Luận văn Hoạt động công tác xã hội với trẻ vị thành niên điều trị nội trú tại Bệnh viện Nhi trung ương

Nội dung tài liệu: Luận văn Hoạt động công tác xã hội với trẻ vị thành niên điều trị nội trú tại Bệnh viện Nhi trung ương

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HA NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN Nguyễn Thu Hà HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI TRẺ VỊ THÀNH NIÊN ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƢƠNG LUẬN ÁN TIẾN SỸ CÔNG TÁC XÃ HỘI HÀ NỘI - 2020
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HA NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN Nguyễn Thu Hà HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI TRẺ VỊ THÀNH NIÊN ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƢƠNG Chuyên ngành: Công tác xã hội Mã số: Đào tạo thí điểm LUẬN ÁN TIẾN SỸ CÔNG TÁC XÃ HỘI NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC GS.TS. Đặng Cảnh Khanh HÀ NỘI - 2020
3. LỜI CAM ĐOAN Nghiên cứu sinh Nguyễn Thu Hà cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng và do chính bản thân thực hiện. Các số liệu khảo sát, các kết quả nghiên cứu, các phân tích, bình luận, cũng nhƣ các kết luận đƣợc trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chƣa từng đƣợc sử dụng để bảo vệ ở bất kỳ học vị nào. Nghiên cứu sinh cam đoan rằng đã cảm ơn các bên tham gia giúp đỡ, rằng đã trích dẫn đầy đủ các nguồn tài liệu đƣợc sử dụng cho mục đích tham khảo trong luận án này. Nghiên cứu sinh xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về đề tài của mình. Tác giả luận án Nguyễn Thu Hà
4. LỜI CẢM ƠN Trƣớc hết, tôi xin tỏ lòng biết ơn chân thành đến GS.TS. Đặng Cảnh Khanh, ngƣời mà tôi kính trọng và gọi là Bác. Sự hƣớng dẫn tận tình, sự chỉ bảo chi tiết, sự giải thích cụ thể, sự động viên, khích lệ ân cần của Bác giúp tôi hoàn thành luận án tiến sỹ của mình. Một ngƣời Thầy mà tôi kính trọng nữa là PGS.TS. Trịnh Văn Tùng. Sự ân cần đôn đốc, sự chỉ bảo nhân tâm, sự góp ý khoa học của Thầy giúp tôi củng cố thêm quyết tâm và nghị lực hoàn thành luận án. Ở Thầy, tôi không cảm nhận sự xa cách, mà là sự gần gũi, nhiệt tâm của ngƣời Thầy, ngƣời anh đi trƣớc. Em cảm ơn Thầy nhiều Thầy ạ. Trong quá trình học tập và nghiên cứu, tôi còn nhận đƣợc nhiều sự quan tâm, góp ý, động viên quý báu từ quý Thầy/Cô, bạn bè, đồng nghiệp, ngƣời thân. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc: Đến tập thể khoa Xã hội học, những ngƣời Thầy, ngƣời Cô đã giúp tôi hoàn thành chƣơng trình học tập và nghiên cứu. Những bài giảng xúc tích, cô đọng và khoa học, những phƣơng pháp nghiên cứu cơ bản đƣợc vận dụng chuyên nghiệp từ Quý Thầy/Cô giúp tôi lĩnh hội nhiều điều hữu ích cho việc thực hiện luận án. Đến Quý Thầy/Cô đã có những góp ý khoa học thiết thực tại những buổi bảo vệ chuyên đề, tại những buổi sinh hoạt khoa học, cũng nhƣ tại buổi bảo vệ cấp cơ sở và phản biện kín. Đến Ban giám hiệu trƣờng đại học Khoa học – Xã hội và Nhân văn đã đồng ý tiếp nhận tôi vào làm nghiên cứu sinh chuyên ngành công tác xã hội tại khoa Xã hội học. Đến GS.TS. Lê Thanh Hải, Ban lãnh đạo Bệnh viện Nhi Trung ƣơng, phòng Tổ chức Cán bộ và Khoa Tâm thần nơi tôi công tác đã tạo thuận lợi cho tôi đƣợc theo học và thực hiện nghiên cứu. Đến những nhân viên CTXH, các y, bác sỹ, trẻ vị thành niên điều trị nội trú tại bệnh viện Nhi Trung ƣơng và ngƣời chăm sóc, những ngƣời
5. đã nhiệt tình giúp tôi thu thập thông tin phục vụ luận án. Đến bạn bè/đồng nghiệp của tôi, những ngƣời động viên, khích lệ tôi theo học chƣơng trình tiến sỹ này. Đến đến bố/mẹ tôi, đến anh/chị/em tôi, đến chồng tôi, đến các con tôi là Nguyễn Trung Thế Anh và Nguyễn Ngọc Diệp, những ngƣời luôn sát cánh bên tôi, động viên tôi những khi mệt mỏi trƣớc núi công việc đồ sộ của luận án tiến sỹ.
6. DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT CTXH Công tác xã hội NCS Nghiên cứu sinh N.T.H Tên riêng của nhân viên công tác xã hội PVS Phỏng vấn sâu VTN Vị thành niên
7. MỤC LỤC MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 8 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 8 2. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn và điểm mới của đề tài nghiên cứu ............................... 9 3. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................. 11 4. Đối tƣợng, khách thể nghiên cứu .......................................................................... 12 5. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................... 12 6. Câu hỏi, giả thuyết và khung phân tích ................................................................. 14 7. Kết cấu của luận án ............................................................................................... 16 NỘI DUNG ............................................................................................................... 17 Chƣơng 1. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG BỆNH VIỆN ................................................................................ 17 1.1. Nhóm các nghiên cứu về sự phổ cập hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện .............................................................................................................. 17 1.1.1. Sự hình thành công tác xã hội trong bệnh viện ...................................... 17 1.1.2. Sự phổ cập và hạn chế của hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện 21 1.2. Nhóm các nghiên cứu về mô hình hoạt động và nhận thức về hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện ......................................................................... 24 1.2.1. Mô hình hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện và một số hạn chế 24 1.2.2. Nhận thức đúng và sai lệch về ý nghĩa của hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện ................................................................................................. 27 1.3. Nhóm các nghiên cứu về thực trạng và năng lực thực hiện hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện ......................................................................... 31 1.3.1. Hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện: sự đan xen giữa chuyên nghiệp và không chuyên ................................................................................... 31 1.3.2. Sự thiếu hụt, yếu kém chuyên môn của đội ngũ nhân viên công tác xã hội trong bệnh viện: nguyên nhân và hệ quả ................................................... 36 Tiểu kết chƣơng 1 ............................................................................................... 40 Chƣơng 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VỀ HOẠT
8. ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG BỆNH VIỆN VỚI TRẺ VỊ THÀNH NIÊN ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ ................................................................................................. 42 2.1. Một số khái niệm ứng dụng trong đề tài .................................................... 42 2.1.1. Công tác xã hội, công tác xã hội nhóm và nhân viên công tác xã hội ... 42 2.1.2. Hoạt động công tác xã hội ..................................................................... 46 2.1.3. Trẻ vị thành niên và trẻ vị thành niên điều trị nội trú trong bệnh viện .. 46 2.1.4. Hoạt động công tác xã hội và thực nghiệm hoạt động CTXH nhóm với trẻ vị thành niên điều trị nội trú trong bệnh viện ............................................. 48 2.2. Các lý thuyết vận dụng trong đề tài ........................................................... 49 2.2.1. Lý thuyết trao quyền, biện hộ ................................................................. 49 2.2.2. Lý thuyết nhận thức – hành vi ................................................................ 55 2.2.3. Lý thuyết nhu cầu ................................................................................... 62 2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................... 67 2.3.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi .................................................... 67 2.3.2. Phương pháp phỏng vấn sâu .................................................................. 70 2.3.3. Phương pháp thu thập thông tin qua hoạt động công tác xã hội nhóm . 71 2.3.4. Phương pháp đánh giá nhanh có sự tham gia ....................................... 72 2.3.5. Phương pháp nghiên cứu tài liệu ........................................................... 73 Tiểu kết chƣơng 2 ............................................................................................... 73 Chƣơng 3. THỰC TRẠNG TRIỂN KHAI CÁC HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI DÀNH CHO TRẺ VỊ THÀNH NIÊN ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƢƠNG ................................................................................................ 75 3.1. Nền tảng triển khai hoạt động công tác xã hội tại bệnh viện Nhi Trung ƣơng ...................................................................................................................... 75 3.1.1. Cơ sở pháp lý .......................................................................................... 75 3.1.2. Khái quát lịch sử hình thành bệnh viện Nhi Trung ương và phòng công tác xã hội .......................................................................................................... 76 3.1.3. Chất lượng nghề của đội ngũ nhân viên công tác xã hội ....................... 78 2
9. 3.1.4. Khái quát về trẻ vị thành niên điều trị nội trú tại bệnh viện Nhi Trung ương theo kết quả khảo sát ............................................................................... 80 3.2. Nhu cầu tiếp cận hoạt động công tác xã hội của trẻ vị thành niên điều trị nội trú ................................................................................................................... 82 3.2.1. Về nhu cầu tiếp cận hoạt động hỗ trợ thủ tục hành chính ..................... 82 3.2.2. Về nhu cầu tiếp cận hoạt động tư vấn liên quan đến khám, chữa bệnh . 84 3.2.3. Về nhu cầu tiếp cận hoạt động kết nối khám, chữa bệnh với y, bác sỹ .. 86 3.2.4. Về nhu cầu tiếp cận hoạt động hỗ trợ dinh dưỡng, trao quà ................. 87 3.3. Thực trạng việc triển khai hoạt động công tác xã hội dành cho trẻ vị thành niên điều trị nội trú .................................................................................. 88 3.3.1. Hoạt động hỗ trợ thủ tục hành chính ..................................................... 88 3.3.2. Hoạt động tư vấn liên quan đến việc khám, chữa bệnh ......................... 92 3.3.3. Hoạt động kết nối với y, bác sỹ để được khám, chữa bệnh .................... 95 3.3.4. Hoạt động hỗ trợ dinh dưỡng, trao quà ................................................. 96 3.4. Lƣợng giá hoạt động công tác xã hội dành cho trẻ vị thành niên điều trị nội trú và nhu cầu mở rộng ............................................................................... 98 3.4.1. Lượng giá sự cần thiết của hoạt động công tác xã hội .......................... 98 3.4.2. Lượng giá sự hài lòng của trẻ vị thành niên điều trị nội trú ................ 104 3.4.3. Lượng giá ảnh hưởng của hoạt động công tác xã hội đến việc khám/chữa bệnh của y, bác sỹ ........................................................................ 108 3.4.4. Khái quát nhu cầu mở rộng hoạt động công tác xã hội ....................... 110 Tiểu kết chƣơng 3 ............................................................................................. 113 Chƣơng 4. THỰC NGHIỆM HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI NHÓM VỚI TRẺ VỊ THÀNH NIÊN ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƢƠNG ..................................................................................................................... 115 4.1. Hoạt động thành lập nhóm ....................................................................... 115 4.1.1. Lựa chọn trẻ tham gia hoạt động công tác xã hội nhóm ...................... 115 4.1.2. Xác lập thành viên và xây dựng quy tắc hoạt động nhóm .................... 119 4.2. Hoạt động chuẩn bị thực hiện can thiệp nhóm ...................................... 124 3
10. 4.2.1. Tổ chức hoạt động “phá băng” tạo lập, củng cố mối quan hệ giữa các thành viên và xác lập sơ đồ sinh thái ............................................................. 124 4.2.2. Nhận diện vấn đề và lựa chọn vấn đề ưu tiên ...................................... 130 4.2.3. Lập kế hoạch thực hiện nhiệm vụ ......................................................... 133 4.3. Hoạt động can thiệp hỗ trợ nhóm ............................................................ 137 4.3.1. Hoạt động trợ giúp nhóm giảm thiểu cảm giác lo lắng về bệnh và về việc chữa bệnh ................................................................................................ 137 4.3.2. Hoạt động kết nối nhóm với y, bác sỹ để được tư vấn về bệnh và về việc chữa bệnh ....................................................................................................... 149 4.3.3. Hoạt động hỗ trợ nhóm giảm bớt lo lắng về việc học tập để an tâm chữa bệnh ................................................................................................................ 161 4.4. Hoạt động lƣợng giá kết thúc ................................................................... 169 4.4.1. Lượng giá mức độ cần thiết của hoạt động công tác xã hội nhóm dành cho trẻ vị thành niên điều trị nội trú .............................................................. 169 4.4.2. Lượng giá mức độ hài lòng và thay đổi của trẻ vị thành niên điều trị nội trú tham gia hoạt động công tác xã hội nhóm ................................................ 172 4.4.3. Lượng giá ảnh hưởng của hoạt động công tác xã hội nhóm đến việc khám, chữa bệnh của y, bác sỹ ....................................................................... 174 4.4.4. Khái quát thành công và hạn chế của hoạt động thực nghiệm công tác xã hội nhóm .................................................................................................... 178 Tiểu kết chƣơng 4 ............................................................................................. 183 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................................... 184 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ............................................................................................................... 193 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 194 PHỤ LỤC ................................................................................................................ 202 4