Luận văn Hiện tượng lao động Việt Nam bất hợp pháp tại Hàn Quốc từ cách tiếp cận lý thuyết trò chơi

Nội dung tài liệu: Luận văn Hiện tượng lao động Việt Nam bất hợp pháp tại Hàn Quốc từ cách tiếp cận lý thuyết trò chơi

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT -------------------------- NGUYỄN THỊ HỒNG DUNG HIỆN TƯỢNG LAO ĐỘNG VIỆT NAM BẤT HỢP PHÁP TẠI HÀN QUỐC TỪ CÁCH TIẾP CẬN LÝ THUYẾT TRÒ CHƠI LUẬN VĂN THẠC SĨCHÍNH SÁCH CÔNG TP. Hồ Chí Minh,năm 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
2. TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT --------------------------- NGUYỄN THỊ HỒNG DUNG HIỆN TƯỢNG LAO ĐỘNG VIỆT NAM BẤT HỢP PHÁP TẠI HÀN QUỐC TỪ CÁCH TIẾP CẬN LÝ THUYẾT TRÒ CHƠI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 60340402 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. VŨ THÀNH TỰ ANH TP. Hồ Chí Minh năm 2017
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này do tôi thực hiện. Các số liệucác và đoạn trích dẫn tôi đã sử dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn và độ chính xác trong phạm vi hiểu biếtcủa tôi. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của trường Đại học Kinh tếThành phố Hồ Chí Minh hay Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 20 tháng 8 năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hồng Dung
4. ii LỜI CẢM ƠN Luận văn này được hoàn thành với sự giúp đỡ của tập thể cácthầycô giáo Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright và tập thể MP8. Đặc biệt, tôi muốn dành lời cảm ơn sâu sắc nhất tới Tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh, người đã truyền cho tôi cảm hứng nghiêncứu, phương pháp tiếp cận và thực hiện nghiên cứu một cách khoa học, đồng thời kịp thời điều chỉnh, góp ý cho tôi trong suốt quá trình thực hiện để luận văn này được hoàn thiện nhất. Cuối cùng, tôi không thể hoàn thành quá trình học tập và nghiên cứu luận văn nếu không nhận được sự hỗ trợ tuyệt vời từ gia đình tôi, ba mẹ và chồng cùng các con tôi. Các anh chị đồng nghiệp và lãnh đạo tại cơ quan cũng là nguồn động viên liên tục, giúp tôi hoàn thành chặng đường này và đạt được kết quả cao nhất trong khả năng của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quý báu của tất cả mọi người./.
5. iii TÓM TẮT Một tỷ lệ lớn người lao động Việt Nam làm việc bất hợp pháp tại Hàn Quốc, bất chấp việc chính quyền hai nước đặt ra các quy định nhằm giảm thiểu và xử phạt những trường hợp này. Mặc dù giai đoạn nghiên cứu được giới hạn trong vòng 5 năm từ 2009 đến 2013 do hạn chế về số liệu, nhưng những phát hiện có thể giải thích cho một hiện tượng đã tồn tại qua một thời gian dài và chưa có hướng giải quyết. Những phân tích trong bài nghiên cứu đã chỉ ra nguyên nhân dẫn đến hệ quả tỷla lệ o độngb ất hợp pháp cao đến từ cả ba phía: chủ lao động Hàn Quốc, người lao động Việt Nam và chính quyền hai nước. Sử dụng lý thuyết trò chơi làm công ục để mô hình hóa hiện tượng này, đề tài chỉ ra động cơ kinh tế của các bên cùng với những lỗ hổng thể chế hiện tại là nguyên nhân dẫn đến tình trạng rất nhiều lao động Việt Nam tại Hàn Quốc đang làm việc bất hợp pháp. Chủ lao động là tác nhân tạo nên nhu cầu đối với lao động bất hợp pháp. Nếu chủ lao động tuyển lao động bất hợp pháp, phản ứng tốt nhất của người lao động là làm việc và cư trú bất hợp pháp. Nếu người lao động làm việc và cư trú bất hợp pháp, phản ứng tốt nhất của chủ lao động là tuyển lao động bất hợp pháp. Đề tài thực hiện ước tính lợi ích của hai bên dựa trên xác suất bị bắt, các hình phạt và lợi ích hàng tháng. Các kết luận về bài toán cho thấy chủ lao động chỉ cần thuê tuyển 01 lao động bất hợp pháp trong vòng 0,7 ngày, lợi hơn ích của anh ta sẽ lớn hơn khi không thuê tuyển, cho dù người lao động đó có bị phát hiện hay không. Người lao động cũng sẽ đạt đến điểm hòa vốn sau khi làm việc bất hợp pháp một thời gian không quá dài là 5,6 tháng. Chính phủ Hàn Quốc do chịu sức ép từ khu vực doanh nghiệp và áp lực thiếu lao động trong nước, không thể mạnh tay với các chủ lao động vi phạm. Các cơ quan liên quan phía Việt Nam cũng không thể giải quyết triệt để do thiếu cơ sở và biện pháp để cưỡng chế, bên cạnh thực tế là nhu cầu xuất khẩu lao động sang Hàn Quốc vẫn rất lớn. Trạng thái cân bằng của trò chơi là điểm “tuyển; trốn” của chủ lao động và người lao động chính là câu trả lời cho hiện tượng hàng loạt lao động bỏ trốn tại Hàn Quốc. Để giải quyết tình trạng lao động Việt Nam bỏ trốn tại Hàn Quốc, đề tài khuyến nghị các biện pháp khắc phục những điểm yếu về thể chế để từ đó làm giảm động cơ kinh tế của các bên. Thứ nhất, chính phủ Việt Nam có thể xác lập lại vị thế khi đàm phán và gây sức ép ngược lại với chính phủ Hàn Quốc trong việc xử lý tình trạng này, tránh thế bị động như
6. iv hiện nay. Theo đó, hướng xử lý hiệu quả nhất là đề nghị chính phủ Hàn Quốc kiên quyết trong việc xử lý các chủ lao động Hàn Quốc thuê tuyển người bất hợp pháp, cụ thể là tăng xác suất bị bắt và chế tài xử phạt, thay vì hướng vào người lao động Việt Nam như hiện nay. Xác suất này có thể được tăng bằng cách quy định bắt buộc người lao động bất hợp pháp khi bị bắt phải khai ra chủ tuyển dụng của mình. Thứ hai, cần phải giảm thu nhập kỳ vọng của người lao động Việt Nam bằng cách tăng khả năng bị bắt, hình phạt khi vi phạm và cưỡng chế thực hiện mạnh mẽ hơn so với hiện nay. Ngoài ra, đối với việc tuyển dụng lao động, không nên tuyển tập trung ở một địa phương hay một khu vực cục bộ nào đó quá nhiều để làm tăng chi phí bỏ trốn của người lao động. Cuối cùng, các cơ quan chức năng cần có biện pháp mở rộng thị trường XKLĐ hoặc ngừng đưa người sang những quốc gia có thị trường chợ đen về lao động.
7. v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN................................................................................................................................... ii TÓM TẮT ........................................................................................................................................ iii DANH MỤC KÍ HIỆU, TỪ VIẾT TẮT....................................................................................... vii DANH MỤC PHỤ LỤC ............................................................................................................... viii DANH MỤC HÌNH ....................................................................................................................... viii DANH MỤC BẢNG ...................................................................................................................... viii CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU ............................................................................................................. 1 1.1 Bối cảnh nghiên cứu ................................................................................................................ 1 1.2 Vấn đề chính sách ................................................................................................................... 3 1.3 Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................................ 5 1.4 Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................................. 5 1.5 Thiết kế nghiên cứu và phương pháp nghiênứ c u ................................................................ 6 CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ KHUNG PHÂN TÍCH.................................... 7 2.1 Lịch sử EPS .............................................................................................................................. 7 2. 2 Các vấn đề về xuất khẩu lao động ........................................................................................ 9 2.3 Lý thuyết trò chơi .................................................................................................................. 10 CHƯƠNG 3. MÔ HÌNH VÀ PHÂN TÍCH MÔ HÌNH ............................................................... 13 3.1. Xây dựng mô hình ........................................................................................................... 13 3.1.1 Các giả định .................................................................................................................... 13 3.1.2 Các giai đoạn trong mô hình ........................................................................................... 13 3.2 Thuyết minh mô hình ........................................................................................................... 14 3.2.1 Các quyết định dưới góc nhìn của chủ lao động ...................................................... 15 Giai đoạn 1: chủ lao động quyết định tuyển hay không tuyển lao động BHP ......................... 15 3.2.2. Các quyết định dưới góc nhìn của người lao động: ....................................................... 17 Giai đoạn 2: Người lao động quyết định trốn hoặc không trốn ................................................ 17 3.2.3. Tác động của chính quyền trong trò chơi....................................................................... 19 3.3 Ước tính lợi ích các bên ........................................................................................................ 23 3.4 Kết luậnề v trò chơi ............................................................................................................... 31 CHƯƠNG 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................. 34 4.1 Kết luận .................................................................................................................................. 34 4.2 Kiến nghị ................................................................................................................................ 35
8. vi 4.3. Hạn chế của đề tài ................................................................................................................ 36 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................................. 38 PHỤ LỤC ......................................................................................................................................... 40
9. vii DANH MỤC KÍ HIỆU, TỪ VIẾT TẮT BHP Bất hợp pháp Bộ LĐTB&XH Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội Bộ VLLĐ Bộ Việc làm và Lao động Hàn Quốc EPS Hệ thống Cấp phép Việc làm HRD Cơ quan Phát triển Nhân lực Hàn Quốc QLLĐNN Cục Quản lý Lao động ngoài nước TTLĐNN Trung tâm Lao động Ngoài nước XNC Xuất nhập cảnh XKLĐ Xuất khẩu lao động
10. viii DANH MỤC PHỤ LỤC Phụ lục 1 : Báo cáo của Văn phòng Quản lý Lao động EPS Việt Nam- Trung tâm Lao động Ngoài nước- Bộ LĐTB&XH ................................................................................................. 40 Phụ lục 2 Danh sách các xã tạm dừng tuyển chọn lao động đi Hàn Quốc năm 2017 ........ 46 Phụ lục: 3 Quy trình thực hiện chương trình EPS .............................................................. 54 Phụ lục 4: Tỷ lệ chi phí lao động gián tiếp trên tổng chi phí lao động của các ngành tại Hàn Quốc từ năm 2009 đến 2013. ....................................................................................... 56 Phụ lục 5: Thông tin về chính sách miễn, giảm xử phạt đối với người lao động đang cư trú bất hợp pháp tại Hàn Quốc ................................................................................................. 57 Phụ lục 6. Nội dung phỏng vấn chuyên gia ......................................................................... 59 Phụ lục 7.ả B ng câu hỏi phỏng vấn người lao động ........................................................... 62 Phụ lục 8.ả B ng tổng hợp nội dung trả lời phỏng vấn......................................................... 64 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Các thị trường XKLĐ lớn của Việt Nam năm 2014 .1 Hình 1.2. Tỷ lệ lao động Việt Nam đi Hàn Quốc trên tổng số lao động xuất khẩu ............... 2 Hình 1.3 . Ngành nghề làm việc của người lao động khi ở nước ngoài ................................ 2 Hình 1.4: Tỷ lệ lao động Việt Nam hết hạn hợp đồng không về nước theo chương trình EPS tính đến hết tháng 9/2015 ...................................................................................................... 4 Hình 3.1: Sơ đồ trò chơi của chủ lao động và người lao động ........................................... 14 Hình 3. 2 Chi phí lao ộđ ng từ năm 2009 đến 2013 ............................................................. 16 Hình 3. 3 Sơ đồ các kết cục .................................................................................................. 25 Hình 3. 4 Mô hình trò chơi với các ước tính lợi ích ............................................................ 31 DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1 Xác suất bị bắt của lao động bất hợp pháp ở Hàn Quốc ..................................... 20 Bảng 3.2 Bảng tính lợi ích của người lao động và chủ lao động bằng cách suy luận ngược ............................................................................................................................................. 26