Luận văn Nâng cao năng lực cạnh tranh cụm ngành Du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế

Nội dung tài liệu: Luận văn Nâng cao năng lực cạnh tranh cụm ngành Du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHƢƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT LÊ VĂN PHÚC NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỤM NGÀNH DU LỊCH TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SỸ CHÍNH SÁCH CÔNG TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHƢƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT ------------------------------- LÊ VĂN PHÚC NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỤM NGÀNH DU LỊCH TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SỸ CHÍNH SÁCH CÔNG Chuyên ngành: Chính sách Công Mã số: 60340402 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC TS. VŨ THÀNH TỰ ANH TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017
3. -i- LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan rằng luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Các trích dẫn và số liệu đƣợc sử dụng trong luận văn đƣợc dẫn nguồn và có độ chính xác cao nhất trong khả năng hiểu biết của tôi. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của Trƣờng Đại học Kinh tế Hồ Chí Minh hay Chƣơng trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright. Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2017. Tác giả luận văn Lê Văn Phúc
4. -ii- LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin đƣợc gửi lời cảm ơn đến quý Thầy Cô ở Chƣơng trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright đã truyền đạt, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện nghiên cứu. Với lòng kính trọng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến TS Huỳnh Thế Du, TS Lê Việt Phú đã có những buổi trao đổi thú vị trong giai đoạn định hƣớng ban đầu về luận văn của tôi. Đặc biệt, tôi xin gửi đến TS Vũ Thành Tự Anh lời cảm ơn sâu sắc vì Thầy đã tận tình hƣớng dẫn, tƣ vấn và khích lệ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu đƣợc thực hiện. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các anh chị nhân viên làm việc tại Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright đã tạo mọi điều kiện và hỗ trợ tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành nghiên cứu này. Tôi xin cảm ơn các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân đã hợp tác chia sẻ thông tin và kinh nghiệm giúp tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu của mình. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình và những ngƣời bạn đã động viên, đặc biệt là các thành viên MPP8, các anh chị cựu học viên đã trợ tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, làm việc và hoàn thành nghiên cứu.
5. -iii- TÓM TẮT Thừa Thiên Huế là nơi hội tụ của núi, rừng, đầm phá, biển và quần thể di tích lịch sử đa dạng, đặc biệt với hai di sản văn hóa thế giới nổi tiếng là Quần thể di tích cố đô Huế và Nhã nhạc cung đình Huế, có tiềm năng rất lớn cho việc phát triển du lịch. Du lịch Thừa Thiên Huế luôn đƣợc xem nhƣ là ngành kinh tế mũi nhọn, đƣợc thể hiện rõ trong quy hoạch tổng thể phát triển du lịch của Trung Ƣơng và địa phƣơng. Tuy nhiên, kết quả phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong những năm qua còn khá khiêm tốn so với kỳ vọng: lƣợng khách quốc tế đến địa phƣơng có xu hƣớng chững lại, doanh thu du lịch sụt giảm, chi tiêu của du khách thấp và ngành du lịch chỉ đóng góp một phần nhỏ trong thu ngân sách địa phƣơng. Đứng trƣớc thực trạng này, nghiên cứu đƣợc thực hiện nhằm trả lời hai câu hỏi chính sách: (i) Những nhân tố then chốt nào đóng vai trò thúc đẩy hoặc cản trở NLCT cụm ngành du lịch TT-Huế? và (ii) Cần phải làm gì để nâng cao năng lực cạnh tranh cụm ngành du lịch Thừa Thiên Huế?. Thông qua đó, nghiên cứu đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của cụm ngành du lịch Thừa Thiên Huế và khuyến nghị những chính sách phù hợp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho cụm ngành này. Nghiên cứu đƣợc thực hiện dựa trên mô hình kim cƣơng của Michael E.Porter cùng với việc thu thập thông tin nhằm kiểm định một cách thận trọng các giả thuyết đƣợc đƣa ra, các tiêu chí đƣợc so sánh với địa phƣơng lân cận là Quảng Nam. Kết quả cho thấy, sự phát triển cụm ngành du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế gặp phải nhiều cản trở, xuất phát từ các nguyên nhân: (i) quy hoạch phát triển du lịch dàn trải trên tất cả các loại hình, (ii) sự kém hiệu quả của các thể chế liên quan đến sự phát triển của cụm ngành, đặc biệt là chính quyền địa phƣơng và các bên liên quan, dẫn đến các chƣơng trình liên kết, quảng bá du lịch kém hiệu quả và môi trƣờng kinh doanh có nhiều trở ngại, (iii) sự thiếu hụt về các sản phẩm du lịch, đặc biệt là các điểm vui chơi giải trí và cuộc sống về đêm và (iv) sự hạn chế về vốn đầu tƣ cho hoạt động du lịch cũng nhƣ cơ sở hạ tầng chƣa đáp ứng đƣợc đầy đủ nhu cầu của du khách. Với các nút thắt này, nghiên cứu tập trung đề xuất bốn nhóm gợi ý chính sách nhằm nâng cao năng lực cạnh ngành du lịch Thừa Thiên Huế: (i) địa phƣơng cần xác định lại quy hoạch phát triển du lịch với các mức độ ƣu tiên từng loại hình, với nền tảng là du lịch di sản văn hóa, (ii) thúc đẩy liên kết và nâng cao chất lƣợng môi trƣờng kinh doanh trong phát triển du lịch, (iii) đa dạng hóa và cải thiện chất lƣợng các sản phẩm du lịch và (iv) thu hút vốn đầu tƣ và cải thiện cơ sở hạ tầng trong phát triển du lịch địa phƣơng.
6. -iv- MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................................ ii TÓM TẮT ............................................................................................................................. iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................................... vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ ............................................................................... vii DANH MỤC HỘP ................................................................................................................ ix DANH MỤC PHỤ LỤC ........................................................................................................ x CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU .................................................................................................... 1 1.1. Bối cảnh nghiên cứu ................................................................................................ 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 4 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................. 4 1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 4 1.5. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................................... 4 1.6. Nguồn thông tin....................................................................................................... 5 1.7. Cấu trúc của nghiên cứu .......................................................................................... 5 CHƢƠNG 2 : CƠ SỞ LÝ THUYẾT ..................................................................................... 6 2.1. Lý thuyết về năng lực cạnh tranh ............................................................................ 6 2.2. Lý thuyết về cụm ngành .......................................................................................... 7 2.3. Các nghiên cứu liên quan đến năng lực cạnh tranh của cụm ngành du lịch ........... 9 2.4. Các giả thuyết nghiên cứu ..................................................................................... 11 CHƢƠNG 3: PHÂN TÍCH NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỤM NGÀNH DU LỊCH TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ............................................................................................................ 12 3.1. Các điều kiện nhân tố đầu vào .............................................................................. 12 3.1.1. Nguồn tài sản vật chất .................................................................................... 12 3.1.2. Cơ sở hạ tầng ................................................................................................. 16 3.1.3. Nguồn nhân lực .............................................................................................. 18 3.1.4. Nguồn kiến thức ............................................................................................. 20 3.1.5. Nguồn vốn ...................................................................................................... 21 3.2. Bối cảnh cho chiến lƣợc và cạnh tranh ................................................................. 23
7. -v- 3.2.1. Tổng quan PCI ............................................................................................... 24 3.2.2. Bối cảnh cạnh tranh của ngành du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế ....................... 26 3.3. Các điều kiện cầu .................................................................................................. 29 3.4. Các ngành công nghiệp phụ trợ và liên quan ........................................................ 35 3.4.1. Các thể chế hỗ trợ .......................................................................................... 35 3.4.2. Các ngành dịch vụ hỗ trợ và liên quan .......................................................... 38 3.5. Đánh giá năng lực cạnh tranh cụm ngành du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế .............. 43 CHƢƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH ....................................................... 48 4.1. Kết luận ................................................................................................................. 48 4.2. Khuyến nghị chính sách ........................................................................................ 48 4.2.1. Đối với quy hoạch phát triển du lịch. ............................................................ 48 4.2.2. Đối với vấn đề liên kết và nâng cao chất lƣợng môi trƣờng kinh doanh trong phát triển du lịch. .......................................................................................................... 49 4.2.3. Đối với việc đa dạng hóa và cải thiện chất lƣợng các sản phẩm du lịch ....... 50 4.2.4. Đối với việc thu hút vốn đầu tƣ trong phát triển du lịch và cải thiện cơ sở hạ tầng tại địa phƣơng ................................................................................................................ 50 4.3. Hạn chế của luận văn ............................................................................................ 51 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................... 52 PHỤ LỤC ............................................................................................................................ 56
8. -vi- DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ADB Asian Development Bank Ngân hàng phát triển Châu Á CIEM Central Institute for Economic Viện nghiên cứu Quản lý Kinh tế Management Trung Ƣơng ESRT Environmentally and Socially Chƣơng trình Phát triển Năng lực Du Responsible Tourism lịch có Trách nhiệm với Môi trƣờng và Xã hội EU European Union Liên minh Châu Âu FDI Foreign Direct Investment Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài ILO International Labour Tổ chức lao động quốc tế Organization JICA The Japan International Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản Cooperation Agency KOIKA The Korea International Cơ quan Hợp tác Quốc tế Hàn Quốc Cooperation Agency NLCT Năng lực cạnh tranh MOWCAP Memory of the World Ủy ban Ký ức thế giới khu vực Châu Committee for Asia/Pacific Á – Thái Bình Dƣơng PCI Provincial Competitiveness Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh Index TNHH Trách nhiệm hữu hạn TT-Huế Thừa Thiên Huế UBND Ủy ban nhân dân USAID United States Agency for Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ International Development UNESCO United Nations Educational Tổ chức văn hóa, khoa học và giáo Scientific and Cultural dục của Liên Hiệp Quốc Organization VCCI Vietnam Chamber of Commerce Phòng Thƣơng mại và Công nghiệp and Industry Việt Nam VKTTĐ TB Vùng Kinh tế Trọng điểm Trung Bộ VTV Đài truyền hình Việt Nam
9. -vii- DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ Bảng 3.1: 5 yêu cầu quan trọng nhất đối với du lịch tại TT-Huế và Quảng Nam .................... 32 Hình 1.1: Khách du lịch quốc tế đến một số thành phố có di sản thế giới đƣợc công nhận bởi UNESCO giai đoạn 2011 – 2015 .................................................................................... 2 Hình 1.2: Doanh thu du lịch (cơ sở lƣu trú và lữ hành) của các tỉnh TT-Huế, Quảng Bình, Quảng Nam, Đà Nẵng, Thanh Hóa và Ninh Bình giai đoạn 2010 - 2015 ............................. 3 Hình 1.3: Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................................... 5 Hình 2.1: Các nhân tố quyết định NLCT của địa phƣơng ..................................................... 6 Hình 2.2: Mô hình Kim cƣơng Porter .................................................................................... 8 Hình 2.3: Mạng lƣới hoạt động cụm ngành du lịch ............................................................. 10 Hình 3.1: Đánh giá cơ sở hạ tầng ở các tỉnh thuộc VKTTĐ TB 2016 ....................................... 18 Hình 3.2: Số lƣợng và trình độ lao động ngành du lịch từ năm 2012 đến năm 2015 .......... 19 Hình 3.3: Đào tạo lao động tại TT-Huế so với Quảng Nam và trung vị cả nƣớc năm 2015 ............................................................................................................................................. 21 Hình 3.4: Vốn đầu tƣ tính theo giá so sánh 2010 trên địa bàn tỉnh TT-Huế và Quảng Nam từ năm 2012 đến năm 2015 .................................................................................................. 22 Hình 3.5: Tổng sản phẩm trên địa bàn theo giá so sánh 2010, tổng thu ngân sách và tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ trên địa bàn năm 2015 của các tỉnh thuộc VKTTĐ TB (tỷ đồng) .................................................................................................................................... 23 Hình 3.6: Tổng quan PCI của TT-Huế và các tỉnh thuộc VKTTĐ TB ................................ 24 Hình 3.7: Các chỉ tiêu thành phần PCI của tỉnh TT-Huế năm 2013 và 2016 ...................... 25 Hình 3.8: Đánh giá của du khách đối với chất lƣợng dịch vụ của cơ sở lƣu trú .................. 26 Hình 3.9: Lƣợt khách đến tỉnh TT-Huế năm 2008 - 2015 ................................................... 29 Hình 3.10: Các địa điểm tham quan phổ biến của khách du lịch tại TT-Huế ...................... 30 Hình 3.11: Các điểm đến mà khách du lịch sẽ viếng thăm cùng với TT-Huế ..................... 31 Hình 3.12: Các hoạt động khách du lịch sẽ tham gia khi đến TT-Huế ................................ 32 Hình 3.13: Đánh giá của du khách về tầm quan trọng và sự hài lòng đối với các khía cạnh du lịch TT-Huế ..................................................................................................................... 33 Hình 3.14: Đánh giá của du khách về chất lƣợng dịch vụ tại các địa điểm tham quan, du lịch ............................................................................................................................................. 34
10. -viii- Hình 3.15: Các kênh tiếp cận thông tin về du lịch TT-Huế của du khách ........................... 36 Hình 3.16: Thống kê cơ sở lƣu trú tại TT-Huế .................................................................... 38 Hình 3.17: Cơ cấu doanh nghiệp lĩnh vực dịch vụ lƣu trú, ăn uống của tỉnh TT-Huế và Quảng Nam .......................................................................................................................... 39 Hình 3.18: Thời gian lƣu trú của khách du lịch theo từng tỉnh............................................ 39 Hình 3.19: Cụm ngành du lịch tỉnh TT-Huế ........................................................................ 43 Hình 3.20: Mô hình Kim cƣơng của cụm ngành du lịch tỉnh TT-Huế ................................ 44 Hình 3.21: Chẩn đoán ngành du lịch của TT-Huế ............................................................... 47