Luận văn Lao động Việt Nam lưu trú diện visa D-4-1 tại Thị trường Lao động Hàn Quốc: Vấn đề và giải pháp

Nội dung tài liệu: Luận văn Lao động Việt Nam lưu trú diện visa D-4-1 tại Thị trường Lao động Hàn Quốc: Vấn đề và giải pháp

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------ NGUYỄN THỊ NY LAO ĐỘNG VIỆT NAM LƯU TRÚ DIỆN VISA D-4-1 TẠI THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG HÀN QUỐC: VẤN ĐỀ VÀ GIẢI PHÁP LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH CHÂU Á HỌC Hà Nội - 2019
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------ NGUYỄN THỊ NY LAO ĐỘNG VIỆT NAM LƯU TRÚ DIỆN VISA D-4-1 TẠI THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG HÀN QUỐC: VẤN ĐỀ VÀ GIẢI PHÁP LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH CHÂU Á HỌC MÃ SỐ: 60310601 Người hướng dẫn khoa học: TS.HÀ MINH THÀNH Hà Nội - 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan những nội dung trình bày trong bản luận văn này là kết quả thu được từ quá trình khảo sát, tìm hiểu và phân tích của riêng em. Bản luận văn này là thành quả của cá nhân em và không sao chép từ bất kì tài liệu nào khác. Nếu có hành vi gian dối trong quá trình viết luận văn, em xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước hội đồng kỉ luật. Hà Nội, ngày 19 tháng 10 năm 2019 Học viên thực hiện Nguyễn Thị Ny
4. LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành luận văn này, em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ từ các thầy cô giáo, gia đình và bạn bè. Em xin chân thành cảm ơn những sự giúp đỡ quý báu đó. Trước tiên, với lòng kính trọng và tri ân sâu sắc, em xin gửi lời cảm ơn tới TS. Hà Minh Thành – giảng viên của khoa Đông Phương học, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Em xin cảm ơn cô đã hướng dẫn tận tình cho em trong quá trình làm luận văn, giúp em có thể hoàn chỉnh hơn các nội dung trình bày trong luận văn của mình. Em xin gửi lời cảm ơn tới tập thể cán bộ Phòng Đào tạo và giảng viên khoa Đông phương học, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội vì đã tạo mọi điều kiện để giúp em hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, em xin gửi lời cảm ơn gia đình và bạn bè, những người đã luôn giúp đỡ và động viên em trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp. Hà Nội, ngày 19 tháng 10 năm 2019 Học viên thực hiện Nguyễn Thị Ny
5. MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................... 5 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 5 2. Lịch sử nghiên cứu ............................................................................................. 6 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................... 16 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 17 5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 18 6. Cấu trúc của luận văn ....................................................................................... 20 Chương 1: KHÁI QUÁT VỀ THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG HÀN QUỐC .... 22 1.1 Một số khái niệm liên quan ................................................................. 22 1.1.1 Khái niệm “thị trường lao động” ......................................... 22 1.1.2 Khái niệm “người lao động” ................................................ 23 1.1.3 Khái niệm về visa D-4-1 ........................................................ 26 1.2 Đặc điểm của thị trường lao động Hàn Quốc ..................................... 30 1.2.1 Tính đa dạng .......................................................................... 30 1.2.2 Tính hấp dẫn .......................................................................... 32 1.2.3 Tính phức tạp ........................................................................ 36 1.3. Tiểu kết ............................................................................................. 40 Chương 2: THỰC TRẠNG NHẬP CẢNH VÀ LÀM VIỆC CỦA LAO ĐỘNG VIỆT NAM LƯU TRÚ DIỆN VISA D-4-1 ...................................................... 41 2.1 Thực trạng nhập cảnh .......................................................................... 41 2.1.1 Về số lượng nhập cảnh.......................................................... 41 2.1.2 Về hình thức nhập cảnh ........................................................ 47 1
6. 2.1.3 Thực trạng nhập cảnh qua điều tra bảng hỏi ....................... 50 2.2 Thực trạng lao động ............................................................................ 51 2.2.1 Về số lượng lao động ............................................................ 51 2.2.2 Về hoạt động lao động .......................................................... 56 2.2.3 Thự trạng lao động qua điều tra bảng hỏi ............................ 63 2.2.4 Các vấn đề tồn tại ................................................................. 64 2.3 Tiểu kết................................................................................................ 71 Chương 3: GIẢI PHÁP CHO VẤN ĐỀ QUẢN LÍ LAO ĐỘNG VIỆT NAM LƯU TRÚ DIỆN VISA D-4-1 TẠI THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG HÀN QUỐC .............................................................................................................................. 73 3.1 Nguyên nhân lao động Việt Nam diện visa D-4-1 lưu trú và lao động bất hợp pháp tại Hàn Quốc ............................................................................ 73 3.2 Giải pháp đề xuất cho vấn đề quản lí lao động Việt Nam lưu trú diện visa D-4-1 tại Hàn Quốc ................................................................................... 77 3.3 Tiểu kết................................................................................................ 83 PHẦN KẾT LUẬN ............................................................................................. 85 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 87 PHỤ LỤC 1 ......................................................................................................... 91 PHỤ LỤC 2 ......................................................................................................... 95 2
7. DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Nhóm người lao động phân loại theo hình thức lao động ........................ 24 Bảng 1.2: Một số loại visa du học, tu nghiệp tại Hàn Quốc ..................................... 29 Bảng 1.3: Một số loại visa lao động của Hàn Quốc .................................................. 30 Bảng 1.4: Một số loại visa khác visa lao động tại Hàn Quốc ................................... 31 Bảng 1.5: Kế hoạch sau khi tốt nghiệp của du học sinh tại Hàn Quốc ..................... 33 Bảng 1.6: Tiền lương tối thiểu của Hàn Quốc (từ 2004-2018) ................................. 34 Bảng 1.7: Tiền lương tối thiểu của Việt Nam (2004 – 2018) ................................... 35 Bảng 1.8: Số người nước ngoài lưu trú bất hợp pháp tại Hàn Quốc (từ 2004-2018).38 Bảng 2.1: Số du học sinh nước ngoài tại Hàn Quốc (2004-2018) ............................ 42 Bảng 2.2: Số du học sinh nước ngoài tại Seoul-Incheon-Gyeonggi ......................... 42 Bảng 2.3: Số du học sinh Việt Nam tại Hàn Quốc (từ năm 2004 – 2018)................ 43 Bảng 2.4: Số du học sinh tại Seoul-Incheon-Gyeonggi theo quốc tịch .................... 43 Bảng 2.5: Số du học sinh Việt Nam tại khu vực Seoul-Incheon-Gyeonggi ............ 44 Bảng 2.6: Số du học sinh nước ngoài tại Hàn Quốc theo chương trình học (2010- 2018) ........................................................................................................ 44 Bảng 2.7: Số du học sinh Việt Nam theo visa D-4-1 tại Hàn Quốc (2004-2018) ... .46 Bảng 2.8: Số du học sinh nước ngoài tại Hàn Quốc theo hình thức du học (2006~2016)............................................................................................. 48 Bảng 2.9: Số du học sinh nước ngoài theo diện tự túc tại Hàn Quốc ....................... 49 Bảng 2.10: Số lao động nước ngoài tại Seoul – Incheon – Gyeonggi (từ tháng 6.2015 đến tháng 12.2018) .................................................................... 52 Bảng 2.11: Số người lưu trú visa D-4-1 trên toàn quốc và khu vực Gyeonggi-Seoul- Incheon .................................................................................................. 53 Bảng 2.12: Số người xin việc nước ngoài tại Hàn Quốc theo tư cách lưu trú .......... 54 Bảng 2.13: Phân bố người lao động nước ngoài lưu trú theo visa khác visa lao động tại khu vực Seoul- Incheon- Gyeonggi (năm 2015) .............................. 55 Bảng 2.14: Tư cách người nhận nhượng quyền đăng ký giấy phép hoạt động ngoài tư cách lưu trú ........................................................................................ 58 3
8. Bảng 2.15: Một số trường ở Hàn Quốc bị hạn chế cấp visa (năm 2018) .................. 67 Bảng 3.1: Tỉ lệ khai báo tham gia hoạt động lao động ............................................. 76 Biểu đồ 2.1: Số người nước ngoài lưu trú dài hạn tại Hàn Quốc theo visa lao động.52 Biểu đồ 2.2: Tỉ trọng người lao động tại Hàn Quốc theo số giờ làm việc một tuần (năm 2015) .......................................................................................... 61 4
9. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong bối cảnh toàn cầu hóa về kinh tế xã hội, thị trường lao động Hàn Quốc đã trở thành một trong những thị trường lao động năng động với quy mô nhập khẩu lao động lớn. Từ những năm 2000, trên thị trường lao động Hàn Quốc đã tồn tại nhiều thành phần người lao động nước ngoài. Trong đó, bộ phận người lao động nước ngoài tại thị trường lao động của quốc gia này có thể khái quát thành những đặc điểm chính như sau. Đặc điểm đầu tiên là đa dạng về quốc tịch. Trong những năm 2010, Hàn Quốc nhập khẩu lao động đến từ nhiều quốc gia trên thế giới và chủ yếu là lao động đến từ khu vực Đông Á và Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Đặc điểm tiếp theo là đa dạng về tư cách lưu trú của người lao động nước ngoài. Bên cạnh đó là tồn tại những vấn đề phức tạp đối với việc quản lí thị trường lao động liên quan tới nhóm này. Trong đó, đáng chú ý phải phải kể tới vấn đề người lao động nước ngoài tham gia các hoạt động lao động một cách bất hợp pháp. Vấn đề lao động bất hợp pháp của người lao động nước ngoài tại Hàn Quốc, trong đó có lao động Việt Nam là vấn đề được chính phủ Hàn Quốc và Việt Nam đặc biệt quan tâm. Bên cạnh những đối tượng nhập cảnh vào Hàn Quốc theo visa lao động, thì còn có những đối tượng nhập cảnh với tư cách khác (không theo diện visa lao động) nhưng được phép tham gia vào các hoạt động lao động trong giới hạn nhất định theo quy định của pháp luật. Trong đó, có nhóm nhập cảnh theo các chương trình đào tạo như du học sinh, tu nghiệp sinh, và đáng chú ý như nhóm nhập cảnh và lưu trú dưới diện visa D-4-1. Visa D-4-1 được hiểu là một loại giấy phép nhập cảnh được cấp phát dành cho những đối tượng nhập cảnh vào Hàn Quốc theo chương trình học tiếng Hàn (hay còn được hiểu là du học sinh theo chương trình học tiếng Hàn). Cùng với việc du học sinh nước ngoài tại Hàn Quốc đang gia tăng, thì ngày càng tồn tại nhiều vấn đề liên quan tới nhóm du học sinh người nước ngoài nói 5
10. chung và nhóm du học sinh người Việt Nam nói riêng, đặc biệt là nhóm lao động du học sinh lưu trú dưới diện visa D-4-1 tại Hàn Quốc. Những vấn đề như: làm việc với thời gian vượt quá quy định của pháp luật, hay lao động mà không đăng ký cấp phép hoạt động ngoài tư cách lưu trú, bỏ trốn để lao động bất hợp pháp, vấn đề du học sinh bị lừa đảo và bị lợi dụng vì tâm lí mong muốn vừa đi học vừa đi làm... là những vấn đề được các cơ quan chính sách quan tâm và được các phương tiện truyền thông khai thác đưa tin. Những vấn đề này đặt ra bài toán về quản lí cũng như bảo vệ lợi ích của cả 2 phía là quốc gia Hàn Quốc và nhóm lao động du học sinh nước ngoài. Đối với Hàn Quốc, việc du học sinh bỏ trốn và lao động bất hợp pháp đã và đang gây ra những khó khăn trong quản lí thị trường lao động. Đối với lao động - du học sinh, đó là nguy cơ bị lừa đảo và bóc lột. Theo đó, hoạt động lao động của nhóm du học sinh nói chung và du học sinh Việt Nam lưu trú diện visa D- 4-1 tại Hàn Quốc nói riêng đã trở thành vấn đề được quan tâm đối với cả Hàn Quốc và Việt Nam. 2. Lịch sử nghiên cứu Thị trường lao động Hàn Quốc và vấn đề quản lí người lao động ở thị trường này là vấn đề nhận được nhiều sự quan tâm của chính phủ, báo chí truyền thông và cả các nhà nghiên cứu. Theo đó, có nhiều chính sách pháp luật, các bài viết và các nghiên cứu liên quan tới vấn đề này. Trong đó, có thể phân chia thành các nhóm nội dung như sau. Đầu tiên là nhóm về phân tích chính sách pháp luật liên quan tới thị trường lao động và người lao động nước ngoài ở Hàn Quốc. Tiếp theo là nhóm nghiên cứu về thực trạng và giải pháp cho các vấn đề liên quan tới thị trường lao động và người lao động nước ngoài ở Hàn Quốc. Bên cạnh đó, nếu xét theo phạm vi của từng quốc gia, thì mỗi quốc gia có những hướng nghiên cứu tập trung riêng. a) Nhóm nghiên cứu về chính sách pháp luật liên quan tới thị trường lao động và người lao động nước ngoài tại Hàn Quốc Đối với nhóm nghiên cứu về chính sách pháp luật, các nghiên cứu nổi bật chủ yếu bằng tiếng Hàn và có thể nêu ra một số nghiên cứu như sau. 6