Luận văn Nâng cao năng lực cạnh tranh cụm ngành muối tỉnh Ninh Thuận

Nội dung tài liệu: Luận văn Nâng cao năng lực cạnh tranh cụm ngành muối tỉnh Ninh Thuận

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT NGUYỄN THỊ NHƯ THY NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỤM NGÀNH MUỐI TỈNH NINH THUẬN LUẬN VĂN THẠC SỸ CHÍNH SÁCH CÔNG TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2016
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ------------------------------------------------ CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT NGUYỄN THỊ NHƯ THY NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỤM NGÀNH MUỐI TỈNH NINH THUẬN Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 60340402 LUẬN VĂN THẠC SỸ CHÍNH SÁCH CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. MALCOLM MCPHERSON THS. LÊ THỊ QUỲNH TRÂM TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2016
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện, các đoạn trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn và có độ chính xác cao nhất trong phạm vi hiểu biết của tôi. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của Trường Đại học kinh tế thành phố Hồ Chí Minh hay Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Như Thy
4. ii LỜI CẢM ƠN Được sự quan tâm của Ban giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Nội vụ và Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright đã tạo điều kiện cho Tôi được tham gia học lớp Thạc sỹ kinh tế - chuyên ngành Chính sách công (khoá tập trung- MPP7) tại Trường Đại học kinh tế thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2014 đến nay. Với lòng kính trọng và biết ơn, Tôi xin gửi lời cảm ơn đến quý thầy cô Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright đã tận tình truyền đạt kiến thức, tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Đặc biệt là thạc sỹ Lê Thị Quỳnh Trâm đã tận tình hướng dẫn cho Tôi trong suốt thời gian thực hiện nghiên cứu này. Tôi xin chân thành cảm ơn các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp cùng tất cả các phòng ban thuộc Sở Kế hoạch và Đầu tư, Cục Thống kê tỉnh và các Sở ban ngành có liên quan đã tạo điều kiện thuận lợi, hỗ trợ Tôi trong thời gian học tập và nhiệt tình cung cấp thông tin, tài liệu cần thiết giúp tôi hoàn thành Luận văn này. Tôi cũng xin gửi lời tri ân sâu sắc đến gia đình, bạn bè và những thành viên trong lớp MPP7 đã động viên, hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Trân trọng cảm ơn ! Nguyễn Thị Như Thy Học viên lớp MPP7, Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
5. iii TÓM TẮT Ninh Thuận là tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ, có bờ biển dài 105 km, đặc biệt nước biển có độ mặn cao trên 3%o; là vùng khô hạn nhất nước, năng lượng bức xạ lớn, gió nhiều, lượng nước bốc hơi cao,.... đã tạo cho Ninh Thuận là vùng sản xuất muối công nghiệp lý tưởng, đạt quy mô và sản lượng lớn nhất nước. Tuy nhiên, hiện nay tình hình nhập kh u muối vẫn di n ra hàng năm với khối lượng lớn (khoảng 400.000 tấn/năm); cơ sở hạ tầng đồng muối đang xuống cấp; chất lượng thấp, năng suất thiếu ổn định; thị trường tiêu thụ hẹp, chủ yếu trong nước (nội tỉnh 30%, ngoại tỉnh 70% sản lượng toàn tỉnh), thu nhập và đời sống phần lớn bộ phận diêm dân còn nhiều bấp bênh. Nhằm giúp diêm dân khai thác tốt tiềm năng lợi thế sẵn có, phát triển bền vững nghề muối với năng suất và chất lượng tăng lên, để trong tương lai, sản lượng muối của Ninh Thuận sẽ góp phần đáng kể trong việc giảm nhập kh u muối ngoại, tác giả sử dụng phương pháp định tính, dựa trên mô hình kim cương trong khung phân tích NLCT cụm ngành của Michael Porter, đi sâu phân tích những nhân tố cốt lõi quyết định NLCT cụm ngành muối của tỉnh, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao giá trị sản xuất ngành muối của tỉnh, góp phần tăng thu ngân sách cho tỉnh. Qua kết quả nghiên cứu, tác giả nhận định cụm ngành muối Ninh Thuận hiện tại đang bất lợi ở các yếu tố về điều kiện sản xuất: trình độ lao động và công nghệ thấp, còn phụ thuộc quá nhiều vào thời tiết, các thể chế hỗ trợ chưa mạnh, hạ tầng nghiên cứu kém phát triển nên chưa tận dụng hết nguồn nguyên liệu sau muối; về chiến lược và cạnh tranh của doanh nghiệp: thiếu hợp tác giữa các tác nhân trong ngành và ngành liên quan làm giảm tính cạnh tranh; về điều kiện cầu: liên kết thị trường còn lỏng lẻo, sản ph m chủ yếu là muối thô, khả năng nghiên cứu thị trường, hành vi khách hàng yếu nên chưa mở rộng thị trường xuất kh u; về các ngành hỗ trợ có liên quan: dịch vụ hỗ trợ chưa nhiều, nhất là các cơ sở đào tạo, sản xuất vật liệu, chủ yếu sử dụng máy móc thiết bị từ bên ngoài, chi phí đầu vào cao. Các khuyến nghị được rút ra từ nghiên cứu là: (1) Ổn định giá muối, có kế hoạch thu mua tạm trữ kịp thời; (2) Hỗ trợ vay vốn tín dụng ưu đãi để mở rộng sản xuất; (3) Đào tạo lao động nghề muối, khuyến diêm, nhân rộng mô hình và chuyển giao công nghệ mới (trải bạt, thu hồi nước ót...) vào sản xuất, chế biến muối để ngăn ngừa sự nhi m mặn; (4) Quy hoạch vùng sản xuất muối hợp lý; (5) Đầu tư cơ sở hạ tầng đồng muối, ưu tiên xây dựng kho bãi chứa muối; và (6) Thành lập liên minh sản xuất muối./.
6. iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................................ ii TÓM TẮT ............................................................................................................................. iii MỤC LỤC ............................................................................................................................ iv DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................................ vi DANH MỤC HÌNH ............................................................................................................. vii DANH MỤC HỘP .............................................................................................................. viii DANH MỤC PHỤ LỤC ..................................................................................................... viii CHƯƠNG 1. GIỚI THỆU ............................................................................................ - 10 - 1.1. Bối cảnh nghiên cứu ......................................................................................... - 10 - 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................... - 2 - 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................. - 3 - 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................... - 3 - 1.5. Phương pháp nghiên cứu và nguồn thông tin ..................................................... - 3 - 1.6. Kết cấu Đề tài ..................................................................................................... - 4 - CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ NGHIÊN CỨU TRƯỚC .... - 5 - 2.1. Lý thuyết về NLCT cụm ngành .......................................................................... - 5 - 2.2. Một số khái niệm về muối .................................................................................. - 7 - 2.3. Các nghiên cứu trước .......................................................................................... - 8 - 2.4. Một số kinh nghiệm về phát triển ngành muối ................................................... - 8 - 2.4.1. Kinh nghiệm quốc tế ....................................................................................... - 8 - 2.4.2. Kinh nghiệm trong nước ................................................................................ - 10 - CHƯƠNG 3. PHÂN TÍCH NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỤM NGÀNH MUỐI NINH THUẬN .......................................................................................................................... - 11 - 3.1. Thực trạng ngành muối Ninh Thuận................................................................. - 11 - 3.1.1. Lịch sử hình thành ......................................................................................... - 11 - 3.1.2. Phương pháp và quy trình sản xuất muối ...................................................... - 12 - 3.1.3. Giá trị sản xuất và chế biến muối .................................................................. - 13 - 3.1.4. Vai trò của ngành muối đối với phát triển KT-XH của tỉnh .......................... - 21 -
7. v 3.2. Các nhân tố tác động đến cụm ngành muối Ninh Thuận .................................. - 22 - 3.2.1. Các điều kiện nhân tố sản xuất ...................................................................... - 22 - 3.2.2. Các điều kiện cầu ........................................................................................... - 25 - 3.2.3. Các ngành công nghiệp hỗ trợ và liên quan .................................................. - 29 - 3.2.4. Bối cảnh chiến lược và sự cạnh tranh của doanh nghiệp .............................. - 31 - 3.2.5. Vai trò của Nhà nước ..................................................................................... - 37 - 3.3. Phân tích rủi ro .................................................................................................. - 39 - 3.3.1. Biến đổi khí hậu ............................................................................................. - 39 - 3.3.2. Sự nhi m mặn ................................................................................................ - 39 - 3.4. Đánh giá NLCT cụm ngành muối tỉnh Ninh Thuận theo mô hình kim cương . - 40 - CHƯƠNG 4. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................ - 45 - 4.1. Kết luận ............................................................................................................. - 45 - 4.2. Đề xuất, khuyến nghị ........................................................................................ - 46 - TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................ - 48 - Tiếng Việt ................................................................................................................. - 48 - Tiếng Anh ................................................................................................................ - 50 - PHỤ LỤC ....................................................................................................................... - 52 -
8. vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tên tiếng Việt CP: Cổ phần Cty: Công ty CTMTQG: Chương trình mục tiêu Quốc gia DN: Doanh nghiệp ĐTPTSX: Đầu tư phát triển sản xuất HĐND: Hội đồng nhân dân HNTQ: Hạn ngạch thuế quan KD: Kinh doanh KHKT: Khoa học kỹ thuật KT-XH: Kinh tế xã hội NGTK: Niên giám thống kê NLCT: Năng lực cạnh tranh NSNN: Ngân sách nhà nước PP: Phương pháp PTNT: Phát triển nông thôn TM: Thương mại TNHH: Trách nhiệm hữu hạn TW: Trung ương UBND: Ủy ban nhân dân XDCB: Xây dựng cơ bản
9. vii DANH MỤC HÌNH Hình 2.1. Mô hình kim cương của Michael Porter ........................................................... - 6 - Hình 3.1. Sơ đồ cụm ngành muối Ninh Thuận ............................................................... - 12 - Hình 3.2. Quy trình sản xuất muối thô ........................................................................... - 13 - Hình 3.3. Diện tích muối các tỉnh và tốc độ tăng trưởng (2005-2013) ........................... - 14 - Hình 3.4. Sản lượng muối Ninh Thuận so các tỉnh và tốc độ tăng trưởng (2005-2013) - 15 - Hình 3.5. Tốc độ tăng trưởng năng suất muối Ninh Thuận và các tỉnh (2005-2013) ..... - 15 - Hình 3.6. Năng suất và sản lượng muối Ninh Thuận giai đoạn 2005-2013 ................... - 16 - Hình 3.7. Ảnh hưởng của thời tiết đến tăng trưởng năng suất muối của tỉnh ................. - 17 - Hình 3.8. Lao động làm muối Ninh Thuận và cả nước giai đoạn 2005-2012 (người) ... - 17 - Hình 3.9. Năng suất lao động làm muối của Ninh Thuận và các tỉnh năm 2012 ........... - 18 - Hình 3.10. Sản lượng muối chế biến của Ninh Thuận so với cả nước (2009-2013) ...... - 19 - Hình 3.11. Sản lượng muối chế biến của Ninh Thuận so các tỉnh, tỷ trọng và tốc độ tăng trưởng (2009-2013) ......................................................................................................... - 20 - Hình 3.12. Giá trị sản xuất và chế biến muối so các ngành công nghiệp của tỉnh giai đoạn 2012-2014 (giá hiện hành) .............................................................................................. - 21 - Hình 3.13. Cơ cấu kinh tế năm 2010 và năm 2015 ......................................................... - 22 - Hình 3.14. Sơ đồ vùng sản xuất muối của tỉnh ............................................................... - 23 - Hình 3.15. Khối lượng hàng hóa vận chuyển của tỉnh giai đoạn 2010-2015 ................. - 29 - Hình 3.16. Tình hình tiêu thụ muối của Ninh Thuận và các tỉnh trong năm 2013 ......... - 34 - Hình 3.17. Giá muối bình quân của Ninh Thuận so khu vực và cả nước ....................... - 35 - Hình 3.18. Sản xuất muối công nghiệp ........................................................................... - 35 - Hình 3.19. Sản xuất muối trên nền đất (truyền thống) ................................................... - 36 - Hình 3.20. Đánh giá năng lực cạnh tranh cụm ngành muối Ninh Thuận ....................... - 43 - Hình 3.21. Sơ đồ cụm ngành muối Ninh Thuận sau phân tích ....................................... - 44 -
10. viii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Hiệu quả kinh tế trên 01 ha sản xuất muối vụ mùa 2012-2013 tỉnh Bạc Liêu - 10 - Bảng 3.1. Giá thành sản xuất và lợi nhuận bình quân 1 tấn muối thô năm 2012-2013 của Ninh Thuận ..................................................................................................................... - 18 - Bảng 3.2. Doanh nghiệp sản xuất muối của tỉnh. ........................................................... - 32 - DANH MỤC HỘP Hộp 3.1. Lịch sử hình thành các Cty Muối Ninh Thuận và Đầm Vua ........................... - 11 - Hộp 3.2. Phát biểu của doanh nghiệp về tác động của thời tiết đến sản xuất muối ........ - 16 - Hộp 3.3. Nước ót- Nguồn nguyên liệu đã và đang bị lãng quên .................................... - 25 - Hộp 3.4. Nguyên nhân thất bại của thị trường trong nước ............................................. - 27 - Hộp 3.5. Ảnh hưởng của kho bãi đến sản xuất và kinh doanh muối .............................. - 30 - Hộp 3.6. Kỹ thuật làm muối truyền thống ...................................................................... - 36 - Hộp 3.7. Một số khó khăn trong tiếp cận vốn vay .......................................................... - 38 - DANH MỤC PHỤ LỤC Phụ lục 1.1. Diện tích sản xuất muối (giai đoạn 2005-2013) ......................................... - 52 - Phụ lục 1.2. Sản lượng muối toàn quốc (giai đoạn 2005-2013) ..................................... - 53 - Phụ lục 1.3. Tình hình sản xuất muối công nghiệp (giai đoạn 2005-2012) .................... - 54 - Phụ lục 1.4. Năng suất muối của Ninh Thuận và cả nước (giai đoạn 2005-2012) ......... - 55 - Phụ lục 1.5. Biến động giá muối (2005-2013) ................................................................ - 56 -