Luận văn Đổi mới hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân Quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội

Nội dung tài liệu: Luận văn Đổi mới hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân Quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ / / HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ MẠNH HÀ ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HĐND QUẬN NAM TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – 2020 1
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ / / HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ MẠNH HÀ ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HĐND QUẬN NAM TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH MÃ SỐ: 8 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. TRẦN NGỌC ĐƢỜNG HÀ NỘI – 2020 2
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng Tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chƣa đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ, thông tin và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Hà Nội, ngày 08 tháng 8 năm 2020 NGƢỜI CAM ĐOAN Lê Mạnh Hà 3
4. LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới: - Hội đồng khoa học thuộc Học viện hành chính quốc gia - Các thầy giáo, cô giáo đã trang bị những kiến thức quý báu và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại Học viện hành chính quốc gia - GS. TS. Trần Ngọc Đƣờng ngƣời thầy trực tiếp hƣớng dẫn khoa học, tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! TÁC GIẢ LUẬN VĂN LÊ MẠNH HÀ 4
5. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CCTHSDS: Chi cục Thi hành án dân sự CQĐP: Chính quyền địa phƣơng HĐND: Hội đồng nhân dân KNPA: Kiến nghị, phản ánh KNTC: Khiếu nại, tố cáo MTTQ: Mặt trận tổ quốc QPPL: Quy phạm pháp luật TAND: Tòa án nhân dân TBCN: Tƣ bản chủ nghĩa UBND: Ủy ban nhân dân VKSND: Viện kiểm sát nhân dân XHCN: Xã hội chủ nghĩa 5
6. MỤC LỤC Lời cam đoan Mục lục Danh mục chữ viết tắt MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 7 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN QUẬN ........................................ 14 1.1 Vị trí, vai trò, chức năng, tổ chức, hoạt động Hội đồng nhân dân quận ... 14 1.2 Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận – Một số vấn đề lý luận và cơ sở pháp lý cơ bản ........................................................................... 26 1.3 Quan điểm về đổi mới .............................................................................. 48 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN QUẬN NAM TỪ LIÊM ............................................................... 49 2.1 Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội ........................................................................... 49 2.2 Kết quả đổi mới hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội ........................................................................... 59 Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN QUẬN ............................ 89 3.1. Phƣơng hƣớng tiếp tục đổi mới hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận Nam Từ Liêm .................................................................................. 89 3.2 Các giải pháp tiếp tục đổi mới hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân quận: ......................................................................................................... 96 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 107 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 109 6
7. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn (tính cấp thiết của đề tài luận văn) Luật Tổ chức chính quyền địa phƣơng năm 2015 đƣợc Quốc hội khóa XIII thông qua tại kỳ họp thứ 9 thay thế Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân năm 2003. Tên gọi mới của Luật không chỉ đơn thuần là sự thay đổi câu chữ mà thể hiện sự chuyển biến quan trọng về chất, đó là tính thống nhất của chính quyền địa phƣơng và sự kết nối chặt chẽ của 2 cơ quan thực thi quyền lực nhà nƣớc ở địa phƣơng: Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND); phạm vi điều chỉnh rộng hơn bao gồm các vấn đề về đơn vị hành chính lãnh thổ, tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phƣơng (CQĐP) ở các đơn vị hành chính (gồm có HĐND và UBND hợp thành). Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND đƣợc Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 10, thông qua ngày 20/11/2015 để thay thế Luật hoạt động giám sát của Quốc hội 05/2003/QH11. Luật đã kịp thời thể chế hóa đƣờng lối, chủ trƣơng của Đảng, thể chế hóa các quy định liên quan đến hoạt động giám sát trong Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phƣơng năm 2015 mới ban hành. Việc thực hiện chức năng giám sát của HĐND có ý nghĩa hết sức quan trọng thể hiện vai trò của cơ quan quyền lực Nhà nƣớc ở địa phƣơng, cơ quan đại biểu của nhân dân địa phƣơng góp phần đảm bảo hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các cơ quan Nhà nƣớc ở địa phƣơng, đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân địa phƣơng. Trong công cuộc đổi mới ở nƣớc ta hiện nay vấn đề đổi mới hoạt động giám sát của HĐND càng đƣợc chú trọng hơn nhằm phát huy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần xây dựng Nhà nƣớc trong sạch, vững mạnh. 7
8. Thời gian qua, hoạt động giám sát của HĐND các cấp đã có nhiều chuyển biến tích cực. HĐND các cấp đã có sự đổi mới cả về tổ chức, nội dung và phƣơng thức giám sát nên đã đạt đƣợc kết quả đáng ghi nhận: Nhiều vấn đề bức xúc của cử tri đƣợc quan tâm giám sát, niềm tin của nhân dân đối với HĐND các cấp đƣợc nâng lên, nhân dân ngày càng gắn bó, quan tâm, theo dõi và tích cực tham gia vào các hoạt động giám sát của HĐND, làm cho vị thế của HĐND ngày càng đƣợc đề cao, góp phần quan trọng vào việc xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh và hiệu quả. Tuy nhiên, hoạt động giám sát của HĐND các cấp trong thời gian qua vẫn còn hình thức và mang tính thời vụ, còn có những cuộc giám sát chƣa có phƣơng pháp và quy trình tổ chức chặt chẽ; nội dung giám sát dàn trải, chƣa đi sâu vào các vấn đề bức xúc, nổi cộm. Hoạt động giám sát tại kỳ họp còn hạn chế, hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn chƣa sôi nổi. Hoạt động giám sát của Thƣờng trực HĐND còn ít; hoạt động giám sát của các Ban HĐND còn thiếu chặt chẽ, chƣa sâu; hoạt động giám sát của các tổ đại biểu HĐND, các vị đại biểu HĐND chƣa đƣợc duy trì thƣờng xuyên; kiến thức và kỹ năng hoạt động của không ít đại biểu HĐND hạn chế. Những tồn tại trên đã làm hạn chế hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND các cấp. Những tồn tại trong hoạt động giám sát của HĐND các cấp do nhiều nguyên nhân, có nguyên nhân chủ quan nhƣ: Do sự nhận thức chƣa đầy đủ về vị trí, vai trò, chức năng của HĐND; do sự hạn chế về kiến thức và kỹ năng hoạt động của đại biểu HĐND; do chất lƣợng các kiến nghị qua giám sát chƣa cao; do việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát không nghiêm túc; do cơ cấu đại biểu HĐND chƣa hợp lý; do sự phối hợp thiếu chặt chẽ; do cung cấp thông tin không kịp thời, đầy đủ... Có nguyên nhân khách quan từ việc chƣa có sự hoàn thiện cơ sở pháp lý về hoạt động giám sát của HĐND, cơ cấu tổ chức và bộ máy hoạt động của HĐND các cấp còn hạn chế. 8
9. Từ những tồn tại và nguyên nhân nêu trên, để hoạt động giám sát của HĐND các cấp ngày càng đáp ứng tốt yêu cầu thực tiễn hiện nay, chúng ta cần tiếp tục xây dựng, triển khai các công trình, các đề án, đề tài để nghiên cứu tổng thể hoạt động giám sát của HĐND các cấp, từ đó phân tích, đánh giá việc thực hiện chức năng giám sát của HĐND các cấp trƣớc yêu cầu của công cuộc đổi mới. Qua thực tế hoạt động giám sát của HĐND quận Nam Từ Liêm, Tôi lựa chọn đề tài “Đổi mới hoạt động giám sát của HĐND quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội” làm đề tài viết luận văn cao học với mong muốn đƣa đƣợc các giải pháp, làm rõ những mặt mạnh, yếu, chỉ rõ những bất cập, hạn chế, từ đó đƣa ra đƣợc các giải pháp đảm bảo hiệu quả hoạt động giám sát, góp phần vào việc hoàn thiện những quy định của pháp luật về hoạt động giám sát của HĐND. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Qua gần 70 năm ra đời và hoạt động, HĐND các cấp ngày càng khẳng định đƣợc vai trò và tầm quan trọng của mình. Đến thời điểm hiện tại, Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức chính quyền địa phƣơng năm 2015, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015 là cơ sở pháp lý quan trọng nhất để HĐND các cấp tổ chức hoạt động giám sát theo Luật định. Từ trƣớc đến nay, Nhiều đề tài khoa học, nhiều bài viết của các giáo sƣ, tiến sĩ, chuyên gia phân tích về nội dung này đƣợc công bố rộng rãi trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng nhƣ báo, đài, internet.... Đặc biệt đã có nhiều buổi tập huấn, thảo luận, nhiều bài viết, phân tích của các cơ quan, đơn vị nhƣ Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Đà Nẵng...để hƣớng dẫn, giải đáp, khắc phục các khó khăn, vƣớng mắc trong triển khai nhiệm vụ giám sát. 9
10. Đã có một số công trình nghiên cứu có đề cập đến hoạt động giám sát của HĐND các cấp cụ thể nhƣ: - Bùi Mạnh Khoa (2014), Hoạt động giám sát của Đại biểu Quốc hội và Đoàn Đại biểu Quốc hội ở Việt Nam hiện nay – Qua thực tiễn tỉnh Thanh Hóa, Luận văn thạc sĩ luật học, Đại học Quốc Gia Hà Nội. Luận văn phân tích, đi sâu vào hoạt động giám sát của Đại biểu Quốc hội, đƣa ra các khó khăn, vƣớng mắc, các phƣơng pháp để nâng cao chất lƣợng giám sát của Đại biểu quốc hội qua thực tiễn hoạt động tại tỉnh Thanh Hóa. - Phạm Thị Thảo (2015), Giám sát của HĐND tỉnh – Qua thực tiễn tỉnh Hưng Yên, Luận văn thạc sĩ luật học, Đại học Quốc Gia Hà Nội. Luận văn đƣa ra các cơ sở lý luận về hoạt động giám sát cấp tỉnh, đề xuất các giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả giám sát HĐND cấp tỉnh trong thực hiện luật hoạt động của HĐND-UBND. - Trình Đình Bá (2016), Hoạt động giám sát của HĐND cấp huyện từ thực tiễn tỉnh Quản Ngãi, Luận văn thạc sĩ luật học, Học viện Khoa học Xã hội. Trên cơ sở kết quả giám sát tại tỉnh Quảng Ngãi, tác giả Luận văn đã chỉ ra các khó khăn, vƣỡng mắc, tồn tại, hạn chế trong công tác giám sát tại các huyện, đề ra giải pháp khắc phục để nâng cao hiệu quả. Tuy nhiên, các Đề tài, bài viết, các buổi tập huấn...đa phần quan tâm tới chức năng giám sát của Quốc hội, còn về HĐND các cấp chủ yếu tập trung vào một địa phƣơng, một đơn vị cụ thể, chƣa có nhiều đề tài, bài viết đánh giá tổng thể, tổng quan, các công trình nghiên cứu về HĐND các cấp, đặc biệt HĐND Quận còn rất hạn chế. Nhìn chung, các đề tài, bài viết dƣới nhiều góc độ khác nhau đã đề cập đến các vấn đề lý luận và thực tiễn trong hoạt động giám sát của HĐND nhƣ chủ thể giám sát, đối tƣợng giám sát, hình thức giám sát. 10