Luận văn Một số vấn để lý luận về cán bộ, công chức cấp xã qua thực tiễn tại Nam Định

Nội dung tài liệu: Luận văn Một số vấn để lý luận về cán bộ, công chức cấp xã qua thực tiễn tại Nam Định

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT■ NGUYỄN THỊ MAI HOA MỘT SỐ VẤN ĐỂ LÝ LUẬN VỀ CÁN B ộ, CÔNG CHỨC CẤP XÃ QUA THỰC TIỄN TẠI NAM ĐỊNH Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử Nhà nước và Pháp luật Mã sô : 60 38 01 LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC *") A ! Hi ■ c • ! oc C:-’ 11 \ f : A NỌl ; TRUNC • ỉ a m t h õ n g ì in thu v iệ n I í . ĩo7 ^ T o NGƯỜI HUÓNG DẨN KHOA HỌC: TS. LÊ THIÊN HƯƠNG HÀ NỘI - NẢM 2007
2. MỤC LỤC MỞ ĐẦU............................................................................................................... 3 Chương ! ................................................................................................................8 TỔNG QUAN VỂ CÁN BỘ, CÔNG CHỨC CẤP XÃ..................................8 1.1. Quan niệm về cán bộ, công chức........................................................... 8 1.1.1. Quan niệm về cán bộ, công chức ở một số quốc gia trên thếgiớiS 1.1.2. Quan niệm vê cán bộ, công chức theo pháp luật Việt nam ..........10 1.2. Quan niệm về cán bộ, công chức cấp xã 1.2.1. Khái niệm cán bộ, công chức cấp x ã .............................................. 14 ỉ.2.2. Đặc điểm của cán bộ, công chức cấp xã hiện nay.........................17 1.2.3. Vai trò của cán bộ, công chức cấp xã đối với hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở. .................................................................................... 20 1.3. Cán bộ, công chức cấp xã theo qui định của pháp luật Việt Nam hiện hành.........................................................................................................26 1.3.1. Qui chế pháp lý vê' cán bộ, công chức cấp xã 1.3.2. Sự hình thành đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã ..........................28 1.3.3. Quẩn lý, sử dụng cán bộ, công chức cấp xã................................... 32 1.3.4. Quyền, nghĩa VW của cán bộ, công chức cấp xã..........................37 1.4. Một số nhận xét rút ra từ những qui định của pháp luật về cán bộ, công chức cấp .....................................................................................xà 40 1.4.1. Những bất cập trong các quy định của pháp luật về cán bộ, công chức cấp xã.....................................................................................................40 1.4.2. Một số vướng mắc trong quá trình áp dụng pháp luật vé cán bộ, công chức cấp x ã .......................................................................................... 46 Chương 2.................................... .........................................................................50 THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ, CÔNG CHỨC CẤP XÃ Ở TỈNH NAM ĐỊNH.....................................................................................................................50 2.1. Thực trạng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xả ở nước ta hiện nay 50 2.1.1. Đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã trong cả nước........................50 2.1.2. Đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã ở tình Nam Định .................. 53 2.1.2.1. Khái quát tình hình kinh tế chính trị xã hội của tỉnh Nam Định.. 53 2.1.2.2. Thực trạng đội ngũ cán bộ công chức cấp xã ở tỉnh Nam Định... 56 1
3. 2.2. Những nhận xét rút ra từ thực trạng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xă ở Nam Đ ịnh............................................................................................69 2.2.1. Những thuận lợi ...................................................................................69 2.2.2. Những bất cập ......................................................................................72 2.2.3. Nguyên nhân của những bất cập .....................................................76 Chương 3 ..............................................................................................................79 CÁC GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁN BỘ, CÔNG CHỨC CẤP X Ã ..............................79 3.1 Nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã là nhu cầu cấp thiết trong giai đoạn hiện nay: ...... ...........79 3.2.Quan điểm và phương hướng của việc nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã trong giai đoạn hiện nay............................................................................................................. 81 3.3. Các giải pháp cụ thể.......................................................................84 3.3.1. Hoàn thiện pháp luật về cán bộ, công chức cấp xã.......................84 3.3.2. Tích cực tổng kết rà soát, đánh giá , xếp loại cán bộ, công chức cấp xã........................................................ ....................................................... 89 3.3.3. Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã. ....................................................................................... .............................1.90 3.3.4. Chủ động trẻ hoá, luân chuyển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã cho phù hợp yêu cầu về chuyên môn, nghiệp vụ.................................91 3.3.5. Thực hiện tốt các chủ trương vê tỉnh giản biên chế .....................92 3.3.6. Coi trọng công tác giáo dục đạo đức cách mạng, ý thức pháp luật, tỉnh thần trách nhiệm với công việc; kết hợp thực hiện tốt quy chế dàn chủ ởơsở, đấu tranh chống quan liêu tham nhũng trong đội ngũ cán bộ, công chức cơ sỏ................................................................................92 K ẾT LUẬN............................................................................................................. 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................94 2
4. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất chú trọng đến công tác cán bộ. Khi đề cập đến công tác cán bộ, Người viết: "Cán bộ là cái gốc của mọi công việc", công việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hoặc kém, "có cán bộ tốt việc gì cũng xong" [26, tr.5] Nghị quyết hội nghị lần thứ 3 Ban chấp hành Trung ương Đảng (khoá VIII) về chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh cống nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước cũng khẳng định: "Cán bộ là nhân tô' quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của Đảng, của đất nước và chế độ, là khâu then chốt trong công tác xây dựng Đảng" [1, tr.34j. Công tác cán bộ rất quan trọng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta đã dày công đào tạo, huấn luyện xây dựng một đội ngũ cán bộ tận tuỵ, kiên cường, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ qua các giai đoạn cách mạng. Đất nước ta đang bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá - hiện đại hoá. Nhiệm vụ chính trị rất nặng nề, khó khăn và phức tạp, đòi hỏi Đảng ta phải xây dựng được một đội ngũ cán bộ ngang tầm, góp phần thực hiện 2 nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chù nghĩa giai đoạn hiện nay. Hơn lúc nào hết công tác cán bộ càng có ý nghĩa quan trọng trong sự nghiệp đổi mới phát triển đất nước. Trong ba cấp chính quyền ở địa phương, cấp xã (bao gồm xã, phường, thị trấn) là nơi gần dân nhất, là nơi tuyệt đại đa số nhân dân sinh sống. Cán bô công chức cấp xã trực tiếp tiếp xúc với nhân dân, gắn bó với nhân dân, là cầu nối quan trọng giữa nhân đân với Đảng, Nhà nước. Do vậy cán bộ, công chức cấp xã có vai trò rất quan trọng quyết định hiệu quả hoạt động của xã, phườne, thị trấn và do đó ảnh hưởng tới hiệu lực, hiệu quả hoạt động của cả bộ máy Nhà nước, cả hệ thống chính trị. 3
5. Tnrớc đây, khi chưa có Nghị quyết Trung ương V khoá IX về "Đổi mới và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị ở cơ sở xã, phường, thị trấn" và Pháp lệnh Sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh Cán bộ, công chức (ngày 29/4/2006) thì cán bộ xã, phường, thị trấn không được coi là cán bộ, công chức cấp xã và hưởng lương theo ngạch bậc từ ngân sách nhà nước như các đối tượng khác được quy định trong Pháp lộnh Cán bộ, công chức (ngày 26/2/1998). Khi đó, cán bộ xã, phường, thị trấn được gọi chung là cán bộ cấp xã và được hưởng sinh hoạt phí. Do đó, rất nhiều vấn đề liên quan đến cán bộ cấp xã như quyển lợi, nghĩa vụ; các yêu cầu về chuyên môn nghiệp vụ, vấn đề tuyển dụng, sử dụng cán bộ cấp xã không được quy định rõ. Sau khi có các văn bản kể trên và Nghị định số 114/2003/NĐ-CP ngày 10/10/2003 của Chính phủ vể cán bộ, công chức xã, phường, thị trấn thì các vấn đề như: nghĩa vụ, quyền lợi, các yêu cầu về chuyên môn nghiệp vụ cũng như các vấn đề về tuyển dụng, sử dụng cán bộ, công chức cấp xã đã trở nên rõ ràng hơn. Tuy nhiên, trên thực tế, do nhiều nguyên nhân cả khách quan lẫn chủ quan nên hoạt động của cán bộ, công chức cấp xã chưa đạt được yêu cầu của việc xây dựng một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. VI lý do trên, để tài "Một số vấn đề lý luận vê' cán bộ, công chức cấp xã qua thực tiễn tại Nam Đ ịnh" bên cạnh việc làm rõ một số vấn để lý luận về cán bộ, công chức cấp xã (thông qua việc phân tích các qui định pháp luật), còn hướng tới việc nghiên cứu thực trạng hoạt động của cán bộ, công chức cấp xã qua thực tiễn tại tỉnh Nam Định, qua đó tìm ra các nguyên nhân của những bất cập còn tồn tại, từ đó đưa ra một số giải pháp, nhầm khắc phục những tồn tại, nâng cao hiệu quả hoạt động của cán bộ, công chức xã, phường, thị trấn, góp phần cải cách bộ máy xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở vững mạnh. 4
6. 2. Tình hình nghiên cứu Vấn đề cán bộ, công chức nói chung và cán bộ, công chức cấp xã nói riêng là vấn đề đã và đang được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu. Đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu, để cập đến vấn đề này, dưới nhiều góc độ, khía cạnh khác nhau như: "Đổi mới và hoàn thiện pháp luật về công chức nhà nước ở nước ta" của TS. Nguyễn Văn Tâm; "Công chức và vấn đề xây dựng đội ngũ cán bộ công chức hiện nay" của tác giả Tô Từ Hạ; "Đội ngũ cán bộ chính quyển cơ sở - thực trạng & giải pháp" của PGS.TS. Hà Quang Ngọc; "Một số giải pháp tăng cường năng lực đội ngũ cán bộ cơ sở" - GS.TSKH. Vũ Từ Huy; "Cơ sở lý luận và thực tiễn xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức" - TS. Thang Văn Phúc, TS. Nguyễn Minh Phương; "Chế độ công chức Việt Nam" - Luận văn Thạc sỹ của tác giả Lương Đức Tư; "Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức trong điều kiện cải cách nền hành chính ở nước ta hiộn nay" - Luận văn thạc sĩ của tác giả Lê Tuấn Sơn; "Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức chính quyền cấp xã ở Quảng Trị hiện nay" - Luận văn thạc sỹ của tác giả Dương Hương Sơn; "Nâng cao năng lực của đội ngũ công chức cấp xã trong giai đoạn hiện nay - Luận văn thạc sĩ của tác giả Đỗ Thu Hằng; "Pháp luât về công chức Việt Nam trong giai đoạn hiện nay" - Luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Thị Kim Oanh; "Hoàn thiện pháp luật về cán bộ, công chức cấp xã ở nước ta hiện nay" - Luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Thị Thanh... Các công trình khoa học trên khai thác, đề cập đến vấn đề cán bộ công chức và cán bộ công chức cấp xã dưới nhiều khía cạnh, góc độ khác nhau. Có đề tài nghiên cứu dưới góc độ các quy định pháp lý và hoàn thiện các quy định pháp luật về cán bộ công chức cấp xã; có đề tài nghiên cứu dưới góc độ quản trị nguồn nhân lực; có đề tài nghiên cứu về cán bộ, công chức trong bối cảnh công cuộc cải cách nền hành chính đang diễn ra ở nước ta hiện nay; có đề tài nghiên cứu về cán bộ, công chức nói chung và cũng có 5
7. đề tài chỉ đề cập, nghiên cứu sâu về riêng đối tượng là cán bộ, công chức cấp xã... Các công trình khoa học trên là ncuồn tư liệu quý cho tác giả khi nghiên cứu thực hiện đề tài này. 3. Mục đích nghiên cứu Đê tài này bên cạnh việc nghiên cứu các vấn đề lý luận về cán bộ, công chức cấp xã (thông qua việc phân tích các quy định của pháp luật) còn nghiên cứu việc áp dụng các quy định đó trong thực tiễn, từ đó rút ra những mặt được và chưa được trong các quy định của pháp luật về cán bộ, công chức cấp xã. Ngoài ra, trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn tại tỉnh Nam Định, đẽ tài đánh giá những mặt đạt được và những bất cập còn tồn tại trong đội ngũ cán bộ công chức xã, phường, thị trấn, phân tích nguyên nhân của những bất cập đó, từ đó đưa ra một số giải quyết để nâng cao chất lượng của cán bộ, công chức cấp xã trong giai đoạn hiện nay. 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: - Những quy định của pháp luật về cán bộ, công chức cấp xã. - Thực tiễn áp dụng pháp luật về cán bộ, công chức cấp xã và thực trạng hoạt động của cán bộ, công chức cấp xã tại tỉnh Nam Định. - Tim hiểu nguyên nhân của những vấn đề còn tổn tại, để từ đó có cơ sở đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của cán bộ, công chức xã, phường, thị trấn. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài này được giới hạn bởi: - Pháp luật về cán bộ, công chức (thuộc ngành Luật Hành chính là chủ yếu), mà cụ thể là các quy định pháp lý về cán bộ, công chức cấp xã. 6
8. - Luận văn không đi vào nghiên cứu về cán bộ, công chức nói chung mà chỉ nghiên cứu, đề cập các vấn đề liên quan đến cán bộ, công chức cấp xã - là đối tượng được qui định tại điểm g, điểm h - Điều 1 Pháp lộnh Cán bộ công chức sửa đổi, bổ sung năm 2003. 5. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, luận văn vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, các đường lối, chính sách của Đảng về cán bộ, công chức cấp xã. Để tài sử dụng các phương pháp chủ yếu sau đây: - Phương pháp duy vật biện chứng; - Phương pháp duy vật lịch sử; - Phương pháp so sánh; - Phương pháp phân tích tài liệu; - Phương pháp tổng hợp đánh giá; - Phương pháp điéu tra xã hội học... 6. Đóng góp của luận văn (ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn) - Nghiên cứu để tài này góp phần vào xây dựng hoàn thiện lý luận về cán bộ công chức nói chung và cán bộ, công chức cấp xã nói riêng. - Đề tài đánh giá việc áp dụng các quy định của Pháp lệnh về cán bộ, công chức cấp xã và thực tiễn đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã, chỉ ra nguyên nhân của những vấn đé còn tồn tại. - Trên cơ sở những nguyên nhân đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của cán bộ, công chức cấp xã tại tỉnh Nam Định nói riêng, cán bộ, công chức cấp xã nói chung. 7. Kết cấu của luận văn Luận văn được kết cấu gồm phần mở đầu, 3 chương, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo 7
9. Chương 1 TỔNG QUAN VỂ VỂ CÁN BỘ, CÔNG CHỨC CÂP XÃ 1.1. Quan niệm về cán bộ, công chức l.ỉ.l. Quan niệm về cán bộ, công chức ở một số quốc gia trên thế giới Cán bộ, công chức là hạt nhân của các cơ quan, tổ chức nhà nước. Thuật ngữ "cán bộ, công chức" được sử dụng phổ biến trên thế giới, với nhiều cách hiểu khác nhau. Chẳng hạn, đối với nước Pháp - là nước có nền hành chính truyền thống, "công chức" được hiểu theo nghĩa rất rộng, bao gồm tất cả những người làm việc trong các cơ quan nhà nước có tư cách pháp nhân công quyền, trong các cơ quan lạp pháp, hành pháp, tư pháp, trong các đơn vị sự nghiệp của nhà nước, nhân viên hành chính trong các đơn vị quân đội và trong Quốc hội [35]. ở Vương quốc Anh, lần đầu tiên thuật ngữ "công chức" được sử dụng vào năm 1859, trong "Luật hưu trí". Theo đó, công chức bao gồm những người: + Do vua Anh trực tiếp bổ nhiệm hoặc được Uỷ ban dân sự cấp giấy chứng nhận cho phép tham gia công vụ ở cơ quan dân sự. + Được hưởng lương từ ngân sách thống nhất cùa Vương quốc hoặc từ các khoản được Nghị viện thông qua. Năm 1977, Hạ viện Anh khẳng định: Công chức là những người thay mặt Nhà nước giải quyết việc công, công chức chỉ bao gồm những nhân viên làm việc trong ngành hành chính như nội chính và ngoại giao [35]. Theo quan niệm của người Mỹ, tất cả các nhân viên trong bộ máy hành chính của Chính phủ đều được gọi chung là công chức, bao gồm: 8
10. + Những người được giữ các chức vụ chính trị như: Bộ trưởng, Thứ trưởng, trợ lỷ Bộ trưởng (gọi là công chức chính trị hay công chức chức nghiệp). + Những người đứng đầu bộ máy độc lập và những quan chức của ngành hành chính. Luật công chức Mỹ chỉ điều chỉnh những vấn đề liên quan đến công chức không phải được bổ nhiệm vế chính trị. Quan hệ giữa Chính phủ và công chức là quan hệ giữa chủ thuê và người làm thuê (Ngoài việc điều chỉnh theo quy phạm pháp luật hành chính còn được điều chỉnh bằng hợp đồng dân sự) [35]. Đối với Cộng hòa Liên bang Đức, công chức là một nhóm người có nghề nghiệp đặc biệt trong xã hội so với các nhóm nghề nghiộp khác. Theo Điều 2 Luật Công chức liên bang, đó là những người phục vụ ở các đoàn thể xã hội, đoàn thể xây dựng cơ sở vật chất và tài chính có quan hộ làm việc và tín nhiộm theo luật chung, bao gồm: + Những người chịu sự chỉ huy, kiểm tra, đôn đốc trực tiếp của liên bang là công chức liên bang. + Những người phục vụ ở các đoàn thể xã hội, đoàn thể xây dựng cơ sở vật chất và tài chính theo luật chung, trực tiếp thuộc Chính phủ liên bang là công chức gián tiếp. Ngoài ra, Luật công chức còn dùng cho cả công chức trong Quốc hội, Thượng viện và Toà Hiến pháp liên bang [35]. Ở Nhật Bản, khái niộm công chức bao hàm cả công chức nhà nước và công chức địa phương [35], theo đó: + Công chức nhà nước gổm những nhân viên giữ những chức vụ trong bộ máy của Chính phủ Trung ương, ngành Tư pháp, Quốc hội, Quân đội, nhà trường và bệnh viện quốc lập, xí nghiệp và đơn vị sự nghiệp quốc doanh, được hưởng lương từ ngân sách nhà nước, được chia ra hai loại: công chức chung và công chức đặc biệt (được bổ nhiệm không qua thi cử theo luật định). 9