Luận văn Kĩ năng giao tiếp của học sinh Trường Trung học cơ sở Phú Lạc xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận

Nội dung tài liệu: Luận văn Kĩ năng giao tiếp của học sinh Trường Trung học cơ sở Phú Lạc xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Võ Hồng Tâm KĨ NĂNG GIAO TIẾP CỦA HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ PHÚ LẠC XÃ PHÚ LẠC, HUYỆN TUY PHONG, TỈNH BÌNH THUẬN LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Võ Hồng Tâm KĨ NĂNG GIAO TIẾP CỦA HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ PHÚ LẠC XÃ PHÚ LẠC, HUYỆN TUY PHONG, TỈNH BÌNH THUẬN Chuyên ngành : Tâm lí học Mã số : 8 31 04 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THỊ PHƯƠNG Thành phố Hồ Chí Minh - 2018
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của TS. Trần Thị Phương. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn là trung thực chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tp.Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 09 năm 2018 Tác giả Võ Hồng Tâm
4. LỜI CẢM ƠN Tôi xin gởi lời tri ân chân thành và sâu sắc nhất đến TS. Trần Thị Phương, người tận tình hướng dẫn, động viên thúc đẩy tinh thần tôi những lúc khó khăn trong suốt quá trình nghiên cứu. Tôi cũng xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh; Các Phòng ban Trường Đại học Sư phạm Tp. Hồ Chí Minh và quý thầy cô của khoa Tâm lý Giáo dục đã giảng dạy trong khóa học. Đồng thời cũng hết sức cảm ơn đến Ban giám hiệu, quý thầy cô và các em học sinh trường THCS Phú Lạc, cùng cơ quan Đoàn huyện Tuy Phong đã hết sức kết nối, tạo điều kiện, giúp đỡ tôi rất nhiều trong suốt quá trình nghiên cứu. Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn đến quý thầy cô, gia đình và bạn bè, những người đã âm thầm đồng hành, giúp đỡ tôi. Tp.Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 09 năm 2018 Tác giả Võ Hồng Tâm
5. MỤC LỤC Lời cảm ơn Mục lục Danh mục bảng Danh mục biểu đồ Danh mục các chữ viết tắt Mở đầu........ ........................................................................................................ 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KỸ NĂNG GIAO TIẾP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ ...................................................... 7 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu ................................................. 7 1.1.1. Một số nghiên cứu trên thế giới .............................................. 7 1.1.2. Một số nghiên cứu tại Việt Nam ............................................. 9 1.2. Cơ sở lý luận về kỹ năng giao tiếp của học sinh trung học cơ sở .... 11 1.2.1. Khái niệm công cụ ................................................................ 11 1.2.2. Đặc điểm tâm lý của học sinh trung học cơ sở ..................... 30 1.2.3. Kỹ năng giao tiếp của học sinh với bạn bè ........................... 41 1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc rèn luyện kỹ năng giao tiếp của học sinh trung học cơ sở ...................................................... 46 1.3. Tiêu chí và thang đánh giá kỹ năng giao tiếp của học sinh trung học cơ sở ................................................................................................ 48 Tiểu kết chương 1 ........................................................................................... 52 Chương 2. THỰC TRẠNG KỸ NĂNG GIAO TIẾP VỚI BẠN BÈ CỦA HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ PHÚ LẠC, XÃ PHÚ LẠC, HUYỆN TUY PHONG, TỈNH BÌNH THUẬN.......... .............................................................................. 53 2.1 Tổ chức nghiên cứu thực trạng kỹ năng giao tiếp của học sinh trường trung học cơ sở Phú Lạc .................................................................. 53 2.1.1. Mục đích nghiên cứu ............................................................. 53 2.1.2. Khái quát chung về địa bàn nghiên cứu ................................ 53 2.1.3. Mẫu nghiên cứu .................................................................... 55
6. 2.1.4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................... 55 2.2. Thực trạng kỹ năng giao tiếp của học sinh trường trung học cơ sở Phú Lạc xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận ..................... 59 2.2.1. khái quát thực trạng kỹ năng giao tiếp của học sinh trường trung học cơ sở Phú Lạc ....................................................... 59 2.2.2. Thực trạng kỹ năng giao tiếp giữa học sinh dân tộc Kinh và dân tộc Chăm của trường trung học cơ sở Phú Lạc ............. 67 2.2.3. Một số yếu tố liên quan đến kỹ năng giao tiếp của học sinh trường trung học cơ sở Phú Lạc ........................................... 83 2.2.4. Nguyên nhân của thực trạng kỹ năng giao tiếp của học sinh trường trung học cơ sở Phú Lạc ........................................... 92 2.2.5. Biện pháp cải thiện kỹ năng giao tiếp của học sinh trường trung học cơ sở Phú Lạc ................................................................ 95 Tiểu kết chương 2 ......................................................................................... 102 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 103 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 107 PHỤ LỤC
7. DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Bảng phân chia các mức độ kỹ năng theo quan điểm của K.K. Platonov và G.G. Golubev ............................................................ 16 Bảng 2.1. Mẫu khảo sát thực trạng KNGT của học sinh trường THCS Phú Lạc ......................................................................................... 55 Bảng 2.2. Điểm quy ước đánh giá các mức độ của kỹ năng giao tiếp .......... 57 Bảng 2.3. Kỹ năng giao tiếp của học sinh trường THCS Phú Lạc ................ 59 Bảng 2.4. Hệ số tương quan giữa các kỹ năng thành phần ........................... 62 Bảng 2.5. So sánh sự khác biệt kỹ năng giao tiếp của học sinh hai dân tộc . 67 Bảng 2.6. So sánh ĐTB kỹ năng thành phần của học sinh hai dân tộc ......... 71 Bảng 2.7. So sánh sự khác biệt kỹ năng làm quen của học sinh hai dân tộc 72 Bảng 2.8. So sánh sự khác biệt kỹ năng lắng nghe của học sinh hai dân tộc 75 Bảng 2.9. So sánh sự khác biệt kỹ năng bộc lộ sự quan tâm của học sinh hai dân tộc ........................................................................................... 77 Bảng 2.10. So sánh sự khác biệt kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, xung đột của học sinh hai dân tộc ...................................................................... 80 Bảng 2.11. Mức độ biểu hiện kỹ năng thành phần trong cuộc sống của học sinh ......................................................................................... 91 Bảng 2.12. Tần số thực hiện kỹ năng giao tiếp của học sinh trong cuộc sống ............................................................................................... 91 Bảng 2.13. Nguyên nhân của thực trạng kỹ năng giao tiếp của học sinh ....... 93 Bảng 2.14. Khảo sát ý kiến về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp nâng cao kỹ năng giao tiếp của học sinh (Số lượng 300 học sinh) ............................................................................................... 96 Bảng 2.15. Khảo sát ý kiến về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp nâng cao kỹ năng giao tiếp của học sinh (Số lượng 15 giáo viên) .............................................................................................. 99
8. DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. ĐTB của kỹ năng thành phần và kỹ năng giao tiếp ................ 60 Biểu đồ 2.3. Tỷ lệ phân bố các mức độ kỹ năng thành phần ........................ 65 Biểu đồ 2.4. So sánh mức độ kỹ năng giao tiếp của học sinh hai dân tộc .... 69 Biểu đồ 2.5. So sánh mức độ kỹ năng làm quen của học sinh hai dân tộc ... 74 Biểu đồ 2.6. So sánh mức độ kỹ năng lắng nghe của học sinh hai dân tộc .. 76 Biểu đồ 2.7. So sánh mức độ kỹ năng bộc lộ sự quan tâm của học sinh hai dân tộc ............................................................................................. 78 Biểu đồ 2.8. So sánh mức độ kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, xung đột của học sinh hai dân tộc ......................................................................... 81 Biểu đồ 2.9. Tỷ lệ mức độ nhận thức của học sinh về thuật ngữ kỹ năng giao tiếp .................................................................................... 84 Biểu đồ 2.10. Tỷ lệ mức độ nhận thức của học sinh về tầm quan trọng của kỹ năng giao tiếp ...................................................................... 85 Biểu đồ 2.11. Tỷ lệ học sinh quan tâm tới yếu tố dân tộc trong tình bạn ....... 87 Biểu đồ 2.12. Mức độ ảnh hưởng ngôn ngữ đến sự khác biệt kỹ năng giao tiếp của học sinh dân tộc Kinh và dân tộc Chăm ............................ 89
9. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DTTS : Dân tộc thiểu số ĐTB : Điểm trung bình ĐLC : Độ lệch chuẩn HS : Học sinh KNGT : Kỹ năng giao tiếp SPSS : Statistical products for the social services (Phần mềm chuyên ngành thống kê) STT : Số thứ tự THCS : Trung học cơ sở TB : Trung bình
10. 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Cùng với hoạt động, giao tiếp là điều kiện cơ bản để tâm lý người nảy sinh và phát triển, như C.Mac đã khẳng định bản chất con người không phải là cái gì trừu tượng, tồn tại riêng biệt, trong tính hiện thực của nó, bản chất con người là tổng hòa các mối quan hệ xã hội và giao tiếp là điều kiện cơ bản để thiết lập, duy trì các mối quan hệ xã hội đó. Ngay khi mới ra đời đứa trẻ đã có nhu cầu giao tiếp, biểu hiện qua hình thức giao lưu tiếp xúc với mẹ, bốn tháng tuổi đã bắt đầu hóng chuyện. Theo thời gian, nhu cầu giao tiếp ngày càng tăng và đặc điểm hoạt động giao tiếp cũng thay đổi phù hợp với yêu cầu lứa tuổi. Trong tất cả các cấp học, trung học cơ sở (THCS) ứng với tuổi thiếu niên là lứa tuổi sôi nổi và nhiều phức tạp, là thời điểm mà các em đảm nhận trách nhiệm mới, tự bản thân mình học hỏi, thử nghiệm và tìm tòi khám phá mọi thứ. Ở tuổi này, hoạt động giao tiếp là hoạt động chủ đạo của các em. Hoạt động giao tiếp góp phần tạo ra những nét cấu tạo tâm lý mới trong việc hình thành và phát triển nhân cách để các em sẵn sàng bước vào tuổi thanh niên. Tuy nhiên, do sự phát triển nhanh và không đồng đều về mặt sinh lý, dẫn đến đời sống tâm lý các em gặp nhiều khó khăn. Một mặt thông qua hoạt động và giao tiếp muốn khẳng định mình, mặc khác lo lắng, sợ hãi không tự tin với bản thân. Một mặt muốn cởi mở, tiếp xúc với nhiều bạn bè, mặc khác luôn muốn lẩn trốn. Từ thái độ đến ngôn ngữ, cảm xúc trong quá trình giao tiếp của các em có nhiều biến động khi thì lóng nga, lóng ngóng, nói lắp bắp, khi thì dạn dĩ, mạnh bạo. Do đó, chuẩn bị cho các em một tâm thế sẵn sàng chấp nhận “sự kỳ lạ” của bản thân và trang bị kỹ năng giao tiếp cho các em là điều vô cùng quan trọng. Kỹ năng giao tiếp đặc biệt quan trọng hơn đối với các em học sinh dân tộc thiểu số. Kỹ năng giao tiếp giúp các em hòa nhập được với cộng đồng, giúp các em kết giao bạn bè và mở rộng vốn hiểu biết về cuộc sống, về thế giới xung quanh, giúp các em vượt qua những rào cản về ngôn ngữ và dân tộc. Bởi vì, khi tiếng việt trở thành “ngoại ngữ” thì các em học sinh dân tộc thiểu số gặp rất nhiều khó khăn trong giao tiếp, các em e ngại, tự cô lập bản thân, không chơi với bạn bè, không hiểu cô giáo giảng bài và cuối cùng là bỏ học. Vì vậy, không chỉ đối với các em học sinh THCS