Luận văn Năng lực giám sát của đại biểu hội đồng nhân dân cấp xã ở huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Năng lực giám sát của đại biểu hội đồng nhân dân cấp xã ở huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ / / HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LẠI MỸ HUYỀN NĂNG LỰC GIÁM SÁT CỦA ĐẠI BIỂU HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ Ở HUYỆN THANH LIÊM, TỈNH HÀ NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI - NĂM 2020
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ / / HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LẠI MỸ HUYỀN NĂNG LỰC GIÁM SÁT CỦA ĐẠI BIỂU HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ Ở HUYỆN THANH LIÊM, TỈNH HÀ NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGÔ THÀNH CAN HÀ NỘI - NĂM 2020
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa hề được công bố trên bất cứ công trình nghiên cứu nào. Các tư liệu và thông tin sử dụng đều có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn theo đúng quy định. Hà Nam, ngày tháng năm 2020 Người cam đoan Lại Mỹ Huyền
4. LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn tốt nghiệp cao học, em đã nhận được sự giúp đỡ của các cá nhân, tổ chức, sự tham gia góp ý của các nhà khoa học, các nhà quản lý, bạn bè, gia đình và cùng sự nỗ lực của bản thân, đến nay, em đã hoàn thành luận văn thạc sĩ với đề tài: “Năng lực giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ở huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam”. Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới PGS.TS Ngô Thành Can, người trực tiếp hướng dẫn khoa học cho em, thầy đã rất quan tâm, tận tình hướng dẫn, chỉ bảo cho em trong suốt thời gian thực hiện luận văn. Em xin bày tỏ sự cảm ơn đến Ban Giám đốc Học viện, tập thể Khoa Sau đại học và các Khoa, phòng, ban khác trong Học viện đã tạo mọi điều kiện cho em học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Cuối cùng em xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã cổ vũ, động viên nhiệt tình và tạo điều kiện giúp đỡ mọi mặt để em hoàn thành tốt chương trình học tập và nghiên cứu đề tài khoa học này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn chỉnh nhất, song còn nhiều hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm thực tế nên không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp, nhận xét của quý thầy cô, các nhà khoa học, các độc giả và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn chỉnh hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Học viên Lại Mỹ Huyền
5. MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 NỘI DUNG ..................................................................................................... 10 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC GIÁM SÁT CỦA ĐẠI BIỂU HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ ............................................................... 10 1.1. Khái quát chung về Hội đồng nhân dân và đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ........................................................................................................................ 10 1.2. Khái niệm, yêu cầu, mục đích hoạt động giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ............................................................................................... 24 1.3. Năng lực giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ..................... 29 1.4. Những yếu tố ảnh hưởng tới năng lực giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ............................................................................................... 42 1.5. Sự cần thiết phải nâng cao năng lực giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ở huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam .............................................. 46 Chương 2: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC GIÁM SÁT CỦA ĐẠI BIỂU HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ Ở HUYỆN THANH LIÊM TỈNH HÀ NAM49 2.1. Khái quát về đặc điểm tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội của huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam .............................................................................. 49 2.2. Hoạt động giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ở huyện Thanh Liêm ..................................................................................................... 52 2.3. Phân tích thực trạng năng lực giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ........................................................................................................................ 70 2.4. Đánh giá chung về năng lực giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ............................................................................................................... 84 Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC GIÁM SÁT CỦA ĐẠI BIỂU HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ Ở HUYỆN THANH LIÊM, TỈNH HÀ NAM ................................................................... 92 3.1. Quan điểm ................................................................................................ 92 3.2. Giải pháp nâng cao năng lực giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ở huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam ..................................................... 96 3.3. Kiến nghị ................................................................................................ 111 KẾT LUẬN ................................................................................................... 115 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHIẾU ĐIỀU TRA
6. DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Số lượng, cơ cấu đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã nhiệm kỳ 2016 - 2021 . 71 Bảng 2.2: Trình độ giáo dục phổ thông, trình độ chuyên môn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã nhiệm kỳ 2011 – 2016 ......................................................................................... 74 Bảng 2.3: Trình độ giáo dục phổ thông, trình độ chuyên môn của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã nhiệm kỳ 2016 - 2021 .......................................................................................... 74 Bảng 2.4: Trình độ lý luận chính trị, nghiệp vụ của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã nhiệm kỳ 2016 - 2021 .................................................................................................. 76 Bảng 2.5: Phẩm chất chính trị của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ..................... 78 Bảng 2.6: Tác phong, đạo đức công vụ của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ...... 79 Bảng 2.7: Một số kỹ năng của đại biểu Hội đồng nhân dân xã thông qua đánh giá của công chức Văn phòng – Thống kê xã .................................................................................... 81 Bảng 2.8. Một số kỹ năng của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã thông qua đánh giá của cử tri. ........................................................................................................................................ 82 Bảng 2.9: Sự hài lòng của người dân đối với đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ........... 83
7. DANH MỤC CỤM TỪ VIẾT TẮT 1. CBCC: Cán bộ, công chức 2. CQĐP: Chính quyền địa phương 3. HĐND: Hội đồng nhân dân 4. KTXH: Kinh tế xã hội 5. MTTQ: Mặt trận tổ quốc 6. QPAN: Quốc phòng an ninh 7. TAND: Tòa án nhân dân 8. UBND: Ủy ban nhân dân 9. VBQPPL: Văn bản quy phạm pháp luật
8. MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài luận văn Hầu hết các nhà nước hiện đại đều khẳng định quyền lực nhà nước là của người dân hoặc có nguồn gốc từ nhân dân, với quan điểm này nhân dân là chủ thể tối cao của quyền lực nhà nước, người dân được thể hiện vai trò chủ thể quyền lực dưới hai hình thức trực tiếp và gián tiếp. Thời kì đầu của các nhà nước tư sản hiện đại, nghị viện nhân dân đã ra đời được bầu bởi người dân, đây là cơ quan dân cử cao nhất của một quốc gia, đại diện cho người dân và có thẩm quyền cao nhất, sau đó hình thành các cơ quan dân cử ở các địa phương. Các cơ quan dân cử vừa thể hiện sự kiểm soát trực tiếp của người dân với quyền lực nhà nước bởi do người dân trực tiếp bầu ra, vừa là hình thức gián tiếp bởi các cơ quan dân cử này sẽ đại diện cho người dân, thể hiện ý chí của người dân. Ở Việt Nam, khi bản Hiến pháp đầu tiên ra đời (Hiến pháp 1946) đã khẳng định: “Tất cả quyền binh trong nước là của toàn thể nhân dân Việt Nam ” và các bản Hiến pháp sau này đều ghi nhận nhân dân là chủ thể tối cao của quyền lực nhà nước. Cấp xã là cấp chính quyền cơ sở, đồng thời cũng là cấp chính quyền gần dân trực tiếp tổ chức đưa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống; tiếp thu những ý kiến của nhân dân để phản ánh cho Đảng và Nhà nước hoàn thiện chính sách, pháp luật; trực tiếp thực hiện giải quyết và bảo đảm trên thực tế việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong quản lý nhà nước. Hội đồng nhân dân cấp xã là cơ quan quyền lực nhà nước ở cấp chính quyền xã, có quan hệ trực tiếp đến người dân, là cầu nối đưa mọi chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống; là nơi trực tiếp quyết định những chủ trương, biện pháp quan trọng để xây dựng và phát triển địa phương về kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh... 1
9. Trong đó hoạt động giám sát là một chức năng cơ bản của Hội đồng nhân dân, đặc biệt là hoạt động giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân. Việc xây dựng các chương trình và tổ chức các đoàn giám sát của các cơ quan dân cử trực tiếp trong thời gian qua đã có sự chuyển hướng tích cực. Tuy nhiên, trong thực tiễn, hoạt động giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã còn nhiều hạn chế, năng lực đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã chưa được đánh giá chuẩn xác, như việc tổ chức còn chưa thực sự khoa học, kỹ năng giám sát còn thấp dẫn đến hiệu quả của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã chưa thực sự cao như mong muốn. Vì vậy, cần đánh giá năng lực giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã để từ đó có cơ sở phát huy các mặt đã đạt được, và khắc phục các mặt còn hạn chế. Huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam là huyện nằm giáp thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam và giáp tỉnh Ninh Bình, giao thông thuận lợi. Trong những năm qua, hoạt động giám sát của đại biểu HĐND cấp xã ở huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam đã có nhiều chuyển biến tích cực, ngày càng khẳng định vị trí, vai trò của đại biểu HĐND nói riêng và HĐND cấp xã nói chung. HĐND cấp xã là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, vừa là đại diện cho ý chí, nguyện vọng, quyền làm chủ của nhân dân ở địa phương. Tuy nhiên, hoạt động giám sát của đại biểu HĐND cấp xã ở huyện Thanh Liêm vẫn còn những tồn tại, hạn chế trong hoạt động, chưa đáp ứng với yêu cầu phát triển trong tình hình mới; năng lực giám sát của đại biểu HĐND cấp xã ở huyện Thanh Liêm còn yếu; trình độ và nhận thức của đại biểu HĐND cấp xã chưa thực sự xứng tầm với yêu cầu đòi hỏi của xã hội và nguyện vọng của cử tri. Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, học viên chọn đề tài: “Năng lực giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ở huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam” để làm Luận văn nghiên cứu. Qua nghiên cứu đề tài này nhằm tìm hiểu sâu hơn về hoạt động giám sát của đại biểu HĐND cấp xã, đánh giá năng lực giám sát của đại biểu HĐND cấp xã, qua đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về hoạt động giám sát của đại biểu HĐND cấp xã và 2
10. nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của đại biểu HĐND cấp xã ở huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Vấn đề về tổ chức chính quyền địa phương, về HĐND nói chung và hoạt động giám sát của đại biểu HĐND cấp xã nói riêng luôn được các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu, tiếp cận dưới nhiều góc độ khác nhau, đã có nhiều cuốn sách, báo, tạp chí, bài viết và một số đề tài khoa học đề cập các nội dung liên quan đến hoạt động giám sát của HĐND cấp xã. Một số công trình nghiên cứu, bài viết như: - Tác giả: Võ Lệ Huyền, “Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã tại Huyện Châu Đức, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu”, Luận văn Thạc sĩ – Học viện Hành chính Quốc gia – 2019 [18]. Luận văn đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận có liên quan về hoạt động giám sát của HĐND cấp xã trên cơ sở luật định. Luận văn còn tập trung làm rõ thực trạng về chất lượng của đại biểu HĐND trên địa bàn cũng như chất lượng hoạt động giám sát của HĐND cấp xã tại huyện Châu Đức, tỉnh Bà Rịa -Vũng Tàu, từ đó, luận văn cho thấy việc nâng cao chất lượng giám sát của HĐND cấp xã phải gắn với vai trò, trách nhiệm của từng đại biểu HĐND là cần thiết. - Tác giả: Hà Duy và Hảo Long: “Phát huy vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân các cấp”, báo Nhân dân điện tử, đăng ngày 06/11/2018 [3], đề cập đến vai trò của HĐND các cấp trong hoạt động giám sát nhằm góp phần thiết thực đưa Nghị quyết Trung ương 4, khóa XI và khóa XII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng đi vào cuộc sống. - Tác giả: Nguyễn Mạnh Thắng, “Giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã ở huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam”, Luận văn Thạc sĩ - Đại học Kinh doanh Công nghệ - 2017 [31]. Luận văn đã tập trung phân tích làm rõ thực trạng chất lượng đội ngũ CBCC cấp xã ở huyện Thanh Liêm giai đoạn 2011 – 2016, đánh giá kết quả hạn chế, đồng thời chỉ ra những nguyên nhân của hạn chế; từ đó đề ra một số giải pháp nâng cao chất lượng 3