Luận văn Hoàn thiện pháp luật về quản lý nhà nước đối với hợp tác xã ở Việt Nam hiện nay

Nội dung tài liệu: Luận văn Hoàn thiện pháp luật về quản lý nhà nước đối với hợp tác xã ở Việt Nam hiện nay

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT DOÃN THỊ VÂN ANH HOàN THIệN PHáP LUậT Về QUảN Lý NHà NƯớC ĐốI VớI HợP TáC Xã ở VIệT NAM HIệN NAY Chuyờn ngành: Lý luận và lịch sử Nhà nƣớc và Phỏp luật Mó số: 60 38 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cỏn bộ hướng dẫn khoa học: TS. ĐẶNG MINH TUẤN HÀ NỘI - 2014
2. LỜI CAM ĐOAN Tụi xin cam đoan Luận văn là cụng trỡnh nghiờn cứu của riờng tụi. Cỏc kết quả nờu trong Luận văn chưa được cụng bố trong bất kỳ cụng trỡnh nào khỏc. Cỏc số liệu, vớ dụ và trớch dẫn trong Luận văn đảm bảo tớnh chớnh xỏc, tin cậy và trung thực. Tụi đó hoàn thành tất cả cỏc mụn học và đó thanh toỏn tất cả cỏc nghĩa vụ tài chớnh theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tụi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xột để tụi cú thể bảo vệ Luận văn. Tụi xin chõn thành cảm ơn! NGƢỜI CAM ĐOAN Doón Thị Võn Anh
3. MỤC LỤC Trang phụ bỡa Lời cam đoan Mục lục Danh mục cỏc chữ viết tắt Danh mục cỏc bảng MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUẢN Lí NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỢP TÁC XÃ VÀ PHÁP LUẬT VỀ QUẢN Lí NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỢP TÁC XÃ .............................................. 7 1.1. Khỏi quỏt chung về hợp tỏc xó và quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó ............................................................................................. 7 1.1.1. Về hợp tỏc xó ......................................................................................... 7 1.1.2. Về quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó ............................................. 13 1.2. Vai trũ của phỏp luật trong quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó ..... 16 1.2.1. Phỏp luật bảo đảm hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó ............................................................................................ 16 1.2.2. Phỏp luật bảo đảm quyền và lợi ớch hợp phỏp của hợp tỏc xó ............ 17 1.3. Lịch sử phỏp luật về quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó ........... 18 1.3.1. Giai đoạn trƣớc khi cú khi cú Luật hợp tỏc xó .................................... 18 1.3.2. Giai đoạn sau khi cú Luật hợp tỏc xó .................................................. 20 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ................................................................................ 23 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ QUẢN Lí NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỢP TÁC XÃ VÀ THỰC TIỄN HOẠT ĐỘNG QUẢN Lí NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỢP TÁC XÃ TRấN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........................................................... 24 2.1. Thực trạng phỏp luật về quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó..... 24
4. 2.1.1. Về bộ mỏy quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó ................................ 24 2.1.2. Về hoạt động quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó ............................ 30 2.2. Thực tiễn hoạt động quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó trờn địa bàn thành phố Hà Nội ................................................................ 38 2.2.1. Khỏi quỏt quỏ trỡnh phỏt triển hợp tỏc xó trờn địa bàn thành phố Hà Nội ................................................................................................. 38 2.2.2. Tỡnh hỡnh thực hiện phỏp luật về cỏc chớnh sỏch hỗ trợ đối với hợp tỏc xó trờn địa bàn thành phố Hà Nội ........................................... 41 2.3. Đỏnh giỏ chung .................................................................................. 49 2.3.1. Những thành tựu đạt đƣợc................................................................... 49 2.3.2. Những hạn chế, bất cập và nguyờn nhõn ............................................ 52 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ................................................................................ 61 Chƣơng 3: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ CƠ CHẾ THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ QUẢN Lí NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỢP TÁC XÃ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ......................................................................................... 63 3.1. Định hƣớng hoàn thiện phỏp luật và cơ chế thực thi phỏp luật về quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó ................................... 63 3.2. Giải phỏp hoàn thiện phỏp luật và cơ chế thực thi phỏp luật về quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó .......................................... 66 3.2.1. Giải phỏp hoàn thiện phỏp luật về quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó ................................................................................................... 66 3.2.2. Giải phỏp hoàn thiện cơ chế thực thi phỏp luật về quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó ....................................................................... 74 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ................................................................................ 79 KẾT LUẬN .................................................................................................... 82 DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................... 85
5. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CN-TTCN Cụng nghiệp - Tiểu thủ cụng nghiệp DGRV German Co-operative and Raiffeisen Coferederation - Liờn minh hợp tỏc xó cộng hoà Liờn bang Đức HĐND Hội đồng nhõn dõn HTX NN Hợp tỏc xó nụng nghiệp HTX Hợp tỏc xó JICA Japan international Cooperation Agency - Cơ quan hợp tỏc quốc tế của Nhật Bản KTTT Kinh tế tập thể LHHTX Liờn hiệp Hợp tỏc xó TDND Tớn dụng nhõn dõn TNHH Trỏch nhiệm hữu hạn UBND Ủy ban nhõn dõn XHCN Xó hội chủ nghĩa
6. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Tỷ lệ doanh thu thuần sản xuất kinh doanh của khu vực HTX so với cỏc thành phần kinh tế khỏc .................................... 10 Bảng 1.2. Tỷ trọng của kinh tế tập thể (chủ yếu là hợp tỏc xó) trong GDP .... 11 Bảng 1.3. Số lƣợng HTX trong cả nƣớc giai đoạn 2002 - 2010 ................. 22 Bảng 2.1. Cơ cấu bộ mỏy quản lý nhà nƣớc về HTX hiện nay ................... 26
7. MỞ ĐẦU 1. Tớnh cấp thiết của đề tài Phỏt triển kinh tế hợp tỏc, hợp tỏc xó là đƣờng lối chiến lƣợc nhất quỏn trong mọi giai đoạn cỏch mạng của Đảng và Nhà nƣớc ta, hợp tỏc xó đƣợc từng bƣớc đổi mới theo hƣớng phự hợp với điều kiện khỏch quan và trải qua thăng trầm trong thời kỳ chuyển đổi từ cơ chế kế hoạch hoỏ chỉ huy sang cơ chế kinh tế thị trƣờng định hƣớng xó hội chủ nghĩa. Quan điểm của Đảng về kinh tế tập thể (trong đú nũng cốt là hợp tỏc xó): “ Kinh tế tập thể khụng ngừng đƣợc củng cố và phỏt triển. Kinh tế nhà nƣớc cựng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dõn” (Nghị quyết Trung ƣơng 5, Đại hội Đảng lần thứ IX về đổi mới, phỏt triển, nõng cao hiệu quả của kinh tế tập thể). Hiến phỏp năm 1992 (sửa đổi năm 2001), trờn cơ sở những chủ trƣơng, đƣờng lối lớn của Đảng, đó khẳng định: "Kinh tế tập thể do cụng dõn gúp vốn, gúp sức hợp tỏc sản xuất, kinh doanh đƣợc tổ chức dƣới nhiều hỡnh thức trờn nguyờn tắc tự nguyện, dõn chủ, cựng cú lợi. Nhà nƣớc tạo điều kiện để củng cố và mở rộng cỏc hợp tỏc xó hoạt động cú hiệu quả". Điều đú là kết quả của một thời gian dài vận động thực tiễn và tổng kết lý luận của Đảng và Nhà nƣớc ta về hợp tỏc xó. Sự khẳng định của Hiến phỏp năm 1992 đó tạo đà cho sự đổi mới khụng ngừng về cơ chế quản lý phỏt triển hợp tỏc xó của nhà nƣớc. Thể chế hoỏ quan điểm, đƣờng lối phỏt triển kinh tế tập thể của Đảng, Luật hợp tỏc xó (1996, 2003 và 2012) đó đƣợc ra đời. Luật hợp tỏc xó ban hành là cơ sở phỏp lý quan trọng, tạo ra nhiều thuận lợi và thụng thoỏng hơn cho cỏc hợp tỏc xó phỏt triển. Cũng nhƣ cỏc loại hỡnh doanh nghiệp khỏc, sự phỏt triển của hợp tỏc xó luụn chịu sự tỏc động, ảnh hƣởng của yếu tố quản lý nhà nƣớc. Thể chế húa quan điểm đổi mới khu vực kinh tế tập thể tại Nghị quyết 13/NQ-TW ngày 1
8. 18/3/2002, Luật hợp tỏc xó năm 2012 đó cú nhiều đổi mới, cỏc quy định về quản lý nhà nƣớc đó đƣợc bổ sung hơn so với Luật hợp tỏc xó năm 2003 song mới chỉ dừng lại là quy định khung, cần phải cú cỏc quy định cụ thể, rừ ràng để Luật hợp tỏc xó đi vào cuộc sống và cú tớnh khả thi cao. Quản lý nhà nƣớc cú vai trũ ảnh hƣởng rất lớn tới quỏ trỡnh hỡnh thành phỏt triển hợp tỏc xó. Sự tỏc động của nhõn tố này đƣợc thực hiện thụng qua khung khổ phỏp lý, hệ thống chớnh sỏch vĩ mụ và quỏ trỡnh hoàn thiện bộ mỏy quản lý nhà nƣớc đối với KTTT từ trung ƣơng đến cơ sở, cũng nhƣ quỏ trỡnh tổ chức, triển khai trong thực tiễn của bộ mỏy này. Theo đỏnh giỏ của Bộ chớnh trị tại Kết luận số 56-KL/TW ngày 21 thỏng 02 năm 2013 về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết Trung ƣơng 5 khúa IX về tiếp tục đổi mới, phỏt triển và nõng cao hiệu quả kinh tế tập thể, thỡ một trong những nguyờn nhõn dẫn đến những hạn chế, yếu kộm của khu vực kinh tế hợp tỏc xó hiện nay là do cụng tỏc quản lý nhà nƣớc về hợp tỏc xó cũn nhiều hạn chế, bộ mỏy phõn tỏn, hoạt động kộm hiệu quả, khung phỏp luật và chớnh sỏch phỏt triển kinh tế hợp tỏc xó cũn nhiều bất cập. Cụ thể là: chƣa cú quy định về bộ mỏy thống nhất quản lý từ trung ƣơng đến địa phƣơng; hệ thống cỏc cơ quan quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó cũn thiếu cơ chế phối hợp, liờn kết cũng nhƣ phõn định chức năng, nhiệm vụ của cỏc cơ quan quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó chƣa rừ ràng; việc ban hành cỏc chớnh sỏch hỗ trợ hợp tỏc xó cũn chậm, thiếu đồng bộ, cũn bỏ sút một số chớnh sỏch quan trọng trong hỗ trợ phỏt triển hợp tỏc xó; cụng tỏc thanh tra, kiểm tra cũn buụng lỏng, chƣa đƣợc coi trọng... Những tồn tại này dẫn đến việc cỏc hợp tỏc xó chậm phỏt triển cả về số lƣợng và chất lƣợng. Thực trạng này đũi hỏi phải cú sự nghiờn cứu để hoàn thiện phỏp luật về quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó với mục đớch nõng cao hiệu quả của quản lý nhà nƣớc, giỳp cho hợp tỏc xó ngày càng hoạt động hiệu quả hơn, phỏt triển bền vững hơn, phỏt huy tối đa vai trũ và ý nghĩa kinh tế - 2
9. xó hội của loại hỡnh tổ chức này, gúp phần xứng đỏng vào sự nghiệp phỏt triển nền kinh tế thị trƣờng định hƣớng XHCN ở nƣớc ta. Với nhận thức đú, tỏc giả chọn đề tài: "Hoàn thiện phỏp luật về quản lý nhà nước đối với hợp tỏc xó ở Việt Nam hiện nay ", tỡm hiểu phỏp luật về quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó, thực trạng hoạt động quản lý nhà nƣớc, thực tiễn ỏp dụng khung chớnh sỏch hỗ trợ phỏt triển hợp tỏc xó trờn địa bàn thành phố Hà Nội làm đề tài luận văn thạc sỹ, với mong muốn nghiờn cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó, qua đú đề xuất những giải phỏp cú căn cứ khoa học và thực tiễn nhằm giải quyết vấn đề trờn. 2. Tỡnh hỡnh nghiờn cứu Từ khi Luật hợp tỏc xó ra đời và đƣợc ỏp dụng vào thực tiễn, những quy định về hợp tỏc xó đƣợc coi là chủ đề hấp dẫn của nhiều nhà nghiờn cứu phỏp lý cũng nhƣ những nhà nghiờn cứu thuộc lĩnh vực cú liờn quan. Tuy nhiờn, ở gúc độ nghiờn cứu khung phỏp luật về quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó trờn thực tế chƣa cú cụng trỡnh nào nghiờn cứu chớnh thức và chuyờn sõu. Một số cụng trỡnh nghiờn cứu cú liờn quan đến khung phỏp luật về hợp tỏc xó: - Kinh tế hợp tỏc xó - một số vấn đề lý luận và thực tiễn - Liờn minh HTX Việt Nam, 1998. - Khung khổ phỏp lý và kinh nghiệm phỏt triển hợp tỏc xó của một số nƣớc - Viện nghiờn cứu quản lý kinh tế trung ƣơng, 2006 - Một số vấn đề phỏp lý về hợp tỏc xó và thực tiễn ỏp dụng trờn địa bàn thành phố Hà Nội - Luận văn cao học Luật của Trần Lệ Thu, 2010. - Một số giải phỏp về khung phỏp lý cho dịch vụ hỗ trợ phỏt triển hợp tỏc xó ở Việt Nam - Đề tài cấp Bộ (Bộ Kế hoạch và Đầu tƣ), TS. Nguyễn Minh Tỳ, 2010. 3
10. Nội dung của quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó mới chỉ đƣợc nghiờn cứu chung chung hoặc lồng ghộp với những nội dung khỏc trong cỏc cụng trỡnh nghiờn cứu nờu trờn. 3. Mục đớch, phạm vi nghiờn cứu Việc nghiờn cứu nhằm mục đớch sau: - Những vấn đề cơ bản về địa vị phỏp lý của hợp tỏc xó, quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó hiện nay, vai trũ của phỏp luật trong quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó. - Hệ thống những quy định phỏp luật về quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó. - Nghiờn cứu đỏnh giỏ về thực tiễn hoạt động quản lý nhà nƣớc trong triển khai thực hiện khung chớnh sỏch hỗ trợ phỏt triển hợp tỏc xó trờn địa bàn thành phố Hà Nội. - Đỏnh giỏ ƣu, nhƣợc điểm của phỏp luật và cơ chế thực thi phỏp luật về quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó và phõn tớch nguyờn nhõn. - Đƣa ra một số kiến nghị và giải phỏp để tiếp tục hoàn thiện quy định của phỏp luật và cơ chế thực thi phỏp luật về quản lý nhà nƣớc phự hợp với điều kiện và thực trạng hoạt động của hợp tỏc xó hiện nay. Phạm vi nghiờn cứu: Luận văn tập trung nghiờn cứu những vấn đề lý luận phỏp luật về quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó và thực tiễn quản lý nhà nƣớc đối với hợp tỏc xó. Khung khổ phỏp lý, cơ chế chớnh sỏch luụn ảnh hƣởng trực tiếp đến hoạt động phỏt triển của hợp tỏc xó. Việc ỏp dụng cỏc chớnh sỏch khụng đồng bộ, khụng kịp thời, thiếu hợp lý, khụng sỏt với thực tế là rào cản kỡm hóm sự phỏt triển của hợp tỏc xó. Vỡ vậy, tỏc giả cũng tập trung nghiờn cứu thực tiễn ỏp dụng khung chớnh sỏch hỗ trợ phỏt triển hợp tỏc xó trờn địa bàn thành phố Hà Nội. Trờn cơ sở đú rỳt ra đỏnh giỏ chung phỏp luật 4