Luận văn Đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền phường (Qua thực tiễn ở Phường Lam Sơn)

Nội dung tài liệu: Luận văn Đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền phường (Qua thực tiễn ở Phường Lam Sơn)

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT TRỊNH XUÂN THẾ ĐỔI MỚI TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN PHƯỜNG (QUA THỰC TIỄN Ở PHƯỜNG LAM SƠN) LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2011 1
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT TRỊNH XUÂN THẾ ĐỔI MỚI TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN PHƯỜNG (QUA THỰC TIỄN Ở PHƯỜNG LAM SƠN) Chuyên ngành : Lí luận và lịch sử nhà nước và pháp luật Mã số : 60 38 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Nguyễn Đăng Dung HÀ NỘI - 2011 2
3. MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục MỞ ĐẦU 1 Chương 1: CHÍNH QUYỀN PHƢỜNG TRONG HỆ THỐNG CHÍNH 6 QUYỀN ĐỊA PHƢƠNG Ở NƢỚC TA 1.1. Nhận thức chung về chính quyền địa phương 6 1.1.1. Khái niệm 6 1.1.2. Đặc điểm của chính quyền cấp cơ sở 9 1.2. Chính quyền cấp cơ sở từ lịch sử đến hiện tại 10 1.2.1. Chính quyền cấp cơ sở trong lịch sử 10 1.2.1.1. Chính quyền cấp cơ sở trước 1945 10 1.2.1.2. Chính quyền cấp cơ sở từ sau Cách mạng tháng Tám đến nay 15 1.2.2. Chính quyền cấp cơ sở trong hệ thống chính quyền địa 18 phương hiện nay 1.3. Tổ chức và nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền cấp 20 phường theo quy định của pháp luật hiện hành 1.3.1. Tổ chức và nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng nhân dân 20 1.3.1.1. Tổ chức 20 1.3.1.2. Nhiệm vụ, quyền hạn 21 1.3.2. Tổ chức và nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban nhân dân 23 cấp phường 4
4. 1.3.2.1. Tổ chức 23 1.3.2.2. Nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban nhân dân cấp phường 23 1.4. Sự khác nhau giữa đô thị và nông thôn (giữa phường với xã 24 và thị trấn) 1.5. Tham khảo mô hình tổ chức chính quyền địa phương Nhật 28 Bản và Philippines 1.5.1. Chính quyền địa phương Nhật Bản 28 1.5.2. Chính quyền địa phương Philippines 30 Chương 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA 33 CHÍNH QUYỀN PHƢỜNG LAM SƠN, THÀNH PHỐ THANH HÓA 2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của phường Lam Sơn 33 2.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên 33 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội của phường Lam Sơn 34 2.2. Thực trạng tổ chức và hoạt động của chính quyền phường 36 Lam Sơn 2.2.1. Hội đồng nhân dân 36 2.2.1.1. Về tổ chức 36 2.2.1.2. Hoạt động của Hội đồng nhân dân phường 36 2.2.2. Thực trạng tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân phường 42 2.2.2.1. Tổ chức 42 2.2.2.2. Hoạt động của Ủy ban nhân dân phường 42 2.2.2.3. Một số hoạt động cụ thể của Ủy ban nhân dân phường 45 2.3. Thực trạng đội ngũ cán bộ phường 51 2.3.1. Cán bộ chủ chốt của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân 51 5
5. 2.3.2. Đối với đại biểu Hội đồng nhân dân 52 2.3.3. Cán bộ chuyên môn giúp việc Ủy ban nhân dân 53 Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI TỔ CHỨC VÀ HOẠT 61 ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN PHƢỜNG LAM SƠN (NÓI RIÊNG) VÀ CHÍNH QUYỀN CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THANH HÓA 3.1. Những yêu cầu của việc đổi mới 61 3.2. Một số quan điểm chủ yếu khi nghiên cứu đổi mới tổ chức 66 và hoạt động của chính quyền cấp cơ sở nói riêng, chính quyền địa phương nói chung 3.3. Một số giải pháp cụ thể hoàn thiện tổ chức và hoạt động 71 của chính quyền phường Lam Sơn và chính quyền phường, xã trên địa bàn thành phố Thanh Hóa 3.3.1. Không tổ chức Hội đồng nhân dân phường 72 3.3.2. Nhân dân trực tiếp bầu Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường 80 3.3.3. Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo, kiểm tra, giám sát 89 của Đảng đối với chính quyền cơ sở 3.3.4. Đổi mới công tác tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao 90 chất lượng đội ngũ cán bộ cấp cơ sở 3.3.5. Xây dựng mô hình tự quản ở tổ dân phố 91 3.3.6. Tăng cường cơ chế kiểm tra, giám sát việc thực hiện nhiệm 92 vụ của cán bộ, công chức 3.3.7. Thực hiện mô hình nhất thể hóa Bí thư Đảng ủy kiêm Chủ 93 tịch Ủy ban nhân dân phường KẾT LUẬN 95 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 98 6
6. MỞ ĐẦU 1. Cơ sở thực tiễn của đề tài Tiến trình cải cách nền hành chính nói chung và cải cách bộ máy nhà nước ta nói riêng trong những năm qua đã góp phần quyết định vào sự nghiệp đổi mới kinh tế - xã hội của đất nước, trong đó chuyển biến tích cực nhất là từng bước nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý vĩ mô của nhà nước, đời sống nhân dân không ngừng được cải thiện. Tuy nhiên so với yêu cầu phát triển trong thời kỳ mới, bộ máy nhà nước ta còn nhiều bất cập. Một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến tồn tại của công cuộc cải cách hành chính nói chung, cải cách bộ máy nhà nước nói riêng, theo các chuyên gia đánh giá là tiến trình cải cách chưa quan tâm đúng mức đến xây dựng và củng cố chính quyền cơ sở, để cho cấp quản lý này còn nhiều những bất cập và yếu kém, nhất trong hệ thống quản lý nhà nước. Quá trình lịch sử phát triển của bộ máy nhà nước ta cho thấy cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn) là nơi thực thi các quy luật kinh tế - xã hội, là căn cứ thực tiễn để hoạch định đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước; là mắt xích quan trọng nhất để thực hiện sự quản lý nhà nước và chuyển tải các chủ trương, chính sách của Nhà nước đến nhân dân, đây cũng là nơi nhân dân có thể thông qua đó thực hiện quyền dân chủ của mình và bày tỏ, đòi hỏi được đáp ứng các nguyện vọng của họ. Thực tiễn cho thấy, ở đâu chính quyền cơ sở mạnh, ở đó mọi chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước được chấp hành nghiêm chỉnh, quyền làm chủ của nhân dân được phát huy, ở đâu chính quyền cơ sở yếu kém thì ở đó xã hội kém phát triển, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn. Với vị trí và vai trò quan trọng như vậy, chính quyền cấp cơ sở phải được đổi mới, chăm lo củng cố và hoàn thiện nhiều hơn nữa cả về tổ chức và hoạt động quản lý, điều hành. 7
7. Nhận thức được tầm quan trọng của chính quyền địa phương nói chung, chính quyền cấp cơ sở nói riêng, để chủ trương đẩy mạnh xây dựng, củng cố chính quyền địa phương, đáp ứng các yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, tại Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ X đã chỉ rõ: Nâng cao chất lượng hoạt động của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, đảm bảo quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương trong phạm vi được phân cấp. Phát huy vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân. Tổ chức hợp lý chính quyền địa phương, phân định lại thẩm quyền đối với chính quyền ở nông thôn, đô thị, hải đảo [18, tr. 127]. Đặc biệt tại kỳ họp thứ tư, Quốc hội khóa XII đã thông qua Nghị quyết số 26/2008/NQ-QH12 ngày 15/11/2008 về thực hiện thí điểm không tổ chức Hội đồng nhân dân huyện, quận, phường. Theo đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ra Nghị quyết số 724/2009/NQ-UBTVQH12 ngày 16/1/2009 về danh sách huyện, quận, phường các tỉnh thí điểm; Nghị quyết số 725/2009/NQ-UBTVQH12 ngày 16/1/2009 điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh, tổ chức bộ máy của Ủy ban nhân dân huyện, quận, phường nơi không tổ chức hội đồng nhân dân. Kể từ ngày 25/4/2009 tiến hành thí điểm tại 67 huyện, 32 quận và 483 phường của 10 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Trước những vấn đề mang tính thời sự trên, để đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới theo chủ trương của Đảng và Chương trình tổng thể cải cách hành chính của Nhà nước, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý của chính quyền cấp cơ sở thì việc nghiên cứu về tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp cơ sở là một đòi hỏi khách quan và là việc làm cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Vì những lý do trên, tác giả đã lựa chọn đề tài: "Đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền phường (qua thực tiễn ở phường Lam Sơn)" làm luận văn thạc sĩ Luật học. 8
8. 2. Tình hình nghiên cứu về tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp cơ sở Việc nghiên cứu về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương nói chung và tổ chức, hoạt động chính quyền cấp cơ sở nói riêng không còn là một vấn đề mới mẻ trong khoa học pháp lý. Hiện đã có rất nhiều các công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố, cụ thể như sau: - Chính quyền cấp xã và quản lý nhà nước ở cấp xã, Viện Khoa học tổ chức Nhà nước - Ban Tổ chức Cán bộ Chính phủ, 2000. - Chuyên đề về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, của TS. Nguyễn Đăng Dung, Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp, Hà Nội, 2001. - Những vấn đề lý luận và thực tiễn về chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay, của PGS.TS Lê Minh Thông, PGS.TS Nguyễn Như Phát, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002. - Cải cách tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương đáp ứng yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân, của TS. Lê Minh Thông, Viện Nghiên cứu Nhà nước và Pháp luật, 2005. - Mô hình tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Sách chuyên khảo, của GS.TSKH Đào Trí Úc, 2007. - Đổi mới, hoàn thiện bộ máy nhà nước trong giai đoạn hiện nay, Sách chuyên khảo, của PGS.TS Bùi Xuân Đức, 2007. - Cơ sở lý luận tổ chức hợp lý chính quyền địa phương (không tổ chức Hội đồng nhân dân huyện, quận, phường) ở nước ta hiện nay, của TS. Văn Tất Thu, Tạp chí Tổ chức nhà nước, số tháng 3 năm 2009. Và nhiều luận văn thạc sĩ, tiến sĩ luật học đã đi sâu nghiên cứu và đưa ra quan điểm về tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp cơ sở ở Việt Nam. 9
9. Các công trình nói trên đều nghiên cứu khá sâu sắc về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương nói chung, chính quyền cấp cơ sở nói riêng. Người viết mong muốn luận văn này sẽ kế thừa những thành tựu mà những công trình đi trước đã đạt được và sẽ tiếp nối những vấn đề mà thực tiễn đang đặt ra mà các công trình nghiên cứu trước chưa có điều kiện giải quyết, đặc biệt là đưa ra được các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của chính quyền phường Lam Sơn, thành phố Thanh Hóa. 3. Mục đích nghiên cứu Mục đích của luận văn nhằm làm sáng tỏ một số vấn đề mang tính lý luận về chính quyền cơ sở ở nước ta, làm rõ vị trí, vai trò của chính quyền cấp cơ sở trong lịch sử cũng như hiện tại; phân tích, đánh giá thực trạng về tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp cơ sở ở nước ta, nhất là chính quyền cấp phường ở đô thị, trên cơ nghiên cứu những vấn đề cụ thể về tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân phường Lam Sơn, từ đó đưa ra những kiến nghị nhằm hoàn thiện tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động điều hành của chính quyền cấp phường nói chung và chính quyền phường Lam Sơn, thành phố Thanh Hóa nói riêng. 4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật. Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu: Phương pháp phân tích - tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp lịch sử - cụ thể và một số phương pháp khác để làm sáng tỏ bản chất của vấn đề. 5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Đưa ra bức tranh tổng thể về quá trình phát triển, thực trạng pháp luật về cơ cấu tổ chức, hoạt động của chính quyền cấp cơ sở ở nước ta qua thực tiễn phường Lam Sơn trong giai đoạn hiện nay, đề xuất một số giải pháp khả 10
10. thi để nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của chính quyền cấp phường trên cơ sở có tham khảo mô hình tổ chức chính quyền địa phương của một số quốc gia khác trên thế giới. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Chính quyền phường trong hệ thống chính quyền địa phương ở nước ta Chương 2: Thực trạng tổ chức và hoạt động của chính quyền phường Lam Sơn, thành phố Thanh Hóa Chương 3: Phương hướng và một số giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền phường Lam Sơn, thành phố Thanh Hóa. 1 11