1.2.2. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................. 3 1.2.3. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 4 1.3. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 4 1.4. Nội dung nghiên cứu và kết cấu luận văn ............................................................... 5 1.5. Ý nghĩa và ứng dụng của đề tài nghiên cứu ............................................................. 5 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TÓM LƯỢC CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC..................................................................................................................... 7 2.1. Dòng tiền tự do và lý thuyết về dòng tiền tự do ...................................................... 7 2.1.1. Dòng tiền .......................................................................................................... 7 2.1.2. Dòng tiền tự do .................................................................................................. 9 2.1.3. Lý thuyết về dòng tiền tự do ............................................................................ 11 2.1.3.1. Nội dung của lý thuyết về dòng tiền tự do ...................................... 11 2.1.3.2. Một số nghiên cứu liên quan về lý thuyết dòng tiền tự do .............. 12 2.2. Hiệu quả hoạt động doanh nghiệp và ảnh hưởng của dòng tiền tự do lên hiệu quả hoạt động doanh nghiệp ........................................................................................... 15 2.2.1. Hiệu quả hoạt động doanh nghiệp .................................................................. 15 2.2.2. Các chỉ tiêu đo lường hiệu quả hoạt động doanh nghiệp ............................... 17 2.2.3. Ảnh hưởng của dòng tiền tự do lên hiệu quả hoạt động doanh nghiệp .......... 19 iv
6. 2.3. Một số nghiên cứu thực nghiệm về lý thuyết dòng tiền tự do – ảnh hưởng của dòng tiền tự do lên hiệu quả hoạt động doanh nghiệp ...................................................... 20 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................... 29 3.1. Phương pháp phân tích mô hình hồi quy với dữ liệu dạng bảng............................ 29 3.1.1. Giới thiệu sơ lược ............................................................................................ 29 3.1.2. Mô hình hồi quy Pool ...................................................................................... 30 3.1.3. Mô hình tác động cố định (FEM) .................................................................... 31 3.1.4. Mô hình tác động ngẫu nhiên (REM) .............................................................. 32 3.1.5. So sánh lựa chọn giữa FEM và REM .............................................................. 32 3.2. Các biến số trong mô hình nghiên cứu và các giả thuyết nghiên cứu ................... 34 3.2.1. Biến phụ thuộc ................................................................................................. 34 3.2.2. Các biến độc lập và giả thuyết nghiên cứu ..................................................... 35 3.3. Mô hình thực nghiệm ............................................................................................ 39 3.3.1. Mô hình hồi quy Pool ...................................................................................... 40 3.3.2. Mô hình hồi quy với tác động cố định ............................................................. 41 3.3.3. Mô hình hồi quy tác động ngẫu nhiên ............................................................. 41 3.3.4. Kiểm định Hausman ........................................................................................ 41 3.4. Đo lường các biến trong mô hình nghiên cứu ....................................................... 43 CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..................... 46 4.1. Phân tích thống kê mô tả ........................................................................................ 46 4.2. Phân tích tương quan .............................................................................................. 48 4.3. Kết quả hồi quy ...................................................................................................... 49 4.3.1. Lựa chọn phương pháp ước lượng mô hình .................................................... 49 4.3.2. Kết quả hồi quy ................................................................................................ 50 4.3.3. Kiểm định sự phù hợp của mô hình ................................................................. 52 4.3.3.1. Kiểm định tự tương quan ................................................................. 52 4.3.3.2. Kiểm định WALD ............................................................................ 53 4.3.3.3. Kiểm định White .............................................................................. 54 4.3.4. Giải thích các biến trong mô hình ................................................................... 55 v
7. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN ............................................................................................... 64 5.1. Kết luận .................................................................................................................. 64 5.2. Hạn chế của luận văn và các hướng nghiên cứu tiếp theo ..................................... 65 5.2.1. Hạn chế của luận văn ....................................................................................... 65 5.2.2. Đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo ................................................................ 67 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 69 PHỤ LỤC ......................................................................................................................... 73 Phụ lục A: Dữ liệu quan sát ........................................................................................... 73 Phụ lục B: Cách tính toán biến số giải thích FCF trong nghiên cứu ............................. 83 Phụ lục C: Các kết quả hồi quy mô hình tác động cố định ........................................... 84 Phụ lục D: Kết quả hồi quy theo từng năm ................................................................... 92 Phụ lục E: Kết quả hồi quy theo từng ngành ................................................................ 95 vi
8. ♣ DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH VẼ ♣ Bảng 2.1. Công thức tính dòng tiền tự do và nguồn dữ liệu ........................................ 10 Bảng 2.2. Tóm tắt các nghiên cứu trước........................................................................ 28 Bảng 3.1. Bảng tóm tắt quan hệ về dấu giữa biến độc lập và biến phụ thuộc ........... 39 Bảng 4.1. Thống kê mô tả các biến định lượng ............................................................. 46 Bảng 4.2. Ma trận tương quan của các biến ................................................................. 48 Bảng 4.3. Kết quả kiểm định Hausman ......................................................................... 49 Bảng 4.4. Kết quả hồi quy mô hình tác động cố định .................................................. 50 Bảng 4.5. Kết quả hồi quy theo từng năm ..................................................................... 51 Hình 3.1. Mô hình các biến nghiên cứu ......................................................................... 40 vii
9. CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU Chương đầu tiên của nghiên cứu sẽ giới thiệu khái quát về lý do, mục tiêu và câu hỏi đặt ra, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, các phương pháp nghiên cứu sẽ được sử dụng trong quá trình phân tích dữ liệu. Sau cùng là ý nghĩa và ứng dụng của đề tài nghiên cứu. 1.1. Lý do nghiên cứu Một trong số các báo cáo tài chính quan trọng cần được phân tích, xem xét khi nhà đầu tư quan tâm đến sự tăng trưởng, phát triển của một doanh nghiệp, để lựa chọn cơ hội đầu tư có thể mang lại lợi nhuận, ít rủi ro chính là báo cáo lưu chuyển tiền tệ, bởi lẽ, chúng sẽ giúp tăng khả năng đánh giá chính xác sự minh bạch, sức mạnh về tài chính. Các nhà đầu tư thông minh thường xem xét báo cáo lưu chuyển tiền tệ của công ty trước tiên thay vì xem xét báo cáo kết quả kinh doanh, để tìm hiểu được chính xác tình trạng sức khỏe doanh nghiệp. Có vẻ như nhiều nhà đầu tư luôn tìm kiếm các doanh nghiệp có lượng tiền mặt dồi dào thể hiện trên bảng cân đối kế toán, bởi vì họ tin rằng nhiều tiền mặt sẽ giúp doanh nghiệp xử lý một cách dễ dàng nếu các kế hoạch kinh doanh đang xấu đi, và nó cũng cho doanh nghiệp nhiều sự lựa chọn hơn trong việc tìm kiếm các cơ hội đầu tư trong tương lai. Tuy nhiên, lượng tiền mặt trên bảng cân đối kế toán của mỗi doanh nghiệp sẽ phát đi nhiều tín hiệu khác nhau, gồm cả tín hiệu tốt và tín hiệu xấu. Dĩ nhiên là nếu hiểu rõ được nguồn hình thành các khoản tiền mặt cho doanh nghiệp, loại hình doanh nghiệp và các kế hoạch mà các nhà quản trị đang dự định thực hiện sẽ giúp nhà đầu tư có cái nhìn chu ẩn xác hơn. 1
10. Về phương diện lãnh đạo doanh nghiệp, việc bỏ qua, hoặc chỉ cần xem nhẹ khâu quản trị dòng tiền cũng có thể đẩy doanh nghiệp vào những khó khăn không lường trước được. Bằng cách phân tích dòng tiền, doanh nghiệp có thể sớm phát hiện được những vấn đề liên quan đến dòng tiền và tìm giải pháp để cải thiện. Không ít doanh nghiệp dù đang kinh doanh tốt vẫn luôn trong tình trạng thiếu hụt tiền mặt thường xuyên nên buộc phải liên tục sử dụng giải pháp tình thế bằng cách lấy khoản này, đắp vào khoản kia. Ngược lại, một số doanh nghiệp lại tìm mọi cách để dòng tiền lúc nào cũng dồi dào và dự trữ thật nhiều cho an toàn. Cả hai trường hợp đều đem lại những bất lợi cho doanh nghiệp dưới góc nhìn của các chuyên gia tài chính. Sự thiếu hụt tiền mặt, nếu ở mức độ nghiêm trọng, doanh nghiệp có thể không có khả năng duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh, và có thể dẫn đến khả năng phá sản. Ngược lại, dòng tiền không được sử dụng hiệu quả và đúng lúc, dẫn đến thừa thãi, điều này thể hiện sự yếu kém của hoạt động quản trị tài chính trong doanh nghiệp. Điều này cho thấy rằng việc phân tích dòng tiền rất quan trọng. Để đánh giá tình hình sức khỏe của doanh nghiệp mình sắp đầu tư, các nhà đầu tư không nên hoàn toàn tin tưởng vào số liệu các báo cáo kết quả kinh doanh. Để hiểu được lợi nhuận đến từ đâu và doanh nghiệp làm gì với dòng tiền đó, và lợi nhuận thật sự phía sau những con số đẹp đẽ trên bảng báo cáo thu nhập, nhà đầu tư nên nhìn vào báo cáo ưul chuy ển tiền tệ của doanh nghiệp. Dòng tiền sẽ nói lên rất nhiều. Điều mà thật sự các nhà đầu tư cần nắm rõ chính là hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp mà họ đang có ý định đầu tư. Một doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả, với những chiến lược khôn ngoan, và các dự án sinh lời tốt mới có thể sản sinh ra lợi nhuận trên những đồng vốn mà họ nhận được, hơn là những doanh nghiệp chạy đua theo doanh số. Vì thấy được tầm quan trọng của dòng tiền đối với quyết định đầu tư của các nhà đầu tư, và các quyết định quản trị doanh nghiệp của các nhà lãnh đ ạo, nghiên cứu đi tìm hiểu về ảnh hưởng của dòng tiền tự do lên hiệu quả hoạt động doanh nghiệp theo hướng tiếp cận định lượng, đồng thời, từ đó kiểm chứng về lý thuyết dòng tiền tự do trong bối cảnh Việt Nam hiện nay. Kết quả nghiên cứu này sẽ giúp nhà đầu tư hiểu rõ hơn xu 2