Luận văn Kết hợp mô hình M-Score Beneish và chỉ số Z-Score để nhận diện khả năng gian lận trên Báo cáo tài chính của các công ty niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh

Nội dung tài liệu: Luận văn Kết hợp mô hình M-Score Beneish và chỉ số Z-Score để nhận diện khả năng gian lận trên Báo cáo tài chính của các công ty niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH PHẠM THỊ MỘNG TUYỀN KẾT HỢP MÔ HÌNH M-SCORE BENEISH VÀ CHỈ SỐ Z-SCORE ĐỂ NHẬN DIỆN KHẢ NĂNG GIAN LẬN TRÊN BÁO CÁO TÀI CHÍNH CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN SỞ GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN TP. HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2019
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH PHẠM THỊ MỘNG TUYỀN KẾT HỢP MÔ HÌNH M-SCORE BENEISH VÀ CHỈ SỐ Z-SCORE ĐỂ NHẬN DIỆN KHẢ NĂNG GIAN LẬN TRÊN BÁO CÁO TÀI CHÍNH CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN SỞ GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN TP. HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 8340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS VÕ VĂN NHỊ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan rằng luận văn “Kết hợp mô hình M-Score Beneish và chỉ số Z-Score để nhận diện khả năng gian lận trên Báo cáo tài chính của các công ty niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán TPHCM ” là bài nghiên cứu của chính tôi. Không có sản phẩm nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định. Luận văn này chưa bao giờ được công bố hoặc được sử dụng để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường đại học hoặc cơ sở đào tạo khác. TP. Hồ Chí Minh, ngày 10 tháng 02 năm 2019 Tác giả luận văn Phạm Thị Mộng Tuyền
4. MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ TÓM TẮT NGHIÊN CỨU ABSTRACT PHẦN MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 2 1. Lý do chọn đề tài nghiên cứu ......................................................................... 2 2. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................... 4 3. Câu hỏi nghiên cứu ......................................................................................... 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 4 4.1 Đối tượng nghiên cứu ................................................................................. 4 4.2 Phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 4 5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 5 6. Ý nghĩa của nghiên cứu .................................................................................. 5 6.1 Về mặt lý luận ............................................................................................ 5 6.2 Về mặt thực tiễn ......................................................................................... 5 7. Kết cấu luận văn .............................................................................................. 6 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ............................... 7 1.1 Các nghiên cứu nước ngoài ......................................................................... 7 1.2 Các nghiên cứu trong nước ....................................................................... 16 1.3 Khe hổng nghiên cứu ................................................................................. 20 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ...................................................................................... 22 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ..................................................................... 23 2.1 Cơ sở lý thuyết về gian lận ........................................................................ 23
5. 2.1.1 Khái niệm về gian lận ........................................................................... 23 2.1.2 Gian lận BCTC .................................................................................... 23 2.1.3 Nguyên nhân gian lận BCTC ................................................................ 24 2.1.4 Một số thủ thuật gian lận BCTC phổ biến ............................................ 25 2.2 Mô hình M-Score Beneish ......................................................................... 27 2.3 Chỉ số Z-Score ............................................................................................ 29 2.4 Các lý thuyết nền tảng ............................................................................... 31 2.4.1 Lý thuyết thông tin bất cân xứng .......................................................... 31 2.4.2 Lý thuyết về tam giác gian lận .............................................................. 33 2.4.3 Lý thuyết về các bên liên quan ............................................................. 34 2.4.4 Lý thuyết ủy nhiệm ............................................................................... 34 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ...................................................................................... 36 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................. 37 3.1 Quy trình nghiên cứu ................................................................................ 37 3.2 Mô hình nghiên cứu ................................................................................... 38 3.3 Giả thuyết nghiên cứu và đo lường các biến trong mô hình nghiên cứu 3.3.1 Biến phụ thuộc: ..................................................................................... 41 3.3.2 Biến độc lập: ......................................................................................... 42 3.4 Phương pháp chọn mẫu nghiên cứu ........................................................ 53 3.4.1 Cỡ mẫu .................................................................................................. 53 3.4.2 Chọn mẫu và đặc điểm của mẫu nghiên cứu ........................................ 53 3.5 Phương pháp thu thập và xử lý, phân tích dữ liệu ................................. 54 3.5.1 Phương pháp thu thập dữ liệu ............................................................... 54 3.5.2 Phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu ............................................... 55 3.6 Thiết kế dữ liệu nghiên cứu ...................................................................... 57 3.7 Mô hình hồi quy Logistic .......................................................................... 58 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ...................................................................................... 60 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ................................ 61 4.1 Kết quả nghiên cứu .................................................................................... 61
6. 4.1.1 Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu và các biến ....................................... 61 4.1.2 Kiểm định ý nghĩa của hệ số hồi quy ................................................... 64 4.1.3 Mức độ giải thích của mô hình ............................................................. 66 4.1.4 Mức độ phù hợp và khả năng dự báo của mô hình ............................... 66 4.1.5 Mô hình dự báo ..................................................................................... 67 4.2 Bàn luận về kết quả nghiên cứu ............................................................... 68 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ...................................................................................... 74 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................ 75 5.1 Kết luận chung ........................................................................................... 75 5.2 Một số kiến nghị cụ thể ............................................................................. 76 5.2.1 Kiến nghị về kỹ thuật nhận diện gian lận BCTC .................................. 76 5.2.2 Kiến nghị đối với kiểm toán viên ......................................................... 77 5.2.3 Kiến nghị đối với nhà đầu tư ................................................................ 78 5.2.4 Kiến nghị đối với Sở giao dịch chứng khoán TPHCM ........................ 79 5.3 Hạn chế của đề tài ...................................................................................... 80 KẾT LUẬN CHƯƠNG 5 ...................................................................................... 80 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
7. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết Tiếng Việt Tiếng Anh (nếu có) tắt Hiệp hội các nhà điều tra Hoa The Association of Certified ACFE Kỳ Fraud Examiners AQI Chỉ số Chất lượng tài sản Asset quality index BC Báo cáo kết quả hoạt động kinh KQHĐKD doanh BCĐKT Bảng cân đối kế toán BCTC Báo cáo tài chính CK Chứng khoán CP Cổ phần DEPI Chỉ số Khấu hao TSCĐ Depreciation index Chỉ số Phải thu khách hàng trên Day’s sales in receivables DSRI Doanh thu thuần index FRAUD Khả năng gian lận BCTC GMI Chỉ số Lợi nhuận gộp biên Gross margin index Sở giao dịch chứng khoán Hà HNX Nội Sở giao dịch chứng khoán HOSE TPHCM Chuẩn mực Báo cáo tài chính International Financial IFRS quốc tế Reporting Standards International Standard on ISA Chuẩn mực kiểm toán quốc tế Auditing ISSUE Phát hành cổ phiếu trong năm
8. KTV Kiểm toán viên LCTT Lưu chuyển tiền tệ LNTT Lợi nhuận trước thuế LVGI Chỉ số đòn bẩy tài chính Leverage index Phương pháp bình phương nhỏ OLS Ordinary Least Square nhất Ủy ban chứng khoán và Thị Securities and Exchange SEC trường chứng khoán Hoa Kỳ Commission Chỉ số chi phí bán hàng và quản Sales, general and SGAI lý doanh nghiệp administrative expenses SGI Chỉ số tăng trưởng doanh thu Sales Growth index Chỉ số biến dồn tích kế toán so TATA Total accruals to total assets với tổng tài sản TSCĐ Tài sản cố định TTCK Thị trường chứng khoán VN Việt Nam VSA Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam Z-SCORE Hệ số nguy cơ phá sản
9. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1 Tóm tắt các nghiên cứu nước ngoài liên quan đến đề tài nghiên cứu ...... 12 Bảng 1.2 Tóm tắt các nghiên cứu trong nước liên quan đến đề tài nghiên cứu ....... 19 Bảng 3.1 Mã hóa các biến, cách đo lường và chiều tác động lên biến phụ thuộc ... 51 Bảng 3.2 Phân loại công ty theo nhóm ngành .......................................................... 55 Bảng 4.1 Kết quả phân loại BCTC có khả năng gian lận (nhóm 1) và không có khả năng gian lận (nhóm 2) ........................................................................................... 61 Bảng 4.2 Kết quả phân loại nhóm 1 và nhóm 2 theo nhóm ngành .......................... 62 Bảng 4.3 Thống kê mô tả từng biến độc lập ............................................................ 63 Bảng 4.4 Hệ số hồi quy ............................................................................................ 64 Bảng 4.5 Mức độ giải thích của mô hình ................................................................. 66 Bảng 4.6 Kết quả kiểm định Omnibus ..................................................................... 66 Bảng 4.7 Khả năng dự báo của mô hình .................................................................. 67 Bảng 4.8 Tổng hợp xác suất xuất hiện của mô hình ................................................ 70
10. DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 3.1 Mô hình nghiên cứu của đề tài .................................................................. 40