Luận văn Hiệu ứng dẫn truyền từ tỷ giá đến giá xuất khẩu ở Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Hiệu ứng dẫn truyền từ tỷ giá đến giá xuất khẩu ở Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT ------------- NGUYỄN ANH THƯ HIỆU ỨNG DẪN TRUYỀN TỪ TỶ GIÁ ĐẾN GIÁ XUẤT KHẨU Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG TP. Hồ Chí Minh – Năm 2017
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT ------------- NGUYỄN ANH THƯ HIỆU ỨNG DẪN TRUYỀN TỪ TỶ GIÁ ĐẾN GIÁ XUẤT KHẨU Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 60340402 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS. TS. JAMES RIEDEL ĐỖ THIÊN ANH TUẤN TP. Hồ Chí Minh – Năm 2017
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Các trích dẫn và nguồn số liệu sử dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn và có độ chính xác cao nhất trong khả năng hiểu biết của tôi. Đây là bài nghiên cứu chính sách của cá nhân tôi, do đó không nhất thiết phản ánh quan điểm của Trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh hay Chương trình giảng dạy Kinh tế Fulbright. TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2017 Tác giả Nguyễn Anh Thư
4. -ii- LỜI CẢM ƠN Luận văn này là món quà gửi đến ba tôi, người đã trải qua quá trình đấu tranh với bệnh tật và qua đời trong thời gian tôi thực hiện luận văn, cũng là lời cảm ơn sâu sắc nhất tôi gửi đến gia đình, những người đã luôn bên cạnh, tin tưởng và ủng hộ tôi thực hiện lựa chọn của mình. Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến GS. James Riedel và thầy Đỗ Thiên Anh Tuấn đã tận tâm hướng dẫn và giúp tôi hoàn thành hướng nghiên cứu cũng như có những lời góp ý, phản biện và lời khuyên hết sức chân thành để tôi có thể hoàn thành luận văn này. Tôi xin bày tỏ lòng tri ân đến Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright, nơi tôi được đào tạo dưới môi trường học thuật tự do và văn minh, đồng thời nhận được sự giảng dạy, giúp đỡ, hỗ trợ tận tình của các Thầy, Cô cùng các anh chị cán bộ, trợ lý và cô chú phục vụ trong suốt thời gian tôi học tập tại đây. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đặc biệt đến anh Trương Minh Hòa, người đã giới thiệu Chương trình cho tôi và là nguồn chia sẻ lớn đối với tôi trong thời gian học tập tại đây. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến những người anh, chị đồng nghiệp ở Công ty Hưng Thịnh và bạn bè của mình, đặc biệt là lớp MPP8 đã động viên và hỗ trợ tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn này. Tác giả Nguyễn Anh Thư
5. -iii- TÓM TẮT Nghiên cứu đo lường mức độ dẫn truyền của biến động tỷ giá sang giá xuất khẩu theo cách tiếp cận chuỗi giá cả, kết hợp tìm hiểu hoạt động xuất khẩu của Việt Nam, nhằm đánh giá tác động của chính sách điều chỉnh tăng tỷ giá lên giá xuất khẩu trong bối cảnh xuất khẩu phụ thuộc nguyên liệu đầu vào nhập khẩu. Trên cơ sở đó, nghiên cứu đưa ra khuyến nghị chính sách thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu một cách ổn định hơn. Nghiên cứu sử dụng khung lý thuyết cơ chế dẫn truyền tỷ giá sang giá sản phẩm cuối cùng thông qua chuỗi giá cả do Laflèche (1996) đề xuất, kết hợp sử dụng mô hình định lượng Véctơ tự hồi quy cấu trúc SVAR để đo lường truyền dẫn các cú sốc. Kết quả định lượng cho thấy: khi chưa xem xét đến cú sốc giá nhập khẩu, cú sốc tỷ giá tăng lên 1% làm giá xuất khẩu giảm 0,44% ngay trong quý xảy ra cú sốc và giảm dần sau đó. Điều chính tăng tỷ giá tác động có lợi đến giá xuất khẩu. Khi bổ sung giá nhập khẩu vào mô hình, cú sốc tỷ giá tăng lên 1% làm giá xuất khẩu giảm 0,21% tại quý xảy ra cú sốc và sau hai quý giá xuất khẩu lại tăng lên 0,24%. Kết quả này hàm ý rằng yếu tố nguyên vật liệu đầu vào nhập khẩu đã làm hạn chế các tác động có lợi của chính sách điều chỉnh tăng tỷ giá sau hai quý khi có cú sốc tỷ giá xảy ra. Điểm thú vị khác từ kết quả nghiên cứu là mặc dù giá nhập khẩu có tác động khá lớn đến giá sản xuất thì giá sản xuất có tác động khá khiêm tốn và chậm lên giá xuất khẩu. Điều này hàm ý tỷ lệ các yếu tố nhập khẩu trong giá hàng hóa xuất khẩu khá lớn, trong khi hàm lượng các yếu tố nội địa và giá trị gia tăng còn thấp; đồng thời thể hiện các nhà xuất khẩu Việt Nam có xu hướng hấp thụ các biến động bất lợi của tỷ giá do lợi thế cạnh tranh nhờ giá thấp. Dựa vào kết quả nghiên cứu, để thúc đẩy xuất khẩu tăng trưởng ổn định cần phải gia tăng hàm lượng các yếu tố nội địa và giá trị gia tăng trong hàng hóa xuất khẩu nhằm gia tăng hiệu quả của chính sách tỷ giá đến xuất khẩu. Với mục tiêu như vậy, các chính sách chính phủ có thể xem xét là: (i) Đưa tỷ giá về giá trị thực nhằm gia tăng lợi thế cạnh tranh của hàng xuất khẩu, đồng thời giảm cầu hàng nhập khẩu nhằm thúc đẩy các ngành công nghiệp phụ trợ thay thế nhập khẩu, tạo điều kiện để gia tăng hàm lượng nội địa; và (ii) Thu hút FDI một cách trọng điểm, gắn kết với chính sách công nghiệp ưu tiên của quốc gia nhằm tạo ra sự lan toả công nghệ và tri thức từ các doanh nghiệp FDI sang doanh nghiệp nội, đưa doanh nghiệp nội vào chuỗi giá trị toàn cầu.
6. -iv- MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................... ii TÓM TẮT ........................................................................................................................ iii MỤC LỤC ....................................................................................................................... iv DANH SÁCH CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................................... vi DANH MỤC HÌNH ........................................................................................................ vii DANH MỤC BẢNG ..................................................................................................... viii DANH MỤC HỘP ......................................................................................................... viii CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ............................................................................................... 1 1.1 Bối cảnh nghiên cứu ........................................................................................... 1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................... 4 1.3 Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................ 4 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 4 1.5 Khung phân tích, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu ................... 4 1.6 Cấu trúc luận văn ............................................................................................... 5 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ KHUNG PHÂN TÍCH ..................................... 6 2.1 Hiệu ứng dẫn truyền của tỷ giá lên giá cả .......................................................... 6 2.1.1 Khái niệm ......................................................................................................... 6 2.1.2 Cơ chế dẫn truyền ............................................................................................ 6 2.2 Ý nghĩa của sự dẫn truyền tỷ giá đối với các biến vĩ mô thực ........................... 9 2.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến sự dẫn truyền tỷ giá ............................................... 10 2.3.1 Các yếu tố vĩ mô ............................................................................................. 10 2.3.2 Các yếu tố vi mô ............................................................................................. 11 2.4 Lược khảo các nghiên cứu trước ...................................................................... 12 2.4.1 Các nghiên cứu nước ngoài ........................................................................... 12 2.3.2 Các nghiên cứu ở Việt Nam ........................................................................... 14 CHƯƠNG 3: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ...................................................................... 16 3.1 Quy trình nghiên cứu ....................................................................................... 16 3.2 Mô hình ............................................................................................................ 16 3.2.1 Giới thiệu mô hình ......................................................................................... 16
7. -v- 3.2.2 Các biến được lựa chọn trong mô hình ......................................................... 17 3.3.3 Các bước tiến hành ước lượng ...................................................................... 18 3.3 Dữ liệu .............................................................................................................. 19 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................................................... 21 4.1 Biến động tỷ giá ở Việt Nam ........................................................................... 21 4.1.1 Chế độ tỷ giá ở Việt Nam .......................................................................... 21 4.1.2 Biến động gần đây của tỷ giá .................................................................... 21 4.2 Đặc điểm xuất nhập khẩu ở Việt Nam ............................................................. 24 4.2.1 Cán cân thương mại thâm hụt .................................................................. 24 4.2.2 Tỷ lệ nhập khẩu tư liệu sản xuất lớn ......................................................... 25 4.2.3 Giá trị gia tăng thấp ................................................................................. 26 4.2.4 Phụ thuộc FDI .......................................................................................... 27 4.2.5 Năng lực sản xuất nội địa suy yếu ............................................................ 31 4.3 Kết quả ước lượng của mô hình cơ bản 5 biến ................................................ 33 4.3.1 Ước lượng hàm phản ứng đẩy (IRFs) ....................................................... 34 4.3.2 Phân tích phương sai (FEVD) .................................................................. 36 4.4 Kết quả ước lượng của mô hình 6 biến ............................................................ 37 4.4.1 Ước lượng hàm phản ứng đẩy (IRFs) ....................................................... 37 4.4.2 Phân tích phương sai (FEVD) .................................................................. 40 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH ................................. 42 5.1 Kết luận ................................................................................................................. 42 5.2 Hàm ý chính sách .................................................................................................. 43 5.3 Hạn chế của đề tài ................................................................................................. 44 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................. 46 PHỤ LỤC ....................................................................................................................... 51
8. -vi- DANH SÁCH CHỮ VIẾT TẮT ADB Asia Development Bank Ngân hàng Phát triển châu Á ERPT Exchange rate pass-through Sự dẫn truyền tỷ giá DNXK Doanh nghiệp xuất khẩu FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài FED Federal Reserve System Cục Dự trữ Liên bang Mỹ GDP Tổng sản phẩm quốc nội IMF International Monetary Fund Quỹ tiền tệ quốc tế NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại LCP Local currency pricing Định giá theo đồng tiền nước nhập khẩu MVA Manufacturing value added Giá trị gia tăng ngành công nghiệp chế tạo NVL Nguyên vật liệu PCP Producer currency pricing Định giá theo đồng tiền nhà sản xuất/nhà xuất khẩu VAR Vector Auto Regression Véctơ tự hồi quy SVAR Structal Vector Auto Véctơ tự hồi quy cấu trúc Regression TCTD Tổ chức tín dụng TCTK Tổng cục Thống kê Việt Nam XK Xuất khẩu XNK Xuất nhập khẩu
9. -vii- DANH MỤC HÌNH Hình 1.1 Giá trị xuất khẩu, Tốc độ tăng GDP, Tỷ lệ xuất khẩu/GDP và Tốc độ tăng xuất khẩu của Việt Nam ........................................................................................... 1 Hình 1.2 Tác động của giảm giá nội tệ đến DNXK năm 2010 ......................................... 3 Hình 2.1 Cơ chế dẫn truyền tỷ giá sang giá cả ................................................................. 7 Hình 2.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến sự dẫn truyền tỷ giá ............................................... 10 Hình 3.1 Quy trình nghiên cứu ....................................................................................... 16 Hình 4.1 Biến động tỷ giá giai đoạn 2011-2015 ............................................................. 22 Hình 4.2 Tỷ giá hiệu dụng đa phương thực và danh nghĩa của Việt Nam, Chỉ số giá tiêu dùng của Việt Nam và thế giới giai đoạn 2000-2015 .................................... 23 Hình 4.3 Giá trị XNK và cán cân thương mại ở Việt Nam giai đoạn 2000-2015 .......... 24 Hình 4.4 Tỷ trọng nhập khẩu của Việt Nam giai đoạn 2000-2015 ................................. 25 Hình 4.5 Cơ cấu xuất khẩu và cán cân thương mại phân theo thành phần kinh tế giai đoạn 2000-2015.............................................................................................. 28 Hình 4.6 Kim ngạch xuất nhập khẩu đổi với hàng hóa và nguyên liệu sản xuất phục vụ tiêu dùng cuối cùng ........................................................................................ 31 Hình 4.7 Kim ngạch xuất nhập khẩu đổi với hàng hóa và nguyên liệu sản xuất phục vụ tiêu dùng cuối cùng ........................................ Error! Bookmark not defined. Hình 4.8 Chỉ số tỷ giá thương mại của Việt Nam giai đoạn 2000-2015 ........................ 33 Hình 4.9 Phản ứng đẩy của giá xuất khẩu đối với cú sốc tỷ giá ..................................... 34 Hình 4.10 Phản ứng đẩy tích luỹ của giá xuất khẩu đối với cú sốc tỷ giá ...................... 35 Hình 4.11 Phân tích phương sai đối với biến động của giá xuất khẩu mô hình 5 biến .. 36 Hình 4.12 Phản ứng đẩy của giá xuất khẩu đối với cú sốc tỷ giá mô hình 6 biến .......... 37 Hình 4.13 Mức phản ứng tích lũy của các chỉ số giá đối với cú sốc tỷ giá tăng 1% tại quý 0 và quý 2 ................................................................................................ 39 Hình 4.14 Phản ứng đẩy tích luỹ của các chỉ số giá với nhau theo chuỗi giá cả ............ 39 Hình 4.15 Kết quả phân tích phương sai biến động giá xuất khẩu mô hình 6 biến ........ 41
10. -viii- DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Các mặt hàng XK chủ yếu và NVL nhập khẩu tương ứng năm 2015 ............... 2 Bảng 3.1 Các biến trong mô hình Véctơ tự hồi quy dạng cấu trúc (SVAR) .................. 19 Bảng 4.1 Giá trị gia tăng công nghiệp chế tạo bình quân đầu người (MVA) ................. 27 DANH MỤC HỘP Hộp 4.1 Rủi ro phụ thuộc nguyên vật liệu ...................................................................... 26 Hộp 4.2 Hệ sinh thái doanh nghiệp của Việt Nam không lành mạnh ............................. 31