Luận văn Hoạt động công chứng trên địa bàn tỉnh Bắc Giang thực trạng và giải pháp

Nội dung tài liệu: Luận văn Hoạt động công chứng trên địa bàn tỉnh Bắc Giang thực trạng và giải pháp

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ĐỖ THỊ LOAN HO¹T §éNG C¤NG CHøNG TR£N §ÞA BµN TØNH B¾C GIANG - THùC TR¹NG Vµ GI¶I PH¸P LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2015
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ĐỖ THỊ LOAN HO¹T §éNG C¤NG CHøNG TR£N §ÞA BµN TØNH B¾C GIANG - THùC TR¹NG Vµ GI¶I PH¸P Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử Nhà nước và Pháp luật Mã số: 60 38 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN THỊ HIỀN HÀ NỘI - 2015
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Đỗ Thị Loan
4. MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các bảng MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÔNG CHỨNG ..... 7 1.1. Khái niệm, vai trò của công chứng trong quản lý hành chính nhà nước .............................................................................................. 7 1.1.1. Khái niệm công chứng ........................................................................ 7 1.1.2. Vai trò của công chứng trong quản lý hành chính nhà nước ............ 22 1.2. Các yếu tố bảo đảm hoạt động công chứng ................................... 22 1.2.1. Bảo đảm về năng lực và nhận thức của công chứng viên .................. 22 1.2.2. Bảo đảm về kinh tế, xã hội ................................................................ 24 1.2.3. Bảo đảm về pháp lý ............................................................................ 25 1.3. Xã hội hóa hoạt động công chứng và vai trò điều chỉnh của pháp luật ............................................................................................ 27 1.3.1. Xã hội hóa hoạt động công chứng ...................................................... 27 1.3.2. Pháp luật về xã hội hóa hoạt động công chứng và vai trò của pháp luật đối với hoạt động công chứng khi thực hiện xã hội hóa .... 32 1.3.3. Vai trò của pháp luật đối với hoạt động công chứng khi thực hiện xã hội hóa ........................................................................................... 39 Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ CÔNG CHỨNG VÀ HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG Ở TỈNH BẮC GIANG .............. 44 2.1. Thực trạng pháp luật về công chứng .............................................. 44 2.1.1. Quy định pháp luật về công chứng viên, tổ chức hành nghề công chứng ........................................................................................ 45
5. 2.1.2. Quy định của pháp luật về trình tự, thủ tục thực hiện công chứng ......... 52 2.1.3. Quy định của pháp luật về công tác quản lý nhà nước về công chứng ....... 55 2.1.4. Đánh giá chung thực trạng pháp luật về công chứng ......................... 60 2.2. Thực trạng hoạt động công chứng ở tỉnh Bắc Giang ................... 66 2.2.1. Một số yếu tố đặc thù của tỉnh Bắc Giang có tác động đến hoạt động công chứng ................................................................................ 66 2.2.2. Thực trạng về công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng ........ 69 2.2.3. Thực trạng, kết quả thực hiện các thủ tục công chứng ...................... 73 2.2.4. Thực trạng hoạt động quản lý nhà nước về công chứng .................... 74 2.2.5. Đánh giá chung về hoạt động công chứng ở tỉnh Bắc Giang ............ 81 Chương 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ CÔNG CHỨNG, NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC GIANG ........................... 90 3.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về công chứng ............................. 90 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động công chứng trên địa bàn tỉnh Bắc Giang ........................................................................... 92 3.2.1. Tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật về công chứng ........... 92 3.2.2. Ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo thẩm quyền .................. 93 3.2.3. Rà soát văn bản quy phạm pháp luật, theo dõi thi hành pháp luật trong lĩnh vực công chứng và văn bản liên quan đến công chứng trên địa bàn tỉnh .................................................................................. 94 3.2.4. Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ công chứng viên .......................................................................... 95 3.2.5. Củng cố tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực đội ngũ làm công tác quản lý nhà nước về công chứng........................................................ 96 3.2.6. Thành lập Hiệp hội công chứng, phát huy vai trò tự quản của tổ chức xã hội nghề nghiệp về công chứng ............................................ 97
6. 3.2.7. Xây dựng cơ sở dữ liệu chung, chia sẻ dữ liệu giữa các tổ chức hành nghề công chứng với các văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất ........... 97 3.2.8. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong hoạt động công chứng ........................................................................ 99 KẾT LUẬN .................................................................................................. 102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 104
7. DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 2.1: Diện tích, dân số, tốc độ tăng trưởng kinh tế các huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh Bắc Giang 69 Bảng 2.2: Số lượng tổ chức hành nghề công chứng và số công chứng viên 72 Bảng 2.3: Số hợp đồng, giao dịch đã công chứng 74
8. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, các giao dịch dân sự ngày một gia tăng về số lượng và tính chất phức tạp, chính vì vậy đòi hỏi Nhà nước phải có những biện pháp hữu hiệu để quản lý cũng như bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của nhà nước, tổ chức và của công dân khi tham gia giao dịch. Một trong những biện pháp quản lý đối với các giao dịch dân sự, đó là hoạt động công chứng. Công chứng đóng vai trò là thiết chế quản lý các hợp đồng, giao dịch, chứng nhận tính xác thực và hợp pháp của những văn bản, có giá trị thi hành không chỉ đối với các bên giao kết, mà còn đối với các bên có liên quan khác, qua đó, Nhà nước có thể kiểm tra, giám sát, điều tiết một cách khách quan, công minh và hiệu quả các quan hệ xã hội thông qua những hợp đồng, giao dịch này. Công chứng có thể coi là “lá chắn” phòng ngừa hữu hiệu, đảm bảo an toàn pháp lý cho các hợp đồng, giao dịch, tiết kiệm thời gian, chi phí cho xã hội, giảm thiểu “gánh nặng” pháp lý cho Tòa án trong việc giải quyết các tranh chấp dân sự. Xuất phát từ vai trò và tầm quan trọng của hoạt động công chứng, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản về công chứng. Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã đề ra nhiệm vụ: Hoàn thiện chế định công chứng, xác định rõ phạm vi của công chứng, giá trị pháp lý của văn bản công chứng, xây dựng mô hình quản lý nhà nước về công chứng theo hướng Nhà nước chỉ tổ chức cơ quan công chứng thích hợp; có bước đi phù hợp để từng bước xã hội hóa công việc này [3]. Nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng, nhiều văn bản pháp luật về công chứng được ban hành, trong đó phải kể đến Luật Công chứng được 1
9. Quốc hội khóa XI thông qua ngày 29/11/2006, tiếp đến là Luật Công chứng được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 20/6/2014 có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2015. Kể từ khi Luật Công chứng được ban hành, hoạt động công chứng trong cả nước nói chung cũng như trên địa bàn tỉnh Bắc Giang nói riêng đã có những chuyển biến mạnh mẽ, số lượng công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng tăng lên rõ rệt, ngoài các Phòng công chứng do Nhà nước thành lập còn có các Văn phòng công chứng do công chứng viên thành lập. Tuy nhiên, cùng với việc thực hiện chủ trương xã hội hóa hoạt động công chứng, việc tăng về số lượng công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng cũng làm phát sinh nhiều vấn đề, đó là sự phát triển “nóng” của các tổ chức hành nghề công chứng, các Văn phòng công chứng phát triển quá nhanh và chỉ tập trung ở khu vực trung tâm, nơi có điều kiện kinh tế - xã hội phát triển dẫn đến sự cạnh tranh không lành mạnh; vấn đề kiểm soát hoạt động của công chứng viên và chất lượng các văn bản công chứng v.v Chính vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng hoạt động công chứng và đưa ra các giải pháp nâng cao toàn diện chất lượng hoạt động công chứng là một yêu cầu cấp thiết, trước mắt cũng như lâu dài. Từ thực tiễn hoạt động công chứng ở địa phương, trên cơ sở nghiên cứu lý luận về nhà nước và pháp luật, tác giả lựa chọn đề tài “Hoạt động công chứng trên địa bàn tỉnh Bắc Giang – Thực trạng và giải pháp” làm luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật với mong muốn làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn, từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động công chứng ở địa phương nói riêng và trên cả nước nói chung. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Pháp luật về công chứng nói chung đã được sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu dưới góc độ lý luận cũng như thực tiễn. Rất nhiều những tình 2
10. huống pháp lý cụ thể về công chứng được đề cập trong nhiều bài viết ở các tạp chí chuyên ngành luật như tạp chí Luật học, tạp chí Nghiên cứu lập pháp, tạp chí Dân chủ và Pháp luật, tạp chí Nhà nước và Pháp luật, nhiều công trình nghiên cứu, đề tài nghiên cứu , các bài viết đăng trên các tạp chí bàn luận về vấn đề này, trong đó có thể kể đến các công trình khoa hoc̣ : - Luận án tiến sỹ: "Những vấn đề lý luận và thực tiễn trong việc xác định phạm vi nội dung hành vi công chứng và giá trị pháp lý của văn bản công chứng ở nước ta hiện nay", của tác giả Đặng Văn Khanh, năm 2000; - Luận văn thạc sỹ: "Xây dựng nội dung cơ bản quản lý nhà nước đối với hoạt động công chứng, chứng thực từ thực tiễn tỉnh Bình Phước" của tác giả Nguyễn Minh Hợi, năm 2009; - Luận văn thạc sỹ luật học: "Quản lý nhà nước về tổ chức và hoạt động của công chứng tại Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay" của tác giả Nguyễn Văn Cường, năm 2009; - Luận văn: “Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động công chứng trên địa bàn thành phố Hà Nội” của tác giả Phạm Hữu Hùng, năm 2010; - Luận văn thạc sỹ: "Quá trình phát triển và phương hướng hoàn thiện pháp luật công chứng ở Việt Nam hiện nay" của tác giả Nguyễn Nhật Quang, năm 2011; - Luận văn: "Hoàn thiện pháp luật về công chứng ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay" của tác giả Nguyễn Phi Hà, năm 2011; Các công trình nghiên cứu trên đã đề cập và giải quyết vấn đề công chứng ở nhiều góc độ khác nhau, có nhiều nội dung liên quan đến hoạt động công chứng, song những nghiên cứu đó mới chỉ phân tích, đánh giá vấn đề công chứng ở một số phương diện nhất định, hoặc ở một góc nhìn khác, chưa có công trình nào nghiên cứu về công chứng một cách đầy đủ, đặc biệt là đối 3