Luận văn Đánh giá tác động của chính sách đến năng lực cạnh tranh của cụm Ngành Dệt May trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh và một số địa phương lân cận

Nội dung tài liệu: Luận văn Đánh giá tác động của chính sách đến năng lực cạnh tranh của cụm Ngành Dệt May trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh và một số địa phương lân cận

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT -------------------------------------- HỒ NGỌC HUY ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CỤM NGÀNH DỆT MAY TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÀ MỘT SỐ ĐỊA PHƯƠNG LÂN CẬN LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG TP. Hồ Chí Minh, 2017
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT -------------------------------------- HỒ NGỌC HUY ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CỤM NGÀNH DỆT MAY TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÀ MỘT SỐ ĐỊA PHƯƠNG LÂN CẬN Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 60340402 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐINH CÔNG KHẢI TP. Hồ Chí Minh, năm 2017
3. -i- LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Các đoạn trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn và có độ chính xác cao nhất trong phạm vi hiểu biết của tôi. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh hay Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Hồ Ngọc Huy
4. -ii- LỜI CẢM ƠN Đầu tiên, tôi xin chân thành cảm ơn tập thể quý Thầy Cô Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright cho tôi học tập trong một môi trường chuẩn mực và luôn hỗ trợ người học. Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn thầy Đinh Công Khải luôn khuyến khích, góp ý, hướng dẫn tôi hoàn thiện luận văn này. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn những lãnh đạo, chuyên gia, và nhân viên Hiệp hội Dệt may Việt Nam, Hội May – Thêu – Đan Thành Phố Hồ Chí Minh, Phòng Công nghiệp và Thương mại Việt Nam, và các doanh nghiệp tham gia phỏng vấn đã hỗ trợ và cung cấp cho tôi nhiều thông tin có giá trị. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, và các anh chị bạn bè học viên MPP7 và MPP8 luôn động viên và hỗ trợ tôi hoàn thành nghiên cứu.
5. -iii- TÓM TẮT Ngành dệt may là một ngành công nghiệp quan trọng của Việt Nam. Đề cập đến dệt may Việt Nam thì không thể không nói đến vùng TP.HCM – Bình Dương – Đồng Nai. Tuy nhiên, như IPP/CIEM (2013) chỉ ra cụm ngành dệt may vùng TP.HCM "khá ngắn” với giá trị gia tăng thấp chủ yếu dựa vào lợi thế chi phí lao động giá rẻ. Sự lệ thuộc nguyên phụ liệu nhập khẩu cũng một phần chính tạo ra giá trị gia tăng của ngành dệt may thấp. Từ năm 2013 đến nay, nhiều chính sách đã được ban hành hướng đến giải quyết vấn đề này, đến nay hai thách thức trên vẫn còn hiện hữu. Xuất phát từ nghiên cứu của IPP/CIEM (2013), bài viết này sử dụng tiếp cận cụm ngành kết hợp chuỗi giá trị để đánh giá tác động của một số chính sách đến NLCT của cụm ngành vùng TP.HCM. Bài viết có hai kết quả chính gồm: Đầu tiên, điều chỉnh quan điểm phát triển vào năm 2014 của Chính phủ vẫn nhấn mạnh đến giải pháp. Hệ quả của quan điểm phát triển thiếu một tầm nhìn rõ ràng là một số chính sách cần ưu tiên đã không thực thi (nâng cấp cụm ngành và chuỗi giá trị) hoặc tình trạng mẫu thuẫn mục tiêu giữa các chính sách (quy định thuế xuất nhập với mục tiêu gia tăng tỷ lệ nội địa hóa). Nên hạn chế chính của cụm ngành tiếp tục tồn tại là các DN may lệ thuộc vào nguyên phụ liệu nhập khẩu và tập trung ở khâu gia công. Thứ hai, vùng TP.HCM đã chứng kiến nhiều đầu tư mới vào khu vực thượng nguồn, nhưng chưa tạo ra các liên kết giữa khu vực thượng nguồn và sản xuất may xuất khẩu. Do đặc trưng phần lớn các DN thượng nguồn có mối liên hệ với VINATEX chưa tạo ra một thị trường nguyên phụ liệu cạnh tranh, kết nối cần thiết với các DN dẫn đầu. Ngoài ra, hiệp hội đã thể hiện vai trò tốt hơn trong liên kết cụm ngành. Dù là tiền đề DN tiếp cận với thị trường khó tính, nhóm chính sách liên quan đến lao động tiềm ẩn tác động gia tăng chi phí lớn đến DN trong ngắn hạn. Trong khi đó, hoạt động chống hàng giả chưa theo kịp những thay đổi của thị trường nên tình trạng hàng giả vẫn phổ biến ở thị trường nội địa. Cuối cùng, hoạt động đào tạo nguồn nhân lực nhân lực chưa tạo nguồn cung chất lượng phục vụ các hoạt động nâng cấp của DN khi thiếu liên kết giữa các cơ sở đào tạo với DN. Dựa vào kết quả phân tích, ba khuyến nghị chính sách được đề xuất gồm: (1) đổi mới quan điểm phát triển ngành, (2) gia tăng liên kết cụm ngành, (3) cải thiện hiệu lực chính sách. Từ khóa: Đánh giá tác động chính sách, năng lực cạnh tranh, cụm ngành, chuỗi giá trị, dệt may.
6. -iv- MỤC LỤC Tóm tắt ...................................................................................................................................... iii Mục lục ...................................................................................................................................... iv Danh mục viết tắt ........................................................................................................................ v Danh mục hình ........................................................................................................................... vi Danh mục bảng ......................................................................................................................... vii Danh mục phụ lục ................................................................................................................... viii Chương 1. Tổng quan nghiên cứu .............................................................................................. 1 1.1. Bối cảnh chính sách ............................................................................................................. 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................................ 2 1.3. Câu hỏi nghiên cứu.............................................................................................................. 2 1.4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 2 1.5. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................................... 2 1.6. Bố cục nghiên cứu ............................................................................................................... 3 Chương 2. Cơ sở lý thuyết và tổng quan các nghiên cứu trước ................................................... 4 2.1. Cơ sở lý thuyết .................................................................................................................... 4 2.2. Tổng quan các nghiên cứu trước .......................................................................................... 7 Chương 3. Đánh giá tác động chính sách đến năng lực cạnh tranh của cụm ngành ................... 14 3.1. Đánh giá quan điểm phát triển ngành dệt may .................................................................... 14 3.2. Đánh giá tác động chính sách đến chuỗi giá trị ................................................................... 20 3.3. Đánh giá tác động chính sách đến cụm ngành ..................................................................... 39 Chương 4. Kết luận và khuyến nghị chính sách ......................................................................... 45 4.1. Kết luận .............................................................................................................................. 45 4.2. Khuyến nghị chính sách ..................................................................................................... 46 4.3. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo .............................................................................. 48 Tài liệu tham khảo .................................................................................................................... 49 Phụ lục ...................................................................................................................................... 53
7. -v- DANH MỤC VIẾT TẮT Viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt AGTEK Textile Garment Embroidery Knitting Association Hội Dệt - May - Thêu - Đan TP.HCM ASEAN Association of Southeast Asian Nations Hiệp hội các nước Đông Nam Á BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế CIEM Central Institute for Economic Management Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương CMT Cut, Make và Trim May gia công đơn giản DN Doanh nghiệp DNNN Doanh nghiệp nhà nước DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa EVFTA EU-Vietnam Free Trade Agreement Hiệp định thương mại Châu Âu – Việt Nam FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài FOB Free On Board Bán hàng tại boong tàu GSO General Statistics Office of Vietnam Tổng Cục Thống kê IPP Institute of Public Policy Viện Chính sách Công LĐ–TBXH Lao động - Thương binh và Xã hội NLCT Năng lực cạnh tranh OBM Original Brand Manufacturing Sản xuất thương hiệu riêng ODM Original Design Manufacturing Sản xuất với thiết kế riêng PCI Provincial Competitiveness Index Chỉ số Năng lực Cạnh tranh cấp tỉnh TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh TPP Trans-Pacific Partnership Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương UBND Ủy ban nhân dân USD United States Dollar Đô la Mỹ USFIA United States Fashion Industry Association Hiệp hội Công nghiệp Thời trang Hoa Kỳ VCCI Vietnam Chamber of Commerce and Industry Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam VCOSA Vietnam Cotton và Spinning Association Hiệp Hội Bông Sợi Việt Nam VINATEX Vietnam National Textile and Garment Group Tập đoàn Dệt May Việt Nam VITAS Vietnam Textile Association Hiệp hội dệt may Việt Nam VND Việt Nam Đồng
8. -vi- DANH MỤC HÌNH Hình 2.1. Tác động chính sách công đến các nhân tố mô hình kim cương ................................... 5 Hình 2.2. Mô tả chuỗi giá trị toàn cầu dệt may ........................................................................... 6 Hình 2.3. Tiếp cận chính sách lấy cụm ngành làm trung tâm ...................................................... 7 Hình 3.1. Xuất nhập khẩu hàng dệt kim với 3 đối tác lớn nhất. .................................................. 22 Hình 3.2. Mức lương tối thiếu theo vùng 2013 - 2017 ............................................................... 32 Hình 3.3. Số lượng lao động ngành may trong vùng TP.HCM ................................................... 33
9. -vii- DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. So sánh các quan điểm phát triển ngành dệt may ....................................................... 15 Bảng 3.2. Tài sản cố định ngành dệt các địa phương vùng TP.HCM .......................................... 27 Bảng 3.3. Giá trị sản xuất công nghiệp ngành dệt các địa phương vùng TP.HCM ...................... 27 Bảng 3.4. Bảng xếp hạng chỉ số năng lực logistics của một số quốc gia cạnh tranh .................... 40 Bảng 3.5. Cấu trúc điểm thành phần chỉ số năng lực logistics của Việt Nam ............................. 41
10. -viii- DANH MỤC PHỤ LỤC Phụ lục 1. Kết quả thực hiện chỉ tiêu phát triển ngành ............................................................... 53 Phụ lục 2. Danh mục phỏng vấn ................................................................................................ 54 Phụ lục 3. Mô tả phỏng vấn đối với doanh nghiệp ..................................................................... 55 Phụ lục 4. Các loại hình doanh nghiệp dệt may theo chức năng ................................................. 56 Phụ lục 5. Nâng cấp trong chuỗi giá trị toàn cầu ........................................................................ 57 Phụ lục 6. Tóm tắt một số nghiên cứu vấn đề môi trường của ngành dệt may Việt Nam ............ 58 Phụ lục 7. Quy hoạch ngành theo vùng và địa phương ............................................................... 59 Phụ lục 8. Năng lực sản xuất thượng nguồn nội địa 2013 – 2017 ............................................... 60 Phụ lục 9. Quy định của Chính phủ về lương tối thiểu đối với người lao động ........................... 61 Phụ lục 10. Mức lương công nhân nhà máy Việt Nam so với các nước ...................................... 62 Phụ lục 11. Thách thức sản xuất và buôn bán sản phẩm may mặc giả ........................................ 63